زندگی و اندیشه بزرگان انسان شناسی

 در رشته گسترده ای همچون انسان شناسی وجود عقاید متناقض اجتناب ناپذیر است اما نکته مهم این است که در بحبوحه این تناقض ها ما به دستاوردهای اندیشمندانه انسان شناسی و نقش فردی انسانشناسان بی توجهی می کنیم و بدتر از آن به عنوان استاد میراث انسانشناسانی  را که شایسته ارزش، احترام، توجه و دقت نظر هستند به دانشجویان خود منتقل نمی کنیم.

این کتاب برای دانشجویان انسان شناسی نوشته شده است و مقدمه ای است درباره نظریه ها و نظریه پردازان عمده بیست و پنج محقق را به صورت مجموعه ای از نماهای کلی گردآوری کرده است و این مفاهیم را به تأثیر سازنده هر محقق، تحقیقات انسانشناختی و چارچوب فکری ربط داده است.

فصول این کتاب در ۶ بخش موضوعی تشکیل شده اند که هر بخش با یک مقاله مقدماتی کوتاه شروع می شود که مسائل و موضوعات مشترک میان انسانشناسانی که در همان بخش مورد بحث قرار گرفته اند، تاریخچه زندگی حرفه ای محقق با تأکید بر حوزه کاری و آثار منتشر شده اش می پردازد و جنبه های اصلی مربوط به کار محقق را مورد بحث قرار می دهد: رویکرد تطبیقی مورگان به نظامهای خویشاوندی، وجدان جمعی دورکیم، نظریه نیازهای مالینوفسکی، رویکرد ساختاری لوی اشتراوس به اسطوره، مفهوم ویکتور ترنر از درام اجتماعی و تحلیل اورتنر از نمادهای محوری و… نتیجه گیری کتاب به همراه فهرست منابع آمده است که دانشجویان می توانند با دقت بیشتری این منابع را پیگیری کنند. نویسنده در این کتاب سعی کرده است منابعی را که در دسترس سریع و آسان باشند ذکر کند با وجود این که لیست منابع کامل نیست اما یک تصویر مقطعی نمایانگر است که منابع کتابشناسی عمده و ارزیابی های انتقادی اخیر را به صورت فهرست وار در اختیار ما قرار می دهد.

این کتاب به طور متفاوتی از کتاب های دیگر که در زمینه انسانشناختی می باشند گردآوری شده است. اول اینکه نویسنده تلاش کرده است مجموعه گسترده تری از نقطه نظرات انسانشناختی را معرفی کند در مقایسه با آدام کوپر که در تحقیق بسیار درخشان خویش انسانشناسان اجتماعی انگلیس(۱۹۸۳) را معرفی می کند. ثانیاً نویسنده تلاش کرده است روندهای متداول در انسانشناسی را در مقایسه با روندهایی که در کتاب «نظریه های انسان و فرهنگ» الوین هچ(۱۹۷۳) بحث شده است؛ ارائه دهد. سوم، نویسنده سعی کرده است یک قرائت فراهم کند و این بدین معنی است که وی شخصاً از نظریه ای خاص حمایت نکرده چنانکه ماروین هریس(۱۹۸۶) در کتاب پیدایش نظریه انسانشناسی کرده است. هر انسانشناسی که در این کتاب معرفی شده شایستگی های فکری داشته است و در این کتاب از آنها سخن به میان آمده چون ایده های آنها دارای اهمیت هستند. و ارزش این را دارند که شناخته شوند.

این کتاب در مورد مردان و زنانی است که انسانشناسی را بوجود آورده اند. آثار دیگر در زمینه نظریه انسانشناختی به جای اینکه به افراد بپردازند بر ایده ها تأکید می کنند اما اساسی شکل گیرند بلکه تجارب افراد است که به آنها شکل می دهد مسلماً برخی از ایده ها را همه مردم می پذیرند و یا می توان گفت که ویژگی های مشترک افراد هستند. قیاس ارگانیک، ایده پیشرفت، کارکرد جامعه، نقدهای پست مدرنیست و … به طور گسترده ای به چشم می خورند. اینها پیدیده هایی نیستند که به تنهایی توسط انسان های بزرگ بوجود آمده باشند وقتی که نظریه های انسانشناسی مرور می شود به نظر می رسد که چنین مفاهیم گسترده ای مبناهای کلی باشند که برخی محققان ساختارهای نظری خود را بر اساس این مبناها ارائه کرده اند. عوامل و مسائل مهم دیگر باعث شکل گیری ایده های انسانشناسی می شوند.

مسائلی که از تمام مسائل دیگر مشخص تر است تجربه کار میدانی در زمینه انسانشناسی است. می توان مشاهده کرد که انسانشناسان به طور مکرر در فرایند تلاش برای درک یک فرهنگ انسانی دیگر به دیدگاههای نظری خود دست می یابند. برای مثال بندیکت و زونی، مید و ساموا، رادکلیف براون و آندامان، مالینوفسکی و جزایر تروبریاند، ایوانز پریچارد و آزانده، استیوارد و شوشونه، هریس و برزیلی های روستایی، ترنر و ندمبو، گیرتز و جاوه، فردیناندر و فانگ(افراد بومی گابون، کامرون و نواحی مجاور)، ارتنر و شرپاها، بوردیو در الجزایر، سالینز در اقیانوس آرام- همیشه یک دیالکتیک تکراری در زمینه تحقیق روی می دهد. در بحث عمومی نظریه ها بافت تجربی کار میدانی اغلب مورد فراموشی قرار می گیرد که این مسئله مایه شرمساری است زیرا تحقیقات مردم نگارانه یکی از مهمترین مسائلی هستند که در علوم انسانشناسی گنجانده شده اند و انتقال تجارب فرهنگی دیگر می تواند یکی از تأثیرات پایدار انسانشناسی در زندگی روشنفکرانه باشد.

این بیست و پنج انسانشناس-ادوارد تیلور، لوئیس هنری مورگان، فرانس بواس، امیل دورکیم، آلفرد کروبر، روث بندیکت، ادوارد ساپیر، مارگارت مید، مارسل موس، برانیسلاو مالینوفسکی، ای. آر. رادکلیف براون، لسلی وایت، ژولیان استیوارد، ماروین هریس، اِلنور بورک لی کاک، ادوارد ایوانزپریچارد، ویکتور ترنر، مری داگلاس، کلود لوی اشتراوس، کلیفورد گیرتز، جیمز فرناندز، شری اورتنر، پیربوردیو، اریک ولف و مارشال سالینز که نهایتاً انتخاب شده اند نمی تواند فهرست کاملی باشد بلکه می تواند نقطه شروعی برای تحقیق بیشتر، بحث کلاسی و تحقیق دانشجویی برای اندیشه ها و افرادی باشد که با ارائه بینش های فرهنگی خلاق و منحصر بفرد شان، انسانشناسی را شکل داده اند.

کتاب «زندگی و اندیشه بزرگان انسان شناسی» نوشته جری دی. مور و با ترجمه هاشم آقا بیگ پوری و جعفر احمدی  برای نوبت اول در سال ۱۳۹۱در ۴۲۴ صفحه از سوی انتشارات جامعه شناسان منتشر شده است.

مهر