1394/3/19 ۰۹:۰۱
یکی از اشتغالات و تعلقات نگارنده از دیرباز، پژوهش در باب قلمرو تاریخی زبان فارسی از کهن‌ترین ایام تا به امروز و یادکرد و گرامیداشت مأموران فرهنگی آن بوده است. در این راستا ضمن کوشش در ترسیم مسائل و موقعیت کنونی زبان فارسی در جهان و ارائه تدابیر و گزارش لازم برای تقویت مبانی و گسترش آن به نهادهای متولی، مجالست و گفتگو با عالمان و استادان و پژوهشگران و سخنورانی نیز مد نظر بوده که عُلقة خاصی به فرهنگ و ادب ایران و پیشینة تاریخی و فرهنگی خود
یکی از اشتغالات و تعلقات نگارنده از دیرباز، پژوهش در باب قلمرو تاریخی زبان فارسی از کهن‌ترین ایام تا به امروز و یادکرد و گرامیداشت مأموران فرهنگی آن بوده است. در این راستا ضمن کوشش در ترسیم مسائل و موقعیت کنونی زبان فارسی در جهان و ارائه تدابیر و گزارش لازم برای تقویت مبانی و گسترش آن به نهادهای متولی، مجالست و گفتگو با عالمان و استادان و پژوهشگران و سخنورانی نیز مد نظر بوده که عُلقة خاصی به فرهنگ و ادب ایران و پیشینة تاریخی و فرهنگی خود داشته‌اند و در جهت آموزش و بازآموزی فرهنگ مشترک ایران و مملکت خود سعی بلیغ مبذول کرده‌اند. از نتیجة این مطالعات و نشست‌ها، گاهی زمینه‌ای حاصل می‌شد که در خلال آثاری که در زمینة تاریخ زبان و ادبیات ایران در خارج از قلمرو فارسی‌زبانان می‌نگاشتم، به احوال برخی شخصیت‌ها اشاره کنم و برای ارج‌گذاری از خدمات علمی آنان، شمّه‌ای از زندگی‌شان را با توجه به سیر و سلوک علمی و مدارجی که طی کرده‌اند و کتابهایی که تدریس کرده یا نگاشته‌اند، ارائه دهم و آن را به عنوان ارمغان سرزمینهایی که با زبان و ادب فارسی الفتی دارند، به اطلاع علاقه‌مندان ایرانی برسانم تا با کیفیت و کمیت فعالیتهای علمی و ادبی و فرهنگی آنها مطلع و باخبر باشند و زندگینامه‌ای از این بزرگان گرانقدر در دسترس داشته باشند.
قبلاً در همین روزنامة مغتنم اطلاعات که در پاسداشت اصحاب دانش و کمال و استادان و محققان برجسته و سرشناس فارسی‌گوی می‌کوشد، زندگینامة برخی از آن استادان بزرگ و ممتاز را آورده‌ام؛ از جمله: پروفسور دکتر محمدباقر، پروفسور دکتر نبی‌بخش خان بلوچ، پروفسور دکتر عبدالشکور احسن، پروفسور دکتر ظهورالدین احمد و برخی را در دانشنامه‌ها و دیگر نشریات ادواری، و اینک به مناسبت یاد می‌کنم از پروفسور دکتر آفتاب اصغر استاد در دانشگاه پنجاب و نویسنده و محقق و مترجم تاریخ‌دان توانای ادب فارسی در کشور همسایه و همکیش‌مان پاکستان که ۱۰ خرداد ماه ۹۴ برابر ۳۱ می ۲۰۱۵ به ناگه اجل آمد و خواند او را و رهسپار جهان دیگر شد.
آفتاب اصغر
آشنایی و پیوند عاطفی من با زنده‌یاد آفتاب اصغر و خانوادة دانشمند و باکمال او به سال ۱۳۶۰ برمی‌گردد که مسئولیت نمایندگی فرهنگی ایران و مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان برعهده‌ام بود و پس از آن در سالهای ۱۳۶۹و۱۳۷۰و ۱۳۸۵ این ارتباط ادامه داشت و در معیت او و به دعوت او در آمد و شد به کاشانه و سرای شادی‌بخش وی و گاهی در برخی از محافل علمی در مصاحبت با او قرار می‌گرفتم. به دوستداران ادب فارسی ارادت می‌ورزید و کمال صمیمیت را با هم داشتیم و بی‌گمان نقشش در ترویج زبان و ادب فارسی و حرمت‌گذاری به استادان و پژوهشگران ایرانی و نظرات انتقادی و صائب و سازندة او در چگونگی ادارة نمایندگی‌های ایران، فراموش‌شدنی نیست.
او اعتقاد داشت که ادبیات فارسی دریایی است ژرف و پهناور و هیچ کس نمی‌تواند ادعای استادی در آن را داشته باشد، جز اینکه اذعان کند دانشجویی بیش نیست و البته از سر تواضع می‌فرمود. او کاری را که نگارنده در پیش گرفته بود، منظور گفتگو با خدمتگزاران و پایه‌گذاران ادبیات فارسی شبه‌قاره را کاری ضروری و ماندنی و برای ایجاد حسن تفاهم میان سفیران معنوی ایران و سرزمینهای همسایه، مفید و پر ارزش تلقی می‌کرد و یادآور می‌شد زود باشد که پیشکسوتان در میان ما نباشند و نباید که خدمات و فداکاری ارزندة آنان در پاسداری و نگهداری سنگر فارسی فراموش شود و در گرامیداشت قدر و قیمت آنان تا در قید حیاتند، کوتاهی گردد. این گفتار او، سخن شادروان دکتر سیدجعفر شهیدی را در ذهنم تداعی می‌کرد که می‌فرمود: «زبان و ادبیات فارسی در شبه‌قاره بر اثر بی‌توجهی به سان بیماری است در حال احتضار که به سختی می‌توان با گوشی ضربان قلب او را شنید!»
باری، دکتر آفتاب اصغر آن‌طور که خود برایم نقل می‌کرد، در یکم مارس ۱۹۴۰ در گجرات پنجاب حدود صد کیلومتری لاهور در راه راولپندی و اسلام‌آباد متولد شد. شهری با سابقة ممتد تاریخی و فرهنگی که از زمان اسکندر مقدونی (۳۲۶ ق‌م) برپاست و فارسی‌گویان معروفی چون محمد اکرم، غنیمت کنجاهی، پروفسور شریف کنجاهی، دکتر احمدحسین قلعه‌داری و پروفسور انورمسعود از آن برخاسته‌اند.
آفتاب اصغر در محضر استادانی فاضل چون مولوی فضل شاه، مولوی ابراهیم و مولوی قمرالدین، علوم مختلف و از جمله فارسی و عربی آموخت و سپس وارد کالج در رشتة پزشکی شد؛ اما به سبب علاقة مفرطی که به ادبیات فارسی داشت و از آن سبب که ادبیات ایران را شایستة تعشق می‌دانست، به رشتة محبوب خود ادبیات که «رشته یتیم» گفته می‌شد، هرچند کمتر از «درّ یتیم» نبود، روی آورد و این بیت را در وصف حال خود زمزمه می‌کرد، ضمن آنکه به حلقة درس پروفسور چودری استاد بزرگ فارسی می‌پیوست:
حلقه‌ای بر گردنم افکنده دوست
می‌کشد هر جا که خاطرخواه اوست
آفتاب اصغر از دیگر برجستگان ادب فارسی نظیر پروفسور دکتر محمدباقر، پروفسور دکتر عبدالشکور احسن، پروفسور عابد صدیق، پروفسور فیروزالدین رازی و استاد بزرگ علامه سید وزیرالحسن عابدی در دانشکدة خاورشناسی دانشگاه پنجاب در دورة کارشناسی ارشد بهره گرفت و همچنین از پروفسور دکتر سیدعبدالله، پروفسور مقبول بیگ بدخشانی و پروفسور دکتر وحید قریشی استادان ممتاز گروه فارسی سود جست و از ملازمت و مجالست با دوستان ادیب و سخنوری نظیر پروفسور اسلم نیّرانصاری شاعر شهیر به چند زبان فارسی و انگلیسی و اردو و سرائیکی، و دکتر خورشید رضوی از استادان برجسته در علوم عربی و اردو و فارسی و پروفسور دکتر انورمسعود از پژوهشگران و بزرگان ادب فارسی استفاده سرشاری بود و در معیت همکاران دانشمند و سخن‌سنجان برجسته‌ای چون پروفسور دکتر سیدمحمداکرم شاه و پروفسور دکتر محمدبشیر حسین و پروفسور دکتر ظهورالدین احمد و پروفسور شیرانی و دکتر نسیرین اختر ارشاد، دانشوران و دانشجویان مستعدی را تعلیم داد.
دکتر آفتاب اصغر همچنین توفیق یافت که در سال ۱۹۶۵ به منظور کسب تحصیلات عالی وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شود و از محضر استادان وقت مانند استاد بدیع‌‌الزمان فروزانفر، دکتر محمدجعفر محجوب، دکتر حسن مینوچهر، دکتر سیدجعفر شهیدی، دکتر صادق‌کیا، دکتر حسین خطیبی، دکتر ذبیح‌الله صفار، دکتر سیدحسین نصر، دکتر جمال رضایی، دکتر مهدی محقق، دکتر بهرام فره‌وشی، دکتر ناصرالدین شاه‌حسینی، دکتر صادق گوهرین و خانم دکتر شیرین بیانی کسب فیض کند و هم در زمره مستمعین سخنرانیهای آزاد رجال ادب دانشگاه تهران چون استاد سعید نفیسی، دکتر محمدمعین، دکتر پرویز ناتل خانلری، دکتر ماهیار نوایی، دکتر مظاهر مصفا، دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن و دیگران واقع شود.
آفتاب اصغر پس از شش سال اقامت در ایران و همکاری با رادیوتهران و گذراندن رساله دکتری با عنوان «تاریخ‌نویسی فارسی در هند و پاکستان» به راهنمایی استاد عدیم‌النظیر دکتر عباس زریاب خویی و مشاورت استادان بزرگ دکتر حسن مینوچهر و دکتر ضیاء‌الدین سجادی، سال ۱۹۷۲ عازم سرزمین خود شد و به تدریس تاریخ ادبیات ایران، تاریخ تصوف، نظم و نثر کلاسیک فارسی و تاریخ سیاسی و فرهنگی ایران پرداخت و تحقیق و تألیف و ترویج زبان و ادب فارسی را وجهه همت خویش قرار داد و در مشاغلی از جمله مدیریت گروه زبان فارسی دانشگاه پنجاب و معاونت اقبال آکادمی لاهور همکاری کرد.
او عالمانه و بی‌تکلّف زیست، ایران و ایرانیان را دوست می‌داشت و بی‌مضایقه و بدون چشمداشتی به ایران و دوستان و خادمان زبان فارسی خدمت می‌کرد. به خاندان فیلسوف، متفکر، ادیب و اندیشمند مبارز، علامه محمداقبال عنایت داشت و با همراهی او بود که در پی مصافحه با فرزند ارشد او دکتر جاوید اقبال، از نوه‌های دختری علامه اقبال در سرای آنان و هم ملاحظه فعالیتها و خدمات «اقبال آکادمی» در «ایوان اقبال» به مدیریت آشنای دیرین دکتر محمدسهیل عمر دیدار کردیم. همسر دکتر آفتاب اصغر، خالده صدیق که پس از ازدواج (۱۹۶۷) به دکتر خالده آفتاب شهرت یافت، خود یکی از افراد فعال و استادان زبردست و فروتن زبان و ادبیات فارسی است که سال‌ها در دانشکده دخترانه لاهور به تدریس زبان فارسی، اشتغال داشته است و ریاست انجمن فارسی این دانشکده و انجمن فارسی بانوان لاهور را برعهده دارد. او پایان‌نامه دکتری خویش را در دانشگاه تهران به راهنمایی استاد دکتر حسن مینوچهر در موضوع «نسخ خطی فارسی موجود در کتابخانه‌های لاهور» به پایان رساند و در کارهای علمی و ادبی و تحقیق، یار و مددکار دکتر آفتاب اصغر قرار گرفت. این خانواده، زبان فارسی را نه تنها کلیدگنجهای گرانمایه معنوی خود می‌دانست، بلکه آن را در عصر حاضر برای برقراری و استواری هرگونه رابطه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی با جهان فارسی زبان، عامل اساسی و غیرقابل انکار تلقی می‌کرد که باید به منزله حافظِ تاریخ و فرهنگ چندین صدساله نیاکان خود، از آن پاسداری کنند. باشد که تلاش این دو بزرگوار و استادان دیگر مأجور حضرت حق قرار گیرد و ریشه فضلیت و شوق خدمت راستین را در تحلیل از خدمات مؤثر در گسترش فرهنگ و زبان فارسی قوام و دوام بخشد.
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید