مقاله

درباره وحدت بين مسلمين دو مساله وجود اساسي دارد: نخست اين‌ پرسش مطرح است كه آيا «وحدت» در فرهنگ ديني و اسلامي ما يك حركت استراتژيك است. يا دعوت به وحدت، يك حركت تاكتيكي و به دليل ضرورت‌هاي تاريخي توسط مصلحان ومتفكران اسلامي مطرح شده است؟ از نظر اينجانب، بايد گفت: وحدت اسلامي، يك حركت تاكتيكي و موسمي يا بايستگي شرايط خاص تاريخي نيست مثلا اينكه ما به‌ دليل شرايط تاريخي يا سياسي مانند اشغال فلسطين يا حضور امريكا، يا موقعيت منطقه بگوييم بايد وحدت داشته باشيم.

ادبيات ايران در هزاره آهوي كوهي، تاريخ واقعي نداشت. هرگاه شاعري چون خيام يا فردوسي خواسته است ادبيات ايران را دگرگون كند، جامعه بي‌تاريخ ايراني او را به واپس مي‌رانده است. كساني هستند كه سيزيف‌گونه سنگ ادبيات ايران را به سوي قله برده، اما به اوج نرسيده بازگشته‌اند. دو تن در ايران معاصر، ادبيات را به قله رسانده ولي باز هم كم و بيش در كنار گفتمان غالب سنتي محكوم شده‌اند؛

ديروز از خبر درگذشت عليرضا فرهمند، مترجم اديب و روزنامه‌نگار برجسته نسل‌هاي پيشين آگاه و غمگين شدم. بسيار دير و اتفاقي با او آشنا شده بودم. در حدود هشت سال پيش كه كتاب نظريه‌هاي جباريت، ‌نوشته راجر بوشه استاد امريكايي را ترجمه كرده بودم، نشر مرواريد متن خام آن را براي بررسي در اختيار او قرار داد.

«ايران صغير» و جنت‌نظير، يعني کشمير از زمان قديم منطقه‌اي بوده است که افرادي مثل امير سيد علي همداني و عرفاي نامي ايران در آن رفت و آمد داشته بودند، شعرا، عرفا، دولتمردان قرون ميانه حتي پادشاهان تيموري هند، کشمير را بيشتر توصيف کرده‌اند بنا به‌روابط نزديکي، کشمير را به‌ عناوين «ايران صغير» و «جنت‌نظير» هم ياد کرده‌اند. شاعر نامدار ايران حافظ شيرازي هيچ ‌موقع کشمير نيامده است؛ ولي براي کشميريان سروده بود:

قانون اساسي جديد مصر براي تصويب عمومي از امروز به مدت دو روز به رأي مردم گذاشته مي‌شود. اين رفراندم يا انتخابات در حالي انجام مي‌پذيرد كه مردم و كشور مصر در حالت خاص يعني آشفتگي و بهم‌ريختگي سياسي ـ اجتماعي بسر مي‌برند. مردم مصر به‌صورت عمومي خسته‌اند و كشور خود را در بن‌بست سياسي و اقتصادي مي‌بينند.

شناخت اندیشه و سیره پیامبر اسلام(ص) به عنوان «انسان کامل» بویژه امروزه که فقدان الگوهای معنوی بشر معاصر را در هر جایی از جهان می‌آزارد، نه تنها برای پیروان آن حضرت که برای همه انسان‌ها و بویژه نسل جوان که جویای آگاهی، شناخت و گزینش الگو هستند ضروری است.

علوم و فرهنگ اسلامی و انسانی و تاریخ علوم را در ایران و پاکستان آنگاه می‌توان خوب شناخت که کلیۀ کتابهای مربوط به این علوم را مطالعه کرده باشیم، کتابهای مربوط به علوم آن‌هایی هستند که در کتابخانه‌های خصوصی و دولتی ایران و پاکستان و جهان به صورت نسخه‌های خطی موجود است.

تضاد، عقاید، اهداف، منافع، مفروضاتِ افراد و آرزوهای آنان خیلی روشن در جای جای ایلیاد و ادیسه هست. همه ی اینها امور سیاسی است.

ظریفی می‌گفت حالت احتضار و مرگ رود به انسان مانند است که مرگ از پا شروع می‌شود به بدن می‌رسد و در آخر، جان از سر به‌در می‌رود. زاینده‌رود که تا چندسال پیش تنها رودخانه دایمی دشت مرکزی ایران بود و اینک فصلی، با مرگ دست‌به‌گریبان شده و به حال احتضار! افتاده است. مرگ از پای رودخانه آغاز شد. تالاب گاوخونی پایانه حوضه آبریز زاینده‌رود بیش از یک‌دهه می‌شود که دیگر حیات ندارد و مرغزارهای گرداگرد آن به بیابان شوره‌زاری بدل شده و زیست‌بوم چند استان را به هم زده است.

همه ما اگر نگوييم همه لحظات اما به راستي در اغلب مواقع در حال روايت‌پردازي و قصه‌گويي از روزها، سال‌ها و دوران گذشته هستيم. اين عبارت جا افتاده را بارها گفته يا شنيده‌ايم كه «قديم‌ها يادش بخير!» قديم‌ها البته براي هر يك از ما به دوره خاصي از زمان محدود مي‌شود. گاهي مادر بزرگي 85 ساله از قديم‌ها سخن مي‌گويد كه دقيقا راوي دوراني است كه در قديم زيسته است.