حکایت خانواده آموزگار و حکومت هزار فامیل در سی‌و پنجمین شماره «گذرستان»

1393/5/20 ۱۰:۱۲

سی و پنجمین شماره گذرستان با استفاده از اسناد و مقالاتی که درباره عملکرده خانواده جمشيد آموزگار در بسط و توسعه حکومت پهلوی در ایران موجود بوده، روشنگری‌هایی در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.

سی و پنجمین شماره نشریه الکترونیکی «گذرستان» این بار به خانواده جمشید آموزگار و نقش این خانواده در سوء استفاده از امکانات کشور پرداخته است. به دلیل نقش تاثیرگذارتر جمشید آموزگار در مقایسه با سایر برادرانش در اواخر حکومت شاه، بیشتر مقالات ارائه شده در این شماره به وی و عملکردش در سرکوب مردم در دوران انقلاب اسلامی اختصاص یافته است.

در «سخن نخست» این شماره درباره خانواده آموزگار می‌خوانیم: «یکی از مشخصات بارز حکومت پهلوی در دوران پنجاه ساله پدر و پسر، گردش محدود نخبگان در بین تعداد معدودی از وابستگان خاندان پهلوی بود. به همین دلیل اصطلاح "حکومت هزار فامیل" در آن دوران بین مردم معروف گشته بود. اما در واقع در حدود یکصد خانواده در این دوران مسئولیت‌های اجرایی و حکومتی مهم را برعهده داشتند و به عنوان کارگزاران حکومت رضاخان و پسرش محمدرضا، عمله ظلم و جور و تجاوز به حقوق مردم ایران محسوب می‌شدند. یکی از این خانواده‌های مشهور خانواده آموزگار بود. پدر این خانواده یعنی "حبیب‌الله آموزگار" چهار پسر به نام‏هاي جمشيد، جهانگير، هوشنگ و كورس داشت كه همگي آنها مشاغل مهم كشوري را به اشکال مختلف و در موقعیت‌های گوناگون در اختیار خود داشتند.»

عناوین مقالات این شماره «سخن نخست»، «جمشيد آموزگار» ،‌ «جمشید آموزگار به روایت اسناد ساواک»،‌ «گزارش مأمور ساواک از وابستگی اعضای کابینه آموزگار به آمریکا»، «جمشيد آموزگار در اسناد وزارت خارجه آمريكا در سال 1979»،‌ «دولت آموزگار از نگاه سفیر انگلیس در تهران»، «تحولات سياسي و اقتصادي نخست‌وزيري آموزگار»، «رقابت هويدا و آموزگار» و «ده نقطه عطف مهم در زندگی جمشید آموزگار در دوران پهلوی» هستند.

«مشکلات آموزگار در دوران نخست وزیری رژیم شاه»،‌ «نخست‌وزیری جمشید آموزگار و نتایج آن»،‌ «فراز و فرود جمشید آموزگار»، «برنامه پیشنهادی دولت جمشید آموزگار به مجلس»، «اسامی وزیران دولت جمشید آموزگار»،‌ «خاندان آموزگار»،‌ «حبيب‌الله آموزگار از رجال دوره پهلوی»،‌ «جهانگير آموزگار در اسناد وزارت خارجه آمريكا در سال 1979»،‌ «كورس آموزگار در اسناد وزارت خارجه آمريكا در سال 1979»، «هوشنگ آموزگار» برخی دیگر از عناوین این شماره از مجله گذرستان را تشکیل می‌دهند.

در برش‌هايي از خاطرات احمدعلي مسعود انصاري در مقاله «رقابت هويدا و آموزگار» چنین آورده شده است: «با انتخاب آموزگار به نخست‌وزيري و انتصاب هويدا به وزارت دربار آن خصومت و اختلاف ديرين تشديد شد، چرا كه هويدا ظاهرا بعد از سيزده سال نخست‌وزيري هنوز از آن سمت سير نشده بود و با رقيب ديرين كه اينك جاي او را در كاخ نخست‌وزيري گرفته بود بر سر عناد بود و چون در مقام وزارت دربار به هر حال هنوز اهرم قدرتي را به دست داشت شروع به كارشكني در كار دولت آموزگار كرد. بنا به گفته آموزگار به خود من يكي از همين موش‌ كشي‌ها و چوب لاي چرخ دولت گذاشتن‌ها بالاخره شعله انقلاب را روشن كرد.»

در مقاله‌ای که «تورج خسروپور» با عنوان «مشکلات آموزگار در دوران نخست وزیری رژیم شاه»، ‌آورده شده است: «اولین مشكل آموزگار در دوران نخست‌ وزیری، انتخاب وزیران كابینه بود. وی در انتخاب وزیرانش مختار نبود؛ نیمی از آنان از اعضاء كابینه هویدا بودند كه بنا به اصرار و خواسته‌ی هویدا و شاه به وی تحمیل شده بودند. نیمی دیگر را با مشورت محمد یگانه، دوست دیرینش كه از دوران تحصیل در آمریكا با یكدیگر مناسبات نزدیكی داشتند و همچنین علی فرشچی رئیس دفتر و پیشكارش از بین تكنوكرات‌های بی‌تجربه كه فقط به مدارك علمی آنها توجه شده بود انتخاب نمود.»

وی در ادامه مقاله خود،‌ تحریکات وزیر دربار علیه آموزگار،‌ تبعات غیر قابل کنترل فضای باز سیاسی، برگزاری جشن هنر شیراز، درگذشت سیدمصطفی خمینی،‌ چاپ مقاله توهین آمیز در روزنامه اطلاعات، شروع حرکت مردمی در برگزاری‌های چهلم شهدا، فاجعه تلخ سینما رکس آبادان تیر خلاصی به دولت آموزگار، در بیان دیگر مشکلات آموزگار ذکر می‌کند.