مقاله

بیهق نام قدیمی سبزوار و یکی از شهرهای پیشگام در تشیّع، همانند قم و کاشان است. ریشه های تشیّع بیهق به اواسط قرن اول هجری برمیگردد. در این پژوهش به بررسی زمان و عوامل ورود و گسترش تشیّع امامی بیهق از صدر اسلام تا حملۀ مغول (617م) پرداخته شده است.

: مطالعه و تحلیل علمی جلوه‌های گوناگون ادبیات عامه موجب درک شایسته‌تر ماهیت، عناصر سازندة درونی و عوامل تأثیرگذار در پردازش فرهنگ شفاهی می‌گردد. قصه‌گویی یکی از کهن‌ترین اشکال ادبیات شفاهی است.

اسطوره و کهن‌الگوها بیانگر آمال و اندیشه‌های جهان‌شمول انسانی‌اند. از سویی اسطوره نشانگر تأمل، تجربۀ دینی و رویارویی آدمی با امر قدسی‌اند. اگرچه اندیشه و زیست انسان دچار تغییرات و دگرگونی‌های گونا‌گون است؛ اما از نفوذ اسطوره و کهن‌الگوها رهایی ندارد. بر این مبنا، روایت‌های عرفانی یکی از اساسی‌ترین محمل‌ها برای بروز کهن‌الگو و اسطوره‌هاست.

خرافات نگرش یا رفتاری است که بر اساس ترس، تهدید، عادت و عوامل ناشناخته‌ای به ذهن فرد خطور می‌کند تا بر اساس نگرشش از اتفاقات ناخوشایند جلوگیری کند.

باور به نیروی جادویی نهفته در اجزاء هستی امری است که تنها به بشر بدوی در دوران کهن متعلق نبوده است و انسان‌ها در طول تاریخ تا‌ به ‌امروز همواره به جانمندانگاری1 و طلسم2 معتقد بوده‌اند.

امواج حمله مغولان، پهنه عالم را از آسیا تا اروپا درنوردید و از گزند آن کمتر کسی جان بدر برد. مغولان با خود نظام تازه‌ای در تاریخ جهان رقم زدند. می‌توان گفت پس از جهانی سازی‌های امپراطوری‌های باستانی، این مغولان بودند که با درنوردیدن مشرق و مغرب و پل زدن میان آنها، جهان را کوچک‌تر ساختند.

ارسطو پیش از هر فیلسوف دیگری به اهمیت تقسیم‎بندی علوم در تعریف علوم آگاه بود و هیچ‎کس را نمی‎توان همشأن ارسطو در کشف بستگی تعریف علوم به تمایز آنها از یکدیگر دانست. علم در پیدایش خود در شعبه‎های گوناگون مدیون تمایز علوم از یکدیگر است و این حقیقت برای همه ما به ‎سان حکم بدیهی می‎نماید. ارسطو بود که از این بداهت پرده برداشت؛ بنابراین امکان احکام علمی علوم گوناگون منوط به تمایز این احکام از یکدیگر است که بدیهی است.

سخن‌شناسان برجسته که در آثار اقبال اندیشیده‌اند، او را «مولوی عصر حاضر» خوانده‌اند. به این نظر نکته‌ای می‌باید افزود که غالبا از چشم صاحب‌نظران دور می‌ماند و آن اینکه اقبال علاوه بر آگاهی‌های جلال‌الدین مولوی، هفتصد سال تجربۀ بعد از وی را نیز با خود دارد. پس از مولوی، شاعر اندیشمندی همتراز اقبال نمی‌یابیم که تا بدین حد با فلسفه جدید و قدیم، با عرفان اسلامی و غیراسلامی، با همه انواع تفکرات برآمده از شرق و غرب، مفاهیم ادیان مختلف جهان، نظریه‌های اجتماعی و سیاسی و اخلاقی، تمامی پدیده‌های قابل تأمل نظری و عملی، و نیز با بسیاری از علوم جدید آشنا باشد

خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی وزیر بزرگ ایلخانان مغول، یکی از پرکارترین مورخان و نویسندگان در پیشینۀ تاریخی ایران است. آثار خواجه رشید الدین به لحاظ مسؤولیت ها و جایگاه اداری او و همچنین به دلیل آشنایی و تبحر او در برخی علوم از جمله پزشکی و کشاورزی، حائز اهمیت است. شناخته شده ترین اثر او کتاب جامع التواریخ است. این اثر گذشته از اهمیت و جایگاه آن برای مطالعه در تاریخ کشاورزی و دانش های مرتبط با آن، می تواند به منظور شناخت اوضاع تاریخی و جغرافیایی دورۀ ایلخانان مغول نیز مورد استفاده قرار گیرد.

پروفسور خدایی شریف نظریه‌پرداز، منتقد ادبی و استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دولتی تاجیکستان در سن 80 سالگی به ابدیت پیوست.