مقاله

در سال های اخیر و به دنبال نگارش تاریخ های مبتنی بر داده های شفاهی، بسیاری خواسته یا ناخواسته سنت شفاهی و تاریخ شفاهی را با هم یکی انگاشته و در تعریف معنا و تبیین اصطلاح تاریخ شفاهی دچار سهوهای بنیادی شده اند. گردآوری داده های تاریخی بر اساس روایات و اخباری که سینه به سینه نقل شده اند پیشینه ای به مراتب طولانب تر از روش علمی ِ تاریخ شفاهی؛ یعنی، گردآوری اطلاعات تاریخی بر مبنای مصاحبۀ هدفمند، فعال و آگاهانه دارد.

پادشاهی ماد اولین حکومت آریایی بود که از اتحادیه ای از قبایل و طوایف آریایی و سایر اقوام محلی ساکن در منطقه تشکیل شد. این قبایل و اقوام محلی از دورۀ ماد اقتدارشان آغاز و به تدریج در زمان هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بر تعداد، حوزۀ نفوذ و قدرت آنها افزوده شد. این تحولات سرانجام به ایجاد نظام خاندانی در ایران باستان انجامید.

این مقاله، گزیدۀ رباعیات آیینی به گزینش مولی خلیل بن محمد زمان قزوینی از دانشوران سدۀ دوازدهم هجری است که نود و هشت رباعی را در بر دارد. در این میان، 16 رباعی در مدح رسول خدا، 63 رباعی در مدح امیر مؤمنان، و رباعیات اندک شمار دیگر در مدح دیگر امامان معصوم است.

فریدریش ویلهلم نیچه (۱۸۴۴ ‏-‎۰۰‎‏۱۹) را فیلسوف فرهنگ نامیده‌اند، زیرا درگیری اصلیِ اندیشه‌ او با پیدایش ‏و پرورش‌ و دگرگونی‌های تاریخی فرهنگ‌های بشری‌ست، به‌ویژه نظام‌های اخلاقی‌شان. تحلیل‌های باریک‌بینانه‌ ‏درخشان او از فرهنگ‌های باستانی، قرون وسطایی، و مدرن اروپا، و دیدگاه‌های سنجشگرانه‌ او نسبت به آن‌ها ‏گواه دانشوری درخشان او و چالاکی اندیشه‌ او به عنوان فیلسوف تاریخ و فرهنگ است.

«ساختار نظام دانشگاه ایرانی» چه تأثیری در ناکام ماندن ظهور «پرسشگری تاریخی» در آموزش رشتۀ تاریخ داشته است؟ معرفی نویسنده: دانش‌آموختۀ رشتۀ علوم سیاسی از دانشگاه علامه طباطبایی. از موضوعات مورد پژوهش او «علوم انسانی و دانشگاه در ایران» و «شرایط تاریخی تفکر علمی در ایران» است. از ادیب‌زاده تاکنون آثاری چون «خیزش‌های عقلانی شدن در طلوع ایران مدرن»، «تبارشناسی تفکر علمی در ایران»، «امپراتوری اسطوره‌ها و تصویر غرب»، «مدرنیتۀ زایا و تفکر عقیم»، «دموکراسی معرفتی» و «زبان، گفتمان و سیاست خارجی» منتشر شده است.

مارتین هایدگر، فیلسوف بزرگ آلمانی قرن بیستم، نگرشی بس تیره‌وتار نسبت به تمدن مدرن داشت. در نظر او، مدرنیته نوعی غفلت بود و آن را به‌خاطر مادی‌گرایی، عمل‌گرایی و سودگرایی بیش از اندازه‌اش نقد می‌کرد. در «نامه‌ای در باب اومانیسم»، وی از بیگانگی و غربت به‌مثابۀ ناخوشی حاصل از وجود ماشین‌های مدرن سخن می‌گوید.

خواجوی کرمانی در مجال اقامت در شیراز، رسائلی نوشت که در آنها به شیوه‌ مناظره از گفتگوهای ابر و خورشید و تیغ و قلم یاد کرده است. هرچند شاعران دیگری هم از مناظره بهره گرفته‌اند، خواجو این شیوه را دقیقا به سبب اقامت در شیراز و چالشی که میان این شاعر کرمانی و شاعران شیرازی درگرفته بود انتخاب کرده است. مناظره‌‌های خواجو هنوز انتشار نیافته و مناظره‌ تیغ و قلم از مناظره‌های خواندنی‌اوست.

در آسمان بیکرانه فرهنگ ایران ستارگانی درخشیده‌اند که هریک روشنی‌بخش جهان بشریت و مایه فخر و مباهات ایرانیان بوده‌اند. یکی از این ستاره‌های پرفروغ که پرتو نورانی آن از سده هفتم هجری تاکنون امتداد داشته دانشمند بزرگ و وارسته جناب خواجه نصیرالدین توسی است که از اندیشوران نامدار و تأثیرگذار در رشته‌های گوناگون علمی، اجتماعی، سیاسی و ادبی است، و آوازه‌ای عالمگیر دارد.

پدیدارشناسی عموما در دو حوزه به‌کار می‌رود: ١- به‌عنوان نظریه‌ در فلسفه ٢- به‌عنوان جنبش در فلسفه تاریخ. در وهله نخست می‌توان پدیدارشناسی را مطالعه‌ای درباب ساختار تجربه یا آگاهی تعریف کرد. پدیدارشناسی در اصطلاح به‌معنای مطالعه پدیدارها یا نمود اشیاء به‌کار می‌رود، یا اشیاء آنچنان که در تجربه آشکار می‌شوند، یا راه‌هایی که اشیاء تجربه می‌شوند. ازاین‌رو، اشیاء در تجربه ما معنا می‌یابند

مصحّحان پیشین بسیاری از متون را تصحیح کرده‌اند؛ اما از نظر محققان امروز، پس از گذشت چند سال از کار بزرگ آنان، تصحیح دوبارۀ برخی از این آثار لازم است؛ به‌ویژه زمانی که نسخه‎های تازه‎ای از آنها به دست آمده باشد. دیوان حکیم سوزنی‎سمرقندی به تصحیح ناصرالدین شاه ‎حسینی، ازجمله دیوان‎های کهنی است که به تصحیح دوباره نیاز دارد. مقابلۀ دیوان چاپی سوزنی با نسخه‎های نویافته، لزوم تصحیح مجدد این دیوان را نشان می‌دهد.