گفتگو

حبیب الله محمودیان، پژوهشگر پیشکسوت در حوزه باستان‌شناسی در ایلام با بیان اینکه کم‌توجهی به تاریخِ درهم‌تنیده‌ی 10 هزار ساله ایران در رسانه‌های ملی و بین‌المللی کاملاً مشهود است، می‌گوید: این در حالی است که خیلی از کشورها در تلاش هستند تا تاریخ و هویت ملی خود را مهم جلوه دهند، درصورتی‌که دارای این جایگاه نیستند.

وقتی ایدئولوژیِ سیاسی بخواهد به تاریخ نگاه کند، از عینک خودش آن دوران را ‌بینید، بینش‌اش کور می‌شود. ما باید دقت کنیم که از منظری واقع‌بینانه، وقایع را نظاره‌گری کنیم. در زمان سامانیان، غزنویان و بوییان، مجموعه حکومت‌ها تلاش می‌کردند که به دانشمندان خود ارزش بدهند و برای آنها شرایط خوبِ زندگی و تحصیل و علم‌ورزی را فراهم کنند. ابن سینا وقتی به دربار علاءالدوله می‌رود، در مقدمه معراج‌نامه می‌گوید که "اکنون جرئت می‌کنم نظرم را بیان کنم." آن دوران، دوران آزاد اندیشی در مقایسه با وضعیت تفکر در جهان آن روز بود.

آتوسا رسولی می‌گوید که ناصرالدین شاه در سفرهای خود به اروپا با پوشاک زنان آنجا آشنا شد و بویژه از لباس بالرین‌ها خوشش آمد و این نوع پوشش را به ایران آورد و عاملی برای تغییر سریع لباس شد.

رییس انجمن ایرانشناسی معتقد است منظومه‌های نظامی بر آثار غنایی دیگر ملت‌ها نیز تاثیر نهاده است. از جمله شاعران اردو، ترک، کُرد به تاسی از نظامی به سرایش اینگونه آثار پرداختند، ایران‌شناسان نیز درباره آثار نظامی پژوهش‌های قابل توجهی داشته‌اند.

گفت‌وگو با احسان شریعتی درباره محمدرضا حكیمی و نگرش فكری و سیاسی و اجتماعی او از چند جهت حائز اهمیت و ضرورت است. نخست باید به خاستگاه فرهنگی مشترك، یعنی خراسان بزرگ اشاره كرد، سرزمینی كه در سال‌های اخیر به فلسفه ستیزی متهم شده، اما همزمان زادگاه فارابی و ابن سینا و فردوسی و ابوسعید ابوالخیر و عطار و غزالی و مولانا و حاج ملاهادی سبزواری و سید جلال الدین آشتیانی است.

برای بررسی نظام آموزش عالی در ایران با نگاهی تطبیقی با دکتر سیدحسن امین، فیلسوف و حقوقدان به گفت‎‌وگو نشستیم. او، پنجاه و پنج سال پیش وارد دانشگاه تهران شد و پس از اخذ مدارک کارشناسی حقوق‌قضایی و کارشناسی‌ارشد حقوق‌خصوصی و فراغت از تحصیل از حوزه فلسفی تهران، دکترای تخصصی خود را در رشته حقوق بین‌‎الملل از دانشگاه گلاسگو انگلستان گرفت و سپس صاحب کرسی استاد تمام (پروفسوری) در دانشگاه گلاسگو کالیدونین شد.

فلسفه و فیلسوفان آلمانی به علل و دلایل مختلف همواره در ایران پرمخاطب بوده‌اند و آثار و اندیشه‌های‌شان طرفدار داشته. البته از انصاف هم نباید دور شد كه فیلسوفانی چون كانت و هگل و شوپنهاور و نیچه و هوسرل و هایدگر و ویتگنشتاین، واقعا متفكران بزرگ و تاثیرگذاری هستند و فارغ از زبان و ملیت‌شان، اهمیتی انكارناپذیر در اندیشه فلسفه دارند.

«بودن یا نبودن، مساله این است» گزین‎گویه‎ای بسیار مشهور از نمایشنامه سحرآمیز هملت كه حتی آنها هم كه شكسپیر را نمی‌شناسند، آن را شنیده‌اند یا خوانده‌اند. جمله‌ای ساده و در عین حال عمیق و تامل‌برانگیز برای هر انسان به عنوان جانوری میرا در مواجهه با مرگ و نیستی.

بوعلی قطعا بزرگ‌ترین فلاسفه در حوزه تمدنی ایران اسلامی است و جای بسی اندوه و تاسف كه ما به‌رغم ادعاهای‌مان تاكنون یك دوره انتقادی تحقیقی مجموعه آثار او را تهیه و تدوین و منتشر نكرده‌ایم. حتی مجموعه آثارش در سراسر جهان را گردآوری نكرده‌ایم. متاسفانه فقط حرف زده‌ایم و هر جا نشسته‌ایم، از بزرگی و اهمیت او سخن‌سرایی كرده‌ایم!

نگاه رایج آن است كه زبان فارسی، مهم‌ترین و اصلی‌ترین وجه هویت ایرانی است و ادبیات، فاخرترین و بارزترین جلوه‌گاه آن. فردوسی و مولانا و سعدی و حافظ قله‌های فرهنگی ما محسوب می‌شوند، سخنورانی كه با خلق آثاری ماندگار، نه فقط زبان فارسی را به مثابه كاخ هویت ایرانی از گزند باد و باران مصون داشته‌اند كه آن را در رهگذار تاریخ، اعتلا بخشیده‌اند و در برابر جهانیان سرفراز ساخته‌اند.