گفتگو

رمان نارسیس و گلد موند نوشته هرمان هسه، نویسنده معروف آلمانی یکی از معروف‌ترین آثار در زمینه ادبیات داستانی است که به تازگی با ترجمه محمدبقایی ماکان در نزدیک به پانصد صفحه از سوی انتشارات تهران منتشر شده است. از آنجا که این اثر یکی از قابل تامل‌ترین آثار هسه و در عین حال از بحث‌برانگیز‌ترین و پرآوازه‌ترین رمان‌های جهان است با محمد بقایی ماکان مترجم این اثر و آثار دیگر هسه به گفت‌وگو نشسته‌ایم. او معتقد است «آثار هسه را در مجموع باید زندگی خود نوشت دانست. این رمان نیز از آن قاعده مستثنا نیست. در این اثر که انباشته از ماجراهای تامل برانگیز‌ است دوگانگی عقل و احساس در قالب دو شخصیت اصلی یعنی نارسیس و گلدموند تجسم می‌یابد.» متن این گفت و گو پیش روی شماست.

با شاپور اعتماد قرار مصاحبه نداشتیم. می‌خواستیم دور هم بنشینیم و درباره کتاب مهم پاسکال کازانووا، «جمهوری جهانی ادبیات» گپ بزنیم. البته گپی غیررسمی که اصلا به فکر انتشارش به شکل گفت‌وگو در روزنامه نبودیم. شاپور اعتماد اصرار داشت بیش از آنکه او به‌عنوان مترجم کتاب حرف بزند، روزنامه‌ها به نقد و بررسی کتاب «جمهوری جهانی ادبیات» بپردازند تا از نویسنده‌اش پاسکال کازانوواقدردانی شود. ما: احمد غلامی، شیما بهره‌مند و پویا رفویی هم هریک دنبال دغدغه‌های خودمان بودیم. می‌خواستیم از وقتی که شاپور اعتماد در اختیارمان گذاشته نهایت استفاده را کنیم. بعد از آغاز گفت‌وگو سوال‌های پویا رفویی و پاسخ‌های اعتماد، موجب شد که من بیشتر شنونده باشم تا گپ و گفت‌وگو از مسیر اصلی‌اش خارج نشود. اتفاقی که اصلا از آن پشیمان نیستم.

صدرالمتالهین در حکمت خود از مبانی عقلی و وحیانی استفاده کرده است که هیچ منافاتی با تفکر فلسفی ندارد زیرا اندیشه ملاصدرا به او این فرصت را داده است که بتواند از مایه‌های عرفانی و دینی به خوبی استفاده کند. خبرگزاری حوزه‌ به مناسبت اول خرداد، روز گرامی داشت صدرالمتالهین در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی‌آملی به بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص رابطه دین و فلسفه پرداخته است.

فلسفه طرح پرسش‌هایی کلان از هستی، واقعیت، خرد و... است. وجه تمایز فلسفه از سایر دانش‌ها اغلب رویکرد نقادانه و سازمان یافته آن، نسبت به مسائل است. در این میان فلسفه اسلامی در کشور ما که با رویکردی دینی پیرامون مسائل چون و چرا می‌کند، از جایگاه خاصی برخوردار است و موطن بسیاری از فلاسفه نام آشنای این عرصه به شمار می‌آید. البته این به معنای انحصار اعتبار فلسفه اسلامی در جامعه ما یا جوامع اسلامی نیست، چرا که این فلسفه از دیرباز مورد توجه و محل رجوع فلسفه غرب بوده و خاستگاه بنیادین آن محسوب می‌شده‌است. با این حال برخی بر این باورند که امروز فلسفه اسلامی روزهای کم فروغی را تجربه می‌کند و نیاوردن آن از ساحت نظر و انتزاع به ساحت عمل را از عوامل اثرگذار تلقی می‌کنند. از این رو همواره تلاش‌هایی برای کاربردی‌ترکردن این حوزه صورت گرفت و از جمله آن طرح بحث فلسفه‌های مضاف بود.

بسیاری از محققان امروزه در مقام همسنجی میان فلسفه‌های اگزیستانس و نماینده شاخص آن ژان‌پل سارتر با آرای فلسفی ملاصدرا برآمده‌اند. برخی محققان نیز این موضوع را رد می‌کنند و به هیچ عنوان فلسفه ملاصدرا را با فلسفه‌های اگزیستانس قابل قیاس و همسنجی نمی‌دانند.

روابط دولت‌ها با حوزه‌های علمیه و مراجع دینی همواره یكی از موضوعات حساس در تاریخ جمهوری اسلامی بوده است. شناسایی مطالبات حوزه‌های علمیه و آیات عظام و شیوه و كیفیت تعامل دولتمردان با نهاد روحانیت در حوزه‌های مختلف؛ به ویژه مقوله فرهنگ از اصلی‌ترین مباحثی است كه توجه ناظران را به خود جلب كرده است. در این میان یك سوال برجسته بوده است؛ اینكه دولت مستقر آیا روابط خود را بر پایه رویكرد تطبیقی با مطالبات حوزویان قرار داده یا تابع سیاستی تعاملی است؟ در این‌حال این‌مهم، دستمایه آن گروه از منتقدانی بوده است كه می‌كوشند با ایجاد فضای روانی، مشروعیت سیاست‌های دولت را تهدید كنند. دولت یازدهم در كمتر از یكسال از استقرار خود كوشیده است با تبیین سیاست‌های اعتدالی در عرصه‌های مختلف، ‌این رویكرد را در تعامل با حوزه‌های علمیه نیز حفظ كند.

«زیباشناسی» اثر «ژان برتلمی» متفکر و نظریه‌پرداز برجسته فرانسوی با ترجمه و تحشیه «احمد سمیعی» (گیلانی) هفته گذشته توسط انتشارات سخن منتشر شد. این کتاب شامل سه بخش است: روانشناسی هنر، پدیدارشناسی هنر و فلسفه هنر. در بخش‌های سه‌گانه به ترتیب از فرایند تکوین اثر هنری، شاخه‌های اصلی هنر (شعر، نقاشی، موسیقی) و رابطه هنر با انسان و مابعدالطبیعه و اخلاق و دین بحث می‌شود. احمد سمیعی گیلانی متولد 1298 رشت، کارشناسی ارشد در زبانشناسی را از دانشگاه تهران گرفت و هم‌اکنون عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سردبیر مجله نامه فرهنگستان است.

روزی بهاری، بلندی‌های لواسانات، دشتی که سبزشده و هوا هم به‌راستی هوا! قابل‌تنفس و سرخوشانه برای روزی مهم، قراری مهم و البته گفت‌وگویی مهم؛ گفت‌وگو با مردی که باوجود شهرتش سال‌هاست سکوت اختیار کرده و کمتر تن به گفت‌وگو می‌دهد. با چای و سوهانی که از کشوی میز بیرون می‌آورد، پذیرایی صمیمانه‌ای از ما می‌کند و سربه‌سر من و حاضران می‌گذارد! می‌خندد و ما هم ‌می‌خندیم، حاضران در اتاق در گفت‌وشنودی غیررسمی، از مسایل روز کشور و سال‌های گذشته می‌پرسند و او با روی باز و دقیق تحلیل می‌کند و پاسخ می‌دهد، اما همین‌که موعد گفت‌وگوی رسمی می‌شود و دیگران می‌روند و ما می‌مانیم و او و به قولی «حجاب» یا همان عبایش را به تن می‌کند و مقابل من و سیدمحمدتقی طباطبایی می‌نشیند، دیگر خبری از آن گشاده‌دستی در تحلیل‌های سیاسی و اخبار روز نیست و در پاسخ اولین سوالم که به‌نظرتان احمدی‌نژاد با چه هدفی دست به تصرف دانشگاه آزاد زد

شاید در نگاه نخست عجیب بنماید كه دكتر كریم مجتهدی استاد قدیمی فلسفه در دانشگاه تهران كه سال‌ها فلسفه فیلسوف خردگرای مدرنیته، كانت را تدریس كرده، اثری درباره داستایوفسكی بنویسد. اما كتاب ایشان با عنوان «آثار و افكار داستایوفسكی» نشان از تسلط استادانه بر نوشته‌ها و اندیشه‌های رمان‌نویس نابغه روس است. دكتر مجتهدی در مقدمه كتا‌ب درباره شخصیت‌های آثار داستایوفسكی نوشته «هیچ یك از‌ نویسندگان به اندازه داستایوفسكی به سرنوشت قهرمان‌های خود نه الزاما از نظرگاه نوعی كلام فلسفی بلكه به نحو ماورایی نگاه نكرده و ابعاد غیرمادی آنها را تا این اندازه در نظر نداشته‌اند».

سال گذشته انتشارات آمه کتاب «امپراتوری فراموش‌شده» را منتشر کرد. این کتاب با زیرعنوان «جهان پارسیان باستان» توسط جان کرتیس و نایجل تالیس ویراستاری شده و به کوشش فرخ مستوفی منتشر شد و همزمان ترجمه دیگری نیز از همین کتاب با ترجمه خشایار بهاری از سوی نشر فرزان به بازار آمد. به بهانه ترجمه این کتاب گفت‌وگویی داشتیم با فرخ مستوفی.