مقاله

وقتی بنا باشد تا سیر پیشرفت یا انحطاط در یک تمدن مثلا هزار ساله بررسی شود، باید دید، در یک موضوع و زمینه مشخص از تمامی این دوره چه چیزی باقی مانده و مقایسه اینها با یکدیگر چه تصوری از پیشرفت یا پسرفت به ما می دهد.

در كتابسازی سنتی، سرلوح عبارت است از نام و عنوانی كه بر بالای نامه [یا صفحه اول كتاب] نویسند، اما در اصطلاح كتاب‌آرایی به نقش و نگاره‌ای مُذهب یا مُرصع اطلاق می‌شود كه بر بالای نخستین صفحه زوج كتاب (صفحه دوم نسخه‌های خطی، یا پشتِ برگِ نخستِ آنها) ترسیم می‌شده است.

یکی از معجزات علمی و عملی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم که به تصریح قرآن کریم در سایۀ عبودیت آن حضرت رخ داده، «معراج» است که در اولین آیه سورة اسرا و آیات هشتم تا هجدهم سورة نجم می توان اشاراتی را دربارة آن مشاهده کرد.

به پیشنهاد دوستی اوائل این مقاله را امشب خواندم. نویسنده می نویسد که از عصر بغداد سلجوقی تا دوره صفوی بر اساس شمارگان و تاریخ نسخه های خطی که در فهرست ها از آثار ابن بابویه صدوق بررسی کرده می توان نتیجه گفت که در این فاصله زمانی آثار شیخ صدوق به شکل محدودی در دسترس علمای شیعه و یا مورد توجه و علاقه آنها بوده.

در این نوشتار به پیشینۀ فرهنگ نویسی و آثاری اشارت رفته است که با روش الفبایی پیرامون مسایل فرهنگی، علوم و فنون، شرح حال و آثار بزرگان و نام آوران نوشته شده و به نام فرهنگ یا دائرةالمعارف به مفهوم اصطلاحی آن نامیده شده و نام فرهنگ های معتبر و ویژگی های آن ها از قرن پنجم هجری قمری تا روزگار معاصر، به ویژه تأثیر فرهنگ های معاصر در اربیات و علوم نیز آورده شده است.

سادات به عنوان گروهی با منزلت اجتماعی انتسابی، بنابر اتخاذ رویکردهای مذهبی شیعی از سوی حاکمان صفوی که خود نیز داعیه سیادت داشتند، در ابعاد مختلف سیاسی، اداری، اقتصادی و اجتماعی عصر صفوی، حامل نقش و جایگاه تاثیرگذاری بودند .

در روزگار قاجار با دو گروه از اهل معرفت مواجه می شویم، که یکی به ماده ی فرهنگی اسلامی مجال مواجهه با صورت های نوین فرهنگی را نمی دهد و مترصد است آن را در همان هویت پیشین مصون دارد؛ و دیگری، گروهی هستند که چندان دل در صورت ها و دستاوردهای درخشان تجدد دارند، که ماده ی فرهنگ بومی را برای دریافت و درک این نوظهورها حاوی هیچ استعدادی نمی یابند.

شاهنامه فردوسی به عنوان مدرکی مستند، دال بر وطن دوستی و عظمت و قدمت تاریخی ایرانیان، هنوز هم نه تنها برای ما ایرانیان، که برای همه جهانیان که در عرصه ادبیات جهان، نکته هایی نغز و رازها و رمزهایی هیجان انگیز دارد که از رهگذر تحلیل های بایسته، شایسته است گشوده آید.

روزگار صفویان از نگاه جامعه شناسی و انسان شناسی شایسته توجه فراوان است. دوره ای که در آن بنیان های اجتماعی، مذهبی، تاریخی و جغرافیایی این مرز و بوم دستخوش دگرگونی های فراوان گردید.

در تاریخ بشرى، تمدن‏هایى که تاریخ مکتوب ندارند روایت‏ خود را به آیندگان اختصاص داده و تمایل چندانى به حفظ اعمال اجداد خود نشان نمى ‏دهند. خلاف آن در مورد تمدن‏هاى سامى و غیر سامى صادق است که از قدیم الایام در سواحل مدیترانه و آسیاى غربى جانشین یکدیگر شده ‏اند.