1393/6/5 ۰۸:۱۹
آنچه در پی می‌آید، نمونه‌هایی از تأثیرات فرهنگی ایران است كه از اواخر دوره ساسانی و با عبور گروهی از پناهندگان ایرانی از چین، به ژاپن راه یافت، به روایت كتاب «آسوكا و پارس» (پیشروی فرهنگ ایران به شرق). متن حاضر تلخیصی بسیار فشرده از فصل نخست كتاب است.
اشاره: آنچه در پی می‌آید، نمونه‌هایی از تأثیرات فرهنگی ایران است كه از اواخر دوره ساسانی و با عبور گروهی از پناهندگان ایرانی از چین، به ژاپن راه یافت، به روایت كتاب «آسوكا و پارس» (پیشروی فرهنگ ایران به شرق). متن حاضر تلخیصی بسیار فشرده از فصل نخست كتاب است.
خانواده مقدس
در «كعبة زرتشت» در فارس، علاوه بر ایزد، ایزدبانو نیز پرستش می‌شد. در این فضا اهوره‌مزدا با الهه آناهیتا، آیین سرّی مرتبط با میترا را كه فرزند دو ستون بود، انجام می‌دادند. پرستش چنین خانواده مقدسی با گذر از راههای استپی و از طریق شیلا به ئوزوماسا رسید. اندیشه خانواده مقدس را در روایت امپراتور چوآی، ملكه جینگو و امپراتور اوجین27 می‌توان دید.
«تاكه نوئوچی نوسوكونه» نام واسطة بین خدا و امپراتور است كه برای بیش از دویست سال انجام وظیفه كرد. چون سه خاندان هاتا، كوسه و سوگا از اولاد او هستند، می‌توان چنین تصور نمود كه «خانوادة مقدس» اندیشه‌ای است كه خاندان هاتا با خود به ژاپن آوردند. سنت مشخص جایگاه مادر مقدس در اندیشه خانواده مقدس و سنت انتقادی در مقابل جایگاه مادر مقدس در آیین مسیحی نستوری چین در قرن پنجم، وجود دارد.
اعتقاد به میروكو كه به وسیلة خاندان هاتا از كره منتقل شد، ایران‌گرایی‌ای است كه در آن تصویر میترائیسم روم كه متفاوت از آیین نستوری است، پررنگ‌تر است. در امپراتوری پارس و در كتیبه‌های مربوط به اردشیر دوم در شوش (متعلق به نیمه اول قرن چهارم قبل از میلاد)، نام سه خدای اهوره‌مزدا، آناهیتا و میترا با هم آمده كه از آنها نگهبانی از امپراتوری خواسته شده است. جذب این «تثلیث ایرانی» در میترائیسم روم و ارتباطش با «تثلیث مسیحی»، نیازمند پژوهش و بررسی است.
تأسیس معبد توشودای در نارا، به گانجین (688ـ783) راهب بودایی چینی كه به ژاپن آمد، برمی‌گردد. راهبی به اسم «شیتاكو» از ابتدا همراه او بود كه سرگذشت گانجین را روایت كرده است؛ اما متون چینی به جا مانده از او ناپخته است و این احتمال وجود دارد كه وی از نسل دوم ایرانیها باشد. شخص دیگری به نام آن نیوهو (728ـ815) نیز همراه گانجین به ژاپن آمد. وقتی نیوهو به ژاپن آمد، 28 ساله بود و بعد از مرگ گانجین، سومین راهب اعظم معبد توشودای شد. نیوهو راهبی است كه به عنوان پزشك و داروشناس در دربار امپراتور مورد اطمینان قرار گرفت. هرچند به نظر می‌رسد نیوهو اسم راهب باشد، اما آیا نمی‌توان گفت كه نیاپای (به معنای حفظ شده به وسیلة نیاكان)، در زبان فارسی میانه است؟
نفوذ معماری ایرانی
شیتاكو احتمالا برگرفته از كلمه «شیتاك» فارسی است كه در فارسی جدید به «شیدا» تبدیل شده است. شیدا نام هنرمندی افسانه‌ای است كه برای هفت شاهدخت همسر بهرام، قصری با هفت گنبد ساخت (ترجمه ژاپنی هفت‌پیكر، نظامی گنجوی). علاوه بر شیدا، فرهاد و استاد شیدا، سنمار هم از هنرمندان ایران هستند. در هر فرهنگی هنرمندان افسانه‌ای هستند.
تالار اصلی معبد توشودای بر سكویی به ارتفاع یك متر بنا شده است. اگر از پله‌های وسط بالا برویم، راهرویی وجود دارد كه بر فرازش سقف بزرگی كشیده شده و هشت ستون برآمدگی لبة بام را نگه داشته‌اند. در چین دوره هان هم معابدی وجود دارد كه تنها در جلو ستون دارند. تالار اصلی دو معبد كاواهارا و یاكوشی، در جلو و پشت، دارای ردیف ستون هستند. در ستونهای پاگودای سمت شرقی معبد یاكوشی، هم تحدبی كه از معبد هوریو به بعد وجود دارد، دیده میشود كه می‌توان چنین قلمداد نمود كه آن یكی از عناصر تركیبی با فرهنگی است كه از غرب آمد.
در تخت‌جمشید قصر پهناور «آپادانا» را داریوش دوم (423ـ404 ق.م) بنا نهاد. ستونهای سنگی در شش ردیف افقی و عمودی سقف را نگه می‌داشتند. در سه سمت شرق، غرب و شمال هم راهروهای عریضی تعبیه شده كه هركدام دو ردیف شش ستونی دارد. برای جلوگیری از گرمای طاقت‌فرسای چله تابستان، ورودی قسمت جنوبی را كه راهرو ندارد، كم كرده و در شرق و غرب در گذاشته بودند و به سمت شرق پرستش می‌كردند. معابد مهری نیز به سمت غرب یا شرق ساخته می‌شد و میترائیسم روم متاثر از آن بود. كلیساهای مسیحی هم این سنت را حفظ كرده‌اند.
آپادانا در فارسی باستان، به آبدانا، آدوانا، آدوان و سرانجام به «ایوان» تبدیل شد كه در زبان فارسی جدید، هم به معنی كاخ است، هم به معنی قسمت سقف‌دار و بی‌در جلوی خانه. خانه‌های دارای ایوان بر روی سكو، نه تنها در ایران كه بر خانه‌های آسیای مركزی و خانه‌های چینی هم تاثیر گذاشت. عمارت «سه ریو»28 هم رو به شرق ساخته شد و در آن می‌توان تاثیر ایران‌گرایی را دید. در حال حاضر ایوانهای ایرانی به یك سمت هستند كه در چهار فصل می‌توان از نور ملایم خورشید صبحگاهی و خنكای سایه در بعدازظهر لذت برد.
در ایران آفتاب‌گیری برای ایجاد سایه دیده میشود كه قابل انطباق با سوُداره و یوشیزوُ 29در ژاپن است. این سایه‌بان را پردة حصیری (پرده‌ای از نی) می‌گویند و همانند ژاپن از بافتن نی‌ها با طناب درست میشود. این پرده‌ها یكی از وسایل ایرانی است كه اروپاییها امروزه به هنگام سفر مورد استفاده قرار می‌دهند و به آن در زبان انگلیسی Persian blinds می‌گویند. امروزه در خانه‌ها و ادارات شهرهای بزرگ، كركره كه عمومیت جهانی پیدا كرده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما در شهرستانها هنوز هم كركره‌های حصیری كه با دست لوله و جمع میشود، به كار می‌رود. سوُداره‌های ژاپنی با استفاده از خیزران و نی‌های بریده شده، ساخته میشود.
سازه‌های مكعبی
در نقش رستم در پنجاه كیلومتری شمال غربی تخت‌جمشید، بنای سنگی مربعی وجود دارد كه «كعبة زردشت» نامیده میشود. در قصر كورش بزرگ هم كعبه‌ای مشابه وجود داشت كه اكنون ویرانه‌اش برجای مانده است. «چئوم سُئونگ‌دائه» هم كه به دست بیست و هفتمین شاه زن شیلا (اواسط قرن هفتم) ساخته شد و شكل بطری شیر دارد، شبیه اینهاست.
روز هیجدهم ماه اول سال 686 امپراتور در جلو عمارت «میموُرو» به هنرمندان پاداش اهدا كرد. شش ماه بعد هفتاد نفر كه به حلقة راهبان بودایی وارد شدند، در «میموُرونوماچی» در قصر اطعام شدند. دو نوع میمورو كه در اینجا بیان شده است، نسخة ژاپنی كعبه است كه در ماه اول پرستش خدایان و در ماه هفتم مراسمی برای بودا برگزار می‌شد.
در بقایای قصر «آسوُكانوكیومی‌هارا» بقایای دو عمارت اصلی شبیه به هم كشف شده است. در قصر امپراتور سایمه هم بناهای مشابهی وجود دارد و او هر صبح پرستش می‌كرد. در اطراف كعبه زرتشت مقبرة شاهان قرار دارد. در كنار چئوم سُئونگ‌دائة شیلا نیز پاركهای وسیع دارای «گور تَل» قرار دارد. در زمان قبل از شیلا یا اوایل شیلا، كعبه از راههای استپی به شبه‌جزیرة كره وارد شد.
پی‌نوشتها:
27. Ch ai Tenn : شوهر ملكه جینگو كه فرزندشان امپراتور اوجین است.
28. S?ry?den: یكی از بناهای داخل قصر امپراتوری. این بنا قبلا محل اقامت دائم امپراتور بود؛ اما اكنون به محل برگزاری مراسم در قصر تبدیل شده است.
29ـ Sudare از بافتن خیزرانهای بریده شده یا نی به همدیگر، ساخته میشود و برای جلوگیری از تابش آفتاب به كار می‌رود؛
Yoshizu سایه‌بانی است كه با نی درست می‌كنند.
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید