مقاله

بکری اندلسی جغرافی دان (متوفّای 487 هجری، در معجم ما استعجم، جلد1، صفحه 492) به گفته سکونی استناد کرده که: «مَوضِع غدیر خم یقال له الخرّار». وادی «الخرّار» که امروزه به «الظهر» شهرت دارد، در امتداد «وادی الخانق» است. پس، از خود پرسیدم چگونه می توان موقعیت جُحفه را در این وادی شناخت؟ تا براساس چنین موقعیّتی، مکان تاریخیِ غدیر خم را پیدا کرد؟!

در هیجدهم همان سال (352) شیعیان بغداد به فرمان معزالدوله مراسم یادبود غدیر خم را - که به اعتقاد شیعه روز اعلام جانشینى على‏علیه السلام از سوى پیغمبر است (1) - جشن گرفتند چادرها برافراشتند و پارچه‏ ها آویختند و با زینت ‏بیرون آمدند و شب در مجلس شرطه (پلیس) جشن آتش ‏افروزى برپا کرده طبل و شیپور نواختند و روز بعد، سحرگاهان شترى قربانى کرده به زیارت مقابر رفتند

«دین» تجلى رحمانیت حق بر مردمان است و هیچ با «خشونت‌ورزى» سازگارى ندارد و توصیه به خشونت نمی‌کند، بلکه در منطق دین، خشونت جلوه نابخردى و شیطان‌زدگى آدمى و از جمله سپاهیان جهل و شیطان است؛ چنانکه در حدیثی از امام صادق(ع) رأفت و قساوت، رحمت و غضب، رفق و خُرق، صفح و انتقام، مودت و عداوت و مدارات و مکاشفت در تقابل هم آمده‌اند. امام على(ع) خشونت را نوعى «از دست رفتن عقل» و «دیوانگى» مطرح کرده و فرموده است:

ایران با اینکه موجودیت واحدی است، همواره شئون متفاوت، اما به هم بستة سیاسی و فرهنگی و تاریخی داشته است. در زمان‌های دور شأن سیاسی آشکارتر بوده، اما در دوره اسلامی ـ لااقل تا زمان صفویه ـ با اینکه رسوم سیاسی سابق کم و بیش محفوظ بوده، شأن فرهنگی ایران جلوه بیشتر پیدا کرده است.

شناخت بیشتر زبان قرآن و توجه كردن به شرایط اجتماعی نزول قرآن، نکته کلیدی در فهم مضامین قرآنی می باشد و به همین دلیل مباحثی تحت عنوان «انسان شناسی» یا «زبان شناسی» در قرآن در دوران معاصر مطرح شده است.

کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی، تألیف مرتضی کریمی‌نیا، فهرست تفصیلی کتب و مقالات قرآنی انتشاریافته به یکی از زبان‌های اروپایی (انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیولی، ایتالیایی، هلندی و لاتینی) را طی پنج قرن گذشته و در فاصله سال‌های 1500 تا 2012 میلادی ارائه می‌دهد.

سالهاست که در لابلای متون، به رصد شیوۀ استدلال دانشمندان اسلامی و غیر اسلامی پیرامون موضوع "تحریف قرآن" پرداخته ام. اما همیشه با سوالات جدی ای روبرو بوده ام؛ سوالاتی که هیچ وقت پاسخی برای آن در میان این نزاع ها نیافته ام.

مطالعه کتابی در باب تاریخ زبانشناسی اوراقی انباشته از اعلام، اقسام و ارقام را پیش روی می نهد که چه بسا خواننده ی کم حوصله را بی تاب کند. با این حال در خلال این اوراق، سطوری هست که خواننده را به مطالعه دوباره یا چندباره آنها سخت ترغیب می‌کند، خصوصا اگر این مطالعه معطوف به مسأله مهمی مانند زبان قرآن باشد.

با گسترش علوم انسانی معاصر و پدید آمدن روش‌های نوین نقد، معیارها و روش‌های جدیدی در نقد حدیث پدید آمده است. در رهیافت‌های نوین، نقد حدیث صرفاً به معنای جدا کردن حدیث صحیح از ضعیف نیست، بلکه نقد مفهومی گسترده‌تر دارد و به «مطالعه»، «تحلیل» و «تفسیر» متون شباهت پیدا می‌کند.

باید مقبره بقیع را یکی از کهن‌ترین مقبره های شناخته شده در جهان اسلام دانست. گرچه این مقبره در تاریخ فکر و فرهنگ مسلمانان به خصوص شیعیان همواره از جایگاه ممتازی برخوردار بوده است، اما دانسته نیست که چرا متناسب با این میزان از اهمیت و نقش‌آفرینی پژوهش‌هایی به این مقبره اختصاص داده نشده است.