اهتمام به زبان فارسی در قامت مترجم

1395/10/6 ۰۷:۵۶

عرصه اندیشه، فلسفه و سیاست در ایران همواره شاهد حضور فیلسوفان، اندیشمندان و نویسندگان گوناگونی بوده است؛ افرادی که هر یک با تالیف و ترجمه آثاری به پیشبرد این عرصه در ایران امروز کمک کرده‌اند. اما در این میان چهره‌ای که بیشتر منتسب به ترجمه آثار بزرگ باشد اما همزمان در قامت یک مولف نقشی کلیدی در انتقال آثار حوزه فلسفه و سیاست داشته باشد، شاید یک مورد بیشتر نباشد. سخن از عزت‌الله فولادوند است؛ مردی که در طول سال‌های اخیر با نثری شیوا و فوق‌العاده آثار متعدد و تاثیرگذاری ترجمه و منتشر کرده است و این اتفاقی مهم در حوزه فلسفه و فلسفه سیاسی بوده است.

     
به مناسبت سالروز تولد عزت‌الله فولادوند

  عرصه اندیشه، فلسفه و سیاست در ایران همواره شاهد حضور فیلسوفان، اندیشمندان و نویسندگان گوناگونی بوده است؛ افرادی که هر یک با تالیف و ترجمه آثاری به پیشبرد این عرصه در ایران امروز کمک کرده‌اند. اما در این میان چهره‌ای که بیشتر منتسب به ترجمه آثار بزرگ باشد اما همزمان در قامت یک مولف نقشی کلیدی در انتقال آثار حوزه فلسفه و سیاست داشته باشد، شاید یک مورد بیشتر نباشد. سخن از عزت‌الله فولادوند است؛ مردی که در طول سال‌های اخیر با نثری شیوا و فوق‌العاده آثار متعدد و تاثیرگذاری ترجمه و منتشر کرده است و این اتفاقی مهم در حوزه فلسفه و فلسفه سیاسی بوده است. ترجمه آثاری از کارل ریموند پوپر، اریک فروم، هانس‌گئورگ گادامر، کارل یاسپرس، آیزایا برلین و... که تاثیرات مهمی بر فلسفه سیاسی داشتند، باعث شد آشنایی با این آثار شکل و رنگ مهمی به خود گیرد. اما فولادوند به این موضوع بسنده نکرد و آثاری پیرامون ماکیاولی، هگل، کانت، کارل پوپر، جورج لوکاچ و... را از بهترین آثار منتشر شده در غرب ترجمه کرد. از سوی دیگر ترجمه آثاری در باب مفاهیمی چون آزادی، رشد سیاسی، خرد در سیاست و... به فهم هر چه بهتر این مفاهیم کمک شایانی کرده است. با همه این اوصاف اما فولادوند چند کتاب نیز تالیف کرده که از قضا بخشی از آن به سیاست و فلسفه سیاسی ربطی ندارد. کتاب «این حله تنیده ز دل... : قصیده و قصیده‌سرایان از ملک الشعرای بهار تا به امروز» که فولادوند آن را به اهتمام بنیاد محمود افشار جمع‌آوری کرده است شاید یکی از مهم‌ترین آثار در حوزه تاریخ ادبیات باشد که تاکنون گردآوری شده است. البته او کتاب «فلسفه و جامعه و سیاست» را نیز تنظیم کرده که خود یکی از آثار مهم این حوزه است. اما اینکه فولادوند با جدیتی ستودنی به ترجمه آثار مهم غربی اهتمام ورزیده را شاید بتوان از زبان خود او بهتر به کنه آن پی برد: «یکی از اعتقادات من در زمینه برگرداندن آثار زبان‌های دیگر به زبان فارسی این بوده است که ترجمه باید تا حد امکان به متن اصلی وفادار باشد و مترجم باید از مبهم‌گویی یا شیرین‌زبانی خودداری کند و آنچه را نویسنده اصلی واقعا در ذهن داشته و روی کاغذ آورده، به نحوی به زبان فارسی برگرداند که با روح زبان فارسی منطبق باشد.
ممکن است در انتقال بسیاری از واژه‌ها، تعبیرات و اصطلاحاتی که همواره وارد فلسفه می‌شوند، بعضی اشکالات پیش بیاید، اما به نظر من این مساله نباید دلیل بر آن باشد که روح زبان فارسی از متنی به کلی غایب شود و رخت بر‌بندد... . به هر حال، آنچه حتما باید در نظر داشت و معمولا از آن غفلت می‌شود گنجینه پهناور و گرانبهای ادب فارسی و آثار حکمای فارسی زبان است. برای بسیاری از اصطلاحات مشکل‌آفرین علوم انسانی و فلسفه غرب با کندوکاو و حوصله می‌شود معادل‌های زیبا پیدا کرد. زبان فارسی زبان پر‌سابقه و ورزش کرده‌ای است که قرن‌ها با مشکلات علمی دست و پنجه نرم کرده است. ما نباید بی‌اطلاعی و کاهلی خودمان را به حساب فقر زبان فارسی بگذاریم.» این اهتمام به زبان فارسی در قامت ترجمه آثار مهم فلسفه سیاسی غرب فولادوند را به چهره‌ای برجسته و تقریبا بی‌همتا تبدیل کرده است. مردی که سالروز تولد 81 سالگی او فرصتی دوباره برای خدمتی است که به این مرز و بوم کرده است.

منبع: اعتماد