استاندارد آموزش و آموزش استاندارد / دکتر علی‌اکبر صالحی

1394/3/24 ۰۹:۲۰

 استاندارد آموزش و آموزش استاندارد / دکتر علی‌اکبر صالحی

اشاره: «استاندارد آموزش» در حوزه وسیعی از سطوح یادگیری دانش در چرخه آموزش کشور مطرح است. این چرخه شامل مهد، پیش‌دبستان، دبستان، دبیرستان و دانشگاه و آموزشهای حرفه‌ای و بازآموزی (برای مسئولان، مدیران، متخصصان، کارکنان، کارگران و غیره) و آموزش همگانی برای عموم مردم و برگشت مجدد به چرخه می‌شود.

 

اشاره: «استاندارد آموزش» در حوزه وسیعی از سطوح یادگیری دانش در چرخه آموزش کشور مطرح است. این چرخه شامل مهد، پیش‌دبستان، دبستان، دبیرستان و دانشگاه و آموزشهای حرفه‌ای و بازآموزی (برای مسئولان، مدیران، متخصصان، کارکنان، کارگران و غیره) و آموزش همگانی برای عموم مردم و برگشت مجدد به چرخه می‌شود.

«استاندارد آموزش» بیشتر دانش اساسی و مهارت سطح یا سطوح خاص آموزش‌دهندگان و آموزش‌گیرندگان را مشخص می‌نماید؛ لذا «استانداردهای آموزش» لازم است براساس تدوین و تصویب «استاندارد پایه آموزش کشور» به عنوان چتر پوششی سطوح مختلف آموزش در چرخه آموزش کشور برای آموزش‌دهندگان، آموزش‌گیرندگان، دانش‌پژوهان، دانش خروجی دانش‌آموختگان، مدیریت دانش، امور اجرایی آموزش، محیط‌های آموزشی، روشهای نیازسنجی و نظایر آن جهت نیل به هدف «اطمینان از کیفیت آموزش» برای نیروی کار با صلاحیت دانشی و مهارتی خاص تهیه شوند. به همت گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم، کارگروه استاندارد و اطمینان از کیفیت، اولین همایش استاندارد آموزش و آموزش استاندارد (۴ الف) در چرخه آموزش کشور در فرهنگستان علوم برگزار شد. آنچه در پی می‌آید، سخنان آقای دکتر علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و عضو فرهنگستان علوم در مراسم افتتاحیه است که پیشتر در خبرنامه فرهنگستان به چاپ رسیده است:

***

مکن در این چمنم سرزنش به خودرویی

چنان که پرورشم می‌دهند، می‌رویم

غبار راه طلب، کیمیای بهروزی است

غلام دولت آن خاک عنبرین‌بویم

بی‌گمان نظام آموزشی یک کشور، به عنوان بن‌مایه و مقوّم زندگی جمعی، دارای آثار مهم و سرنوشت‌سازی در ابعاد و زوایای گوناگون حیات یک ملت می‌باشد. می‌توان گفت این نهاد دیرپا در پهنه تاریخ جهان به عنوان مردمی‌ترین، مقبول‌ترین و شریف‌ترین نهاد برآمده از اراده بشر جلوه‌گر شده است. امام عزیز راحلمان به استناد نقش‌محوری و بنیادین تعلیم و تعلم در پرورش استعدادهای خدادادی انسان در بیانات خود، نهادهای آموزش عالی را به عنوان یکی از حیاتی‌ترین عناصر قوام حیات اجتماعی بر شمرده و دانشگاه را منشأ همه تحولات و موتور محرک توسعه کشور دانسته‌اند. ایشان انسان‌سازی، ایجاد تحول، مقابله با خرافات، تولید علم و تبدیل علم به ثروت و رفاه اجتماعی را در زمره وظایف و رسالت نهاد دانشگاه تلقی نموده و از دانشگاه به مثابه پیشقراول حوزه فرهنگ و اقتصاد یاد نموده‌اند.

افزون بر این، شایان ذکر است که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی به نوبه خود در قالب بند ۲۴ سیاستهای اقتصاد مقاومتی، مفهوم استاندارد را به‌طور عام مورد تأکید جدی قرار داده‌اند. هرچند در کشورهای مختلف، روشها و سیاستهای متفاوتی برای سامان‌ بخشیدن به نظام آموزشی و فرآیند تحصیل در نظر گرفته می‌شود، لذا می‌توان گفت که در بیشتر موارد، تعلیم به عنوان یک ابزار مؤثر برای انتقال مفاهیم فرهنگی و آموزش مسائل اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرد.

به دیگر سخن، آموزش تنها به معنای انباشتن ذهن دانش‌آموختگان از انبوهی از اطلاعات و آمار و ارقام نیست، بلکه هدف غایی آن است که آحاد جامعه، مطابق هنجار و آرمانهای فرهنگی مورد نظر یک نظام تربیت شوند تا از این طریق مجال لازم را برای انتقال فرهنگ، دانش و اخلاق به نسل بعدی فراهم آید.

 

چارچوبهایی مدون و نظام‌مند

برای تحقق درست چنین آرمانی، باید به دنبال تدوین و تبیین چارچوبهایی مدون و نظام‌مند تحت عنوان «استانداردهای آموزش» باشیم. این فرآیند معطوف به تمامی ابعاد آموزش از جمله مواد درسی، شیوه آموزش، به کارگیری تجهیزات مدرن و پیشرفته، امور فوق‌برنامه، مسائل مربوط به کنشهای رفتاری و روان‌سنجی و همچنین شیوه‌های تشویق و ترغیب و زمینه‌سازی برای ابتکار و خلاقیت و خودباوری است.

شاید در نگاه چنین پنداشته شود که مقوله استاندارد و استانداردسازی، بیشتر در حیطه صنعت و تولید معنا و مفهوم می‌یابد؛ اما با نگاهی هرچند کوتاه به تحولات ژرف و فراگیر حیات بشری در عصر کنونی می‌توان دریافت که بسیاری از زوایای پیدا و پنهان زندگی انسانی تحت تأثیر مقوله و فرآیند استانداردسازی قرار گرفته است. البته باید دانست که این مقوله در تعالیم و آموزه‌های نشأت‌یافته از قرآن کریم و سیره بزرگان و پیشوایان دینی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در این میان، تبیین خصوصیات و مختصات حیات طیبه و برشمردن انتظارات حداقل و حداکثری از یک انسان مؤمن در لسان پیامبراکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) گواهی براین مدعاست.

استاندارد در حقیقت، مفهومی است که می‌تواند نشان‌دهندة انسجام و انضباط فکری، علمی و فرهنگی در سطح جامعه باشد؛ از این رو استاندارد مبنایی برای داوری پیرامون نقاط قوت و ضعف حرکت یک مجموعه زنده و پویا در مسیر رشد مادی و تعالی معنوی است. از این رو، سامانه ارزیابی و سنجش، باید بر پایه قواعد قابل اندازه‌گیری و دیدگاه افراد صاحب صلاحیت به گونه‌ای هوشمند تدوین شود تا بتواند معیاری برای قضاوت باشد.

 

پیشینه استانداردسازی

اگرچه پرداختن به مقوله استاندارد و استانداردسازی از پیشینه‌ای قابل توجه برخوردار است؛ اما باید دانست که تنها قریب به دو دهه از توجه جدی به امر استانداردسازی در حوزه آموزش می‌گذرد. شاید بتوان گفت که اقدامات اساسی در این زمینه در سال ۱۹۸۳ در پی انتشار گزارش «ملت در معرض خطر» (ANation at Risk Riport) در دستور کار قرار گرفت. یکی از علل اصلی اهمیت و ارزش این گزارش در آن است که کاستی‌های موجود در میزان آمادگی دانش‌آموزان کشور ایالات متحده در حوزه ریاضیات و علوم را آشکار ساخت. در سال ۱۹۹۱ «کمیسیون دستیابی به مهارتهای لازم» گزارشی را تحت عنوان «آنچه بازار کار از مدارس می‌طلبد» منتشر نمود که مبنایی برای بحث درباره تبیین استانداردهای لازم به منظور اطمینان از آمادگی دانش‌آموزان برای ورود به محیط کار بود.

تلاش برای تدوین استانداردهای آموزشی به هیچ روی به ایالات متحده محدود نماند و در سایر کشورهای پیشرفته از اهمیت و جایگاه بسزایی برخوردار شد. به عنوان نمونه می‌توان به مهمترین سیاستهای اتخاذشده جهت ارتقای استانداردهای آموزشی در بریتانیا به شرح ذیل اشاره نمود:

ـ ارتقا و بهبود استانداردهای آموزشی از طریق به کارگیری سامانه و سیستم ملی آموزش، ارزیابیهای تحصیلی، برگزاری امتحانات و نظارت بر عملکرد مدارس کشور،

ـ انتشار اطلاعات جامع در خصوص عملکرد مدارس و مراکز آموزشی کشور،

ـ و اعطای قدرت اجرایی بیشتر به والدین دانش‌آموزان جهت مشارکت هرچه بیشتر آنان در عرصة آموزش کودکان.

همچنین از جمله مهمترین اختیاراتی که در این چارچوب بر عهدة نهادهای متولی آموزش در سطح ملی نهاده شده، «تعیین اهداف و تدوین خط مشی تعلیم و تربیت در سطح ملی بر اساس استانداردهای آموزشی» است.

 

نمونة آلمان

شایان ذکر است که بر پایة تحقیقات انجام شده، برخی دیگر از کشورها مانند آلمان و ژاپن نیز پیشرفت و توسعة خود پس از جنگ جهانی دوم را مرهون استقرار و رعایت الزامات استانداردهای خاص در حیطه‌های دانش، عملکرد و رفتار منابع انسانی خاصه در حوزة آموزش می‌دانند. لازم است یادآوری شود که حدود یک دهة پیش، دولت وقت فدرال آلمان تصمیم گرفت تا در چارچوب فعالیتهای گستردة آموزشی، ایالات این کشور را به پذیرش استانداردهای سراسری برای تعلیم و تربیت موظف نماید. در مسیر پیگیری این سیاست راهبردی، وزارت آموزش آلمان در سال ۲۰۰۲ میلادی در گزارشی، از اتخاذ رویکرد ایجاد یکپارچگی آموزشی در سطح آن کشور جانبداری نمود. اجرای موفق این سیاست راهبردی، سبب شد تا کشور آلمان پس از ده سال به لحاظ ارتقای سطح آموزش در ردیف پنج کشور اوّل جهان قرار گیرد.

روزنامه اطلاعات

نظر دهید
نظرات کاربران

کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.

گزارش

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: