گفتگو

قریب به ٤٠ سال از مرگ دكتر شریعتی می‌گذرد، شخصیتی كه هنوز حتی بر سر عنوانش نیز توافق نیست، آیا روشنفكر است، یا ایدئولوگ یك جریان سیاسی یا چهره‌ای دانشگاهی یا محقق یا رفرمیست یا... چه برسد بر سر میراثش. در طول این چهار دهه تصویر او نیز بارها دچار دگرگونی شده، چه از جانب پوزیسیون و چه از سوی اپوزیسیون. مخاطبان او نیز در این سال‌ها به كرات چهره دگرگون كرده‌اند

شریعتی در حالی به عنوان یكی از بزرگ‌ترین عوامل و محركان انقلاب و گسترش موج اسلام‌خواهی میان جوانان و روشنفكران شناخته شده است كه به ویژه از دهه ٨٠ شمسی به بعد، موجی از انتقادات متوجه او و اندیشه‌های وی شده است. عده‌ای شریعتی را یكی از برجسته‌ترین متفكران و مبلغان اسلامی معاصر به حساب می‌آورند و برای او در بیدارگری اسلامی سهم بزرگی را قایل هستند

در سی و نهمین سالروز درگذشت دكتر شریعتی، درباره میراث او با هادی خانیكی، فعال سیاسی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی، به گفت‌وگو نشسته‌ایم. وی معتقد است اندیشه شریعتی یك پیكره منجمد نیست كه باید آن را از بازار اندیشه خرید، بلكه كاربرد‌پذیری درباره اندیشه شریعتی را نیز مثل كاربرد‌پذیری درباره هر اندیشه دیگری، باید پذیرفت

ماجرای چندی پیش در مرکز خرید کورش تهران جامعه را متوجه پدیده‌ای کرد که از آن غافل بودند؛ اینکه متولدان دهه‌های ۷۰ و ۸۰‌ شمسی در هیأتی تازه بروز کرده‌اند. این نسل که حالا دوران نوجوانی و اوایل جوانی را می‌گذرانند، با نوجوانان نسل‌های پیشین بسیار متفاوت‌اند. شاید این نسل را بتوان با نسل‌ هزاره یا ایگرگ که در انتهای دهه ۱۹۷۰ در غرب به دنیا آمدند مشابه دانست. هرچه باشد آنچه این نوجوانان از خود نشان می‌دهند، چیزی است که پیش از این در جامعه ایرانی دیده ‌نشده‌ و تازه است. این است که حتی ممکن است موجی از نگرانی و هراس بابت رفتارهای این نسل در جامعه ایجاد ‌شود. با محمدامین قانعی‌راد، جامعه‌شناس، درباره این نسل گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

بهرام شیردل. این اسم در دنیای معماری حتی نیاز به توضیح مجدد یا اضافه‌ای ندارد. موافقان و مخالفان، او را خوب می‌شناسند، بر ویژگی‌هایش به‌ویژه در سخنوری و دست‌های قوی‌اش در طراحی واقفند. گروهی معتقدند او معمار مؤلفی است، زیرا بدون آنکه به فکر تقلید یا کپی باشد، می‌تواند اصل و عصاره آنچه را که در سر دارد روی کاغذ بکشد و از دلِ شرکت «شیردل و همکاران» بیرون دهد و گروهی دیگر، او را ایده‌پردازی خلاق می‌دانند که بسیاری از پروژه‌هایش به دلیل بلندپروازی هیچ‌گاه اجرا نشده‌اند. فارغ از اینها، این مصاحبه، شیردل را در مقام یک منتقد معماری می‌شناسد و از او سؤال پرسیده.

هانیبال الخاص به اینكه شاگردان زیادی را آموزش داده، معروف است. او كه زمانی برای زندگی از ایران رفت، با دعوت برای تدریس در دانشگاه تهران، به ایران بازگشت و سال‌ها به آموزش مشغول شد. او در سال ۱۳۰۹ از پدر و مادری آشوری در کرمانشاه متولد شد. نقاشی را در سنین بسیار پایین شروع کرد و برای مجلات فکاهی نظیر توفیق کاریکاتور می‌کشید. بعدها وقتی به تهران آمد، به کلاس جعفر پتگر رفت تا نقاشی را به طور جدی‌تری دنبال کند.

بررسی «نسبت شریعتی با مسائل امروز جامعه ایران» در میزگردی با حضور سید جواد میری و حسن محدثی ما و میراث شریعتی در حالی که برخی شریعتی را «متفکر دیروز» می‌خوانند، بسیاری اندیشه‌های او را افق‌گشای مسائل امروز ما می‌شمارند.

ایران‌شناسی را باید یکی از مهمترین رشته‌های تحقیقی دانست که طی صد سال اخیر مورد توجه بسیاری از اندیشمندان داخلی و خارجی بوده و منجر به کشف و دستاوردهای بسیاری نیز در این زمینه شده است. طی تحقیقات ایران‌شناسان بود که بسیاری از نکات تاریخ ایران به‌خصوص ایران باستان آشکار و آثار و ابنیه‌های تاریخی کشف شد و ما امروز بر قله‌های همین دستاوردها ایستاده‌ایم؛ اما ایران‌شناسی امروز چه جایگاهی دارد و چگونه باید باید به مسیر خود ادامه دهد؟ گفتگوی حاضر در همین راستاست.

اشاره: روز گذشته بخش نخست گفتگوی حاضر از نظر خوانندگان گرامی گذشت. اینك دنباله سخن. جسمانی بودن ذهن به چه معناست؟ به نظر می رسد این گزاره نگاه دوآلیستی به جسم و خرد را از اساس بی‌بنیان می‌کند! بدون مراجعه به بستر تاریخیی که در بطن آن ایده‌ها و مفاهیم جدید نطفه می‌بندند و تکوین می‌یابند، صحبت درباره این مفاهیم اگر ناممکن نباشد، دشوار است. برای جواب این پرسش ناچار باید کمی به عقب برگردم. شکاف میان «ذهن و جسم» یا «ذهن و عین» در

میرزا‌حسین نائینی در شهر سامرا که در آن زمان مورد توجه شیعه و مرکز و پایگاه بزرگ‌ترین مرجع شیعه بود، به تحصیل پرداخت. او در کنار میرزای‌شیرازی با مباحث اجتماعی و سیاسی آشنایی پیدا کرد. او به خاطر توان تحلیل مسائل سیاسی و بنیه علمی در مسائل سیاسی و بررسی آن در ساختار فقه توانمند بود.