مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

آلتای | بخش جغرافیا آلْتای، نام رشته‌کوه و سرزمینی در آسیای مرکزی است که گروهی از مردم آن مسلمانند (نک‍ : آلتاییان). رشته‌کوههای آلتای در خاور آسیای مرکزی و در جمهوری خلق مغولستان و کشور چین واقع است و از باخترِ دشت سیبری (°81 طول شرقی) به سوی جنوب خاوری به سمت دشت گوبی (°106 طول شرقی) و از حوضۀ رود ایرتیش و دزونگاری (زونگاری) ت...
آل تبان | سید علی آل داوود آلِ تَبّان، یا تَبّانیان، خاندان مشهوری از دانشمندان و فقیهان حنفی‌مذهب و سیاست‌پیشۀ خراسان در سده‎های 4 و 5 ق / 10 و 11م به روزگار سامانیان و غزنویان. بیشتر افراد این خاندان به فضل و پرهیزگاری معروف بوده‎اند. بیهقی نام چند تن از آنان را آورده است. ابن ابی‎الوفاء نیز فقهای حنفی آل تبان را یاد کرده است. در پار...
آلت مخروطه | بخش علوم آلَتِ مَخْروطه، ابرازی که ابوریحان بیرونی برای سنجش جرم مخصوص اجسام ساخته است. این ابزار، ظرفی مخروطی‌شکل است که بر گردن باریک آن، سوراخی تعبیه گردیده است. ظرف را از آب پر می‎کنند و جسم مورد‎نظر را در آن می‎اندازند. نسبت میان وزن جسم و وزن آب خارج‌شده از سوراخ، جرم مخصوص آن جسم را نشان می‎دهد. بیرونی با این ا...
آل حیان تغلبی | بخش معارف آلِ حَیّانِ تَغْلِبی، خاندانی از محدثان بزرگ و مشهور شیعی در کوفه در سدۀ 2-4ق / 8-10م. آل حیان به قبیلۀ بنی‌تغلب کوفه انتساب دارند. از زندگانی و شخصیت حیان تغلبی که این خاندان منسوب به اوست، آگاهی روشنی در دست نیست جز اینکه گفته شده است که وی در کوفه به صرافی اشتغال داشته است و از این‎رو همۀ افراد خاندان او ب...
آل حسول | صادق سجادی آلِ حَسول، یا حَسّول، حَسوله، خاندان علمی و ادبی ایرانی که چندی در سدۀ 4 و 5 ق / 10و 11م عهده‎دار وزارت و دبیری آل بویۀ شاخۀ ری و غزنویان و سلجوقیان بودند. از نیای این خاندان، حسن بن حَسّول یا حَسوله، جز نام وی (یاقوت، 13 / 19) اطلاعی در دست نیست، اما احتمال هست که مرادِ نوری (3 / 480) از «شیخ ابومحمد بن حسول...
آل دابویه | عبدالکریم گلشنی آلِ دابویه، یا بَنی دابویه، سلسلۀ کوچک و قدیم محلی که پس از انقراض ساسانیان و درحدود 40- 142ق / 660- 759م در گیلان و دیلم و طبرستان با استقلال حکمرانی کردند. این سلسله منسوب است به دابویه پسر بزرگ گیل گاوباره، پسر فرخان گیلانشاه (ابن اسفندیار، 153- 177؛ مرعشی 26- 35، 228). در زمان ساسانیان، رسم بر این بود که ...
آلتونتاش | سید علی آل داوود آلْتونتاش، (د 423ق / 1032م)، از غلامان ترک‌نژاد که از آغاز با غزنویان همگام و همراه بود و نخست در میان لشکریان سبکتکین به مقام سرداری دست یافت و سپس حاجب بزرگ پادشاهان غزنوی گردید. آلتونتاش در زمان فرمانروایی سبکتکین حاجب کبیر شد و به فرمان او نزد ایلک خان رفت تا از وی برای یاری رساندن به قابوس ابن وشمگیر کمک...
آل خمیس | کاظم برگ نیسی آلِ خَمیس، یا الخمیس عشیرۀ عرب‌ شیعی‌مذهب خوزستان که در روستاهای پیرامون رامهرمز، زندگی می‌کنند. وجه تسمیه و خاستگاه: دربارۀ نام این عشیره، روایتها و اشاره‌هایی می‌توان یافت که پذیرش یا رد آنها جای تردید دارد. یکی از روایتهای محلی می‌گوید که این عشیره را از آن رو آل خَمیس نامیدند که از گرد آمدن مردمان 5 روستا...
آلتون کوپری | جعفر شعار آلتونْ کوپْری، شهری قدیمی، در کشور عراق واقع در نیمه‌راه کَرکوک‌ـ اَربیل، در استان کرکوک کنونی با °44 و‌´8 طول شرقی و‌°35 و‌´42 عرض شمالی. این شهر در درۀ زاب صغیر، جایی که این رودخانه از دره‎های عمیق کوهستانی به سوی جلگۀ دجله خارج می‎شود، در 42 کیلومتری شمال غربی کرکوک و در حدود 105 کیلومتری جنوب شرقی موصل قر...
آلتی شهر | منصور کیایی آلْتی شَهْر، (= شش شهر)، ناحیه‎ای شامل 6 شهرِ آق‌سو، اوچ تورفان، کاشغر، یارکند (یارقند)، ختن و کوچا (کُچا)، واقع در جلگۀ تاریم و بخشی از ترکستان شرقی (یا ترکستان چین). جلگۀ تاریم از جنوب به ارتفاعات تبت (کون لون)، از شمال به کوههای تیان‌شان و از مغرب به کوهستانهای پامیر محدود است و از شرق بدون برخورد با مانعی...
آل ترکه | محمدعلی مولوی آل تُرْکه، از خانواده‎های نامی دین و دانش در ایران که بیش از 2 قرن در اصفهان معروفیت عام داشته‎اند. اصل این خانواده از خجند ترکستان بود و نسبت ترکه از این‎رو با نام افراد آن همراه گشت. جد آنان در عصر خوارزمشاهیان (یا سلاجقه) به اصفهان هجرت کرد. فرزندان وی درآنجا ماندگار شدند و جمعی از ایشان در دانش به مقامات ...
آلتون خان | سید علی آل داوود آلْتون خان، (د 631 ق / 1234م)، آخرین پادشاه آلتون خانیان که درخَتایْ (چین شمالی) فرمان می‎رانده و دوران پادشاهی او 11 سال، از 620 تا 631 ق / 1223 تا 1234م، بوده است. وی با چنگیزخان و فرزندش اوکتای قاآن جنگها داشته، و سرانجام بر اثر شکست در آخرین جنگِ با مغولان، خود و خانواده‎اش را در آتش سوزانده است (جمادی‎ال...
آل حسنویه | پرویز اذکایی آلِ حَسْنَوَیْهْ، یا حَسْنویه، خاندانی شیعه‌مذهب از کردان بَرْزَکانی ایران که حدود نیمۀ دوم سدۀ 4ق / 10م بر قسمتهایی از جبال و کردستان و لرستان و خوزستان فرمان راندند. سابقۀ تاریخی: دورۀ پریشانی خلافت عباسی در ایران زمین (سدۀ 3- 5 ق / 9- 11م) مجالی برای پیدایش امارتهای ایرانی پیش آورد. از‌جملۀ آنها، دیلمیان و...
آل خجند | سید علی آل داوود آلِ خُجَنْد، خاندانی از دانشمندان، فقیهان، متکلمان و واعظان شافعی‌مذهب که خاستگاه آنان خجندِ ماوراءالنهر بود. آنان از سدۀ 5-7ق / 11-13م، در اصفهان صاحب شوکت و اعتبار بودند و یکی از دو محلۀ مهم شهر را که دردشت نام داشت، در تصرف داشتند و بر گروه بسیاری از مردم آن شهر ریاست می‎کردند. این دودمان از فرزندان مهلّب ...
آل ثانی | صادق سجادی آلِ ثانی، سلسله‎ای منسوب به ثانی بن محمد که از اواسط سدۀ 13ق / 19م به‌تدریج نیرومند شدند و حکومت شبه‌جزیرۀ قَطَر را در دست گرفتند و تاکنون نیز در آنجا فرمان می‎رانند. نیاکان آل ثانی از طریق قبیلۀ معاضید منشعب از قبیلۀ وُهبه که خود از بنی حَنْظَله جدا گشته است، به بنی‎تمیم نسب می‎برند (حمزه، 140). آنان نخست در...
آل تمغا | مجدالدین کیوانی آلْ تَمْغا، این واژه که به صورتهای آلتمغا (جوینی، 1 / 114؛ بناکتی، 389)، اَلْتَمغا (بناکتی، 368، 459؛ رشیدالدین، تاریخ غازانی، 96) تمغاء آل (بناکتی، 463)، آل تمغا (رشیدالدین، مکاتبات رشیدی، 122)، آل طَمغێ (ابن بطوطه، 371) و یک مورد تَمْقا (تذکرةالملوک، 32) در تاریخها ضبط شده، از اصل اُیغوری به زبان مغولی راه ...
آل حمدان | صادق سجادی آلِ حَمْدان، سلسله‎ای شیعی‌مذهب از قبیلۀ بنی تَغْلِب که از حدود 292ق / 905م تا 394ق / 1004م بر بخشهایی از شام و شمال عراق (جزیره) فرمان راندند. بخش یکم ـ بحث تاریخ نیای این سلسله، حمدان بن حَمْدون بن حارث نام داشت که با قبیلۀ خویش در پیرامون موصل ساکن شده بود. او در 254ق / 868 م با تغلبیان دیگر به پیکار با خو...
آل خلیفه | کاظم برگ نیسی آلِ خَلیفه، سلسله‌ای مالکی‌مذهب از عربهای عَتوبی عربستان که در نخستین سالهای سدۀ 18م به کرانه‌های جنوبی خلیج فارس کوچیدند، در حدود 1196ق / 1782م مجمع‌الجزایر بحرین را گرفتند و تا امروز بر بحرین فرمانروایی دارند. زمینۀ تاریخی: در نیمۀ دوم سدۀ 12ق / 18م سرزمینهای خاور و جنوب خلیج فارس صحنۀ کشمکش قدرتهای گوناگون...
آلتاییان | عنایت الله رضا آلْتاییان، در مفهوم وسیع به اقوام و قبایل ترکی زبان ساکن سرزمین آلتای شوروی، چین و مغولستان اطلاق می‌شود و به 2 بخش آلتاییان شمالی و جنوبی تقسیم می‌گردد. وجه تسمیه: نام آلتای با گذشت سده‌های دراز هنوز در پرده‌ای از ابهام باقی مانده و چنان‌که باید به درستی روشن نشده است. بعضی محققان معتقدند که این نام از واژۀ ...
آلتین اردو | عباس زریاب خویی آلْتینْ اُرْدو، (= اردوی زرین)، اصطلاحی که به حکومت اولاد باتو، پسر جوچی، در دشت قبچاق و ولایات و ممالک شرقی و جنوبی و غربی و شمالی آن گفته می‎شود. این حکومت از نیمۀ دوم سدۀ 7ق / 13م تا نیمۀ 9ق / 15م دوام داشت و بعد به دولتهای کوچکتری منقسم شد و سرانجام همۀ متصرفات آن به دست دولت روسیۀ تزاری افتاد و اکنون جزو...
خاقانی شروانی | حسن انوری خاقانیِ شِرْوانی، از شاعران بزرگ زبان فارسی که در قرن 6 ق/ 12 م می‌زیسته، و در همۀ دورانهای پس از آن، از اعتبار خاصی برخوردار بوده است. از قدما عوفی در لباب ‌الالباب گزارش می‌کند: «جماعتی برآن‌اند که شیوۀ سخن بر خاقانی ختم شده است» (2/ 221) و حمدالله مستوفی می‌نویسد: «به طمطراق طرز شعر او تا غایت مانند او کس ...
آب پشنگ، رود |
آب پشکنک، رود | حسن موسوی زاده آب‌پشکنک، رود \ rūd-e āb-peškanak\ ، یا آب پشنگ، از شاخابه‌های رود آهار در بخش رودبار قصران. این رود بـه طول 10 کمـ‍ و حـوضۀ آبریز 24 کمـ‍2، از کوه صندوق چال (663‘ 3 متر) سرچشمه می‌گیرد و از درۀ خاوری کوه تاربیشه به سوی آبادی آهار جریان می‌یابد. در این آبادی ریزابه‌ای که از دامنۀ شمالی کوه توچال سرازیر می‌شود...
آب چهل بره، رود | حسن موسوی زاده آب چهل‌بره، رود \ rūd-e āb-e čehel-barre\ ، از شاخابه‌های رود لار، در بخش لواسانات. این رود به طول 15 کمـ ، از دامنه‌های خاوری کوه لاریابوچال (730‘ 3 متر) سرچشمه می‌گیرد و در جهت خاور جریان می‌یابد. آب چهل‌بره از میان دره‌های عمیق می‌گذرد و پس از عبور از دامنه‌های کوه چهل‌بره، در روستای کمردشت به رود لار می‌ر...
آب زندگانی، چشمه | سیما صفری آب زندگانی، چشمه \ češme-ye āb-e zendegānī\ ، چشمه‌ای در دره‌ای به همین نام، در غرب درۀ دارآباد و پایین‌تر از قلۀ کلک‌چال.
آبخوره، دره | مجید یاسینی آبخوره، دره \ darre-ye āb-xore\ ، دره‌ای کوچک در پـایین‌ترین و انتهایی‌ترین قسمت از خط الرأس قلۀ هلیسون و تلهرز. جهت این دره از شرق به غرب است و از شمال به منطقۀ چال استلک، و از جنوب به مناطق مسکونی ده سوهانک و شادآباد ختم می‌گردد.
آب زندگانی، چشمه | حسن موسوی زاده آب زندگانی، چشمه \ češme-ye āb-e zendegānī\ ، چشمه‌ای بر سر راه فرحزاد به امامزاده داوود، نزدیک محلی به نام سنگ نیم‌مثقالی. زائران امامزاده داوود بر سر راه خود از آب این چشمه به عنوان آبی شفابخش می‌نوشیدند و سابقاً قهوه‌خانه‌ای نیز در این محل دایر بود (بلاغی، 133؛ محمودیان، 21). شاید نام این چشمه برگرفته از ب...
آب روته، رود | شیوا جعفری آب‌روته، رود \ rūd-e āb-rūte\ ، یا رود لنجنی (لجنی)، از شاخابه‌های رودخانۀ جاجرود در بخش رودبار قصران. این رود به‌ طول 10 کمـ‍ و حوضۀ آبریزی حدود 5/ 23 کمـ2، از کوه کلون‌بستک سرچشمه می‌گیرد و در جهت جنوب جریان می‌یابد و اراضی آبادیهای لنجنی و روته را مشروب می‌کند و در 2کیلومتری جنوب شرقی آبادی روته به رودخانۀ...
آب دزک، آبشار | سیما صفری ‌آب‌دزک، آبشار \ āb-šār-e āb-dozak\ ، آبشاری واقع در میانۀ درۀ میان‌رو روستای برگ جهان لواسان.
آب زندگانی، دره | مجید یاسینی آب زندگانی، دره \ darre-ye āb-e zendegānī\ ، دره‌ای از دره‌های انتهایی دارآباد، واقع در حد فاصل یال تنگ‌‌چال و یال عرق‌چین.
آب، باغ ـ موزه | شیوا جعفری آب، باغ ـ موزه \ bāq-mūze-ye āb\ ، یا بوستان خلیج فارس، قطعه باغی کهن در محلۀ قلهک. این باغ به باغ قوام شهرت داشته، و متعلق به قوام‌الملک شیرازی بوده است. باغ قوام تا پیش از آغاز عملیات آماده‌سازی باغ ـ موزۀ آب، با 256‘8 مـ2 مساحت، حدود 380 اصله درخت و درختچه از انواع کاج، چنار، توت، گردو و زبان‌گنجشک داشته، ...
آباک، کوه |
آب آهنگرک، رود | حسن موسوی زاده آب‌آهنگرک، رود \ rūd-e āb-āhangarak\ ، از شاخابه‌های رود میگون در بخش رودبار قصران. این رود به طول 5 کمـ‍ و حوضۀ آبریز 5 کمـ 2، از کوه استرچال (141‘ 3 متر) واقع در 7 کیلومتری شمال باختری شهر فشم سرچشمه می‌گیرد و در جهت شمال باختری به جنوب خاوری جریان می‌یابد. رود آب آهنگرک پس از آبیاری زمینهای آبادیهای آهنگرک...
آب اوسون، رود |
آب برکه، رود | حسن موسوی زاده آب‌برکه، رود \ rūd-e āb-berke\ ، یا جهان جون، جهان باگه جون، از شاخابه‌های رود شاه‌نشین در بخش لواسانات. این رود بـه طـول 11 کم‍ـ ، از کـوه سر سیاه غـار (416، 3 متر) واقـع در 6کیلومتری شمال لواسان بزرگ سرچشمه می‌گیرد و از شمال خاور به جنوب باختر جریان می‌یابد. رود آب‌برکه پس از آبیاری زمینهای میان‌رود، کن‌رود...
آ. اس. پ. | سعیده صائبی مقدم آ. اس. پ. \ ā-es-pe\ ، مجتمعی مسکونی، اداری و تجارتی، واقع در منطقۀ 6 شهرداری تهران. این مجتمع که از ساختمانهای بلند شهر تهران به شمـار می‌آید، در زمینی به مساحت 000‘50 مـ2 مشتمل بر 3 برج 23 طبقه در اراضی ونک واقع شده است.
آب سردار، قنات |
آب سیاه پلاس، رود | علی کرم همدانی آب سیاه پلاس، رود \ rūd-e āb-e siyāh-palās\ ، از ریزابه‌های رود لار. این رودخانه از دامنۀ شمال باختری کوه گل زرد (ارتفاع: 693، 3 متر) در مجـاورت رودخانۀ پلور سرچشمه می‌گیرد و در جهت شمال باختری جریان می‌یابد و در مسیر خود آب رودخانۀ قوش‌خانه را دریافت می‌دارد و پس از عبور از میان دره‌های ژرف و آبیاری زمینهای ...
آبک، چشمه | ناصر پازوکی طرودی آبک، چشمه \ češme-ye ābak\ ، چشمه‌ای دائمی که در گذشته در سمت جنوب کوه تخت گل جیران، در محلۀ امامزاده قاسم شمیران و سمت شرق گلاب‌دره قرار داشت. این چشمه در موقعیت جغرافیایی °51 و ´27 طول شرقی، و °35 و ´5/ 49 عرض شمالی، در ارتفاع متوسط 800‘1 متر از سطح دریا واقع شده بود.
آبکار، موزه | شیوا جعفری آبکار، موزه \ mūze-ye āb-kār\ ، موزه‌ای در مجموعۀ کاخ ـ موزه‌های سعدآباد. این بنا پیش از انقلاب به کاخ لیلا پهلوی معروف بود و در 1373 ش به موزۀ مینیاتور آبکار بدل شد.
آبکوه، قنات | علی هزاردره آبکوه، قنات \ qanāt-e āb-kūh\ ، قناتی که مظهر آن در خیابان دکتر لواسانی (فرمانیه)، نبش خیابان آبکوه چهارم واقع است. موقعیت مادرچاه این قنات به طور دقیق مشخص نیست، اما بالاترین چاهی که مشاهده شده، داخل آبکوه پنجم، روبه‌روی کوچۀ منصور است.
آبک | طیبه ولی بغدادی آبک \ ābak\ ، یا آپک، محله‌ای در شمال محلۀ امامزاده قاسم واقع در شمال شرقی تجریش. این محله از شمال به ارتفاعات البرز، از جنوب به امامزاده قاسم، از غرب به دربند، و از شرق به جماران محدود می‌شود.
آب نما، قنات | علی هزاردره آب‌نما، قنات \ qanāt-e āb-namā\ ، قناتی در محلۀ زرگنده، در غرب خیابان شریعتی. طول این قنات 400 متر، و دارای مادرچاهی به عمق 20 متر است. مسیر آن غرب رودخانۀ زرگنده، و آبدهی آن حدود 6 لیتر در ثانیه است.
آبنیک، آبشار | سیما صفری آبنیک، آبشار \ āb-šār-e āb-nīk\ ، آبشاری واقع در انتهای درۀ روستای آبنیک، در منطقۀ رودبار قصران. این آبشار در حدود 12کیلومتری شمال شرقی فشم در انتهای دره و تنگۀ کوهستانی و سردسیر آبنیک واقع شده است. محلی که آبشار در آن جریان دارد، حدود 431‘2 متر بالاتر از سطح دریا ست و خود این آبشار نیز حدود 20 متر ارتفاع دار...
آبنیک | حسن موسوی زاده آبنیک \ āb-nīk\ ، از آبادیهای دهستان رودبار قصران. این آبادی در منطقه‌ای کوهستانی با آب‌وهوایی سرد و خشک و نیمه‌مرطوب و با جمعیتی حدود 274 تن (1385 ش) در °35 و ´59 عرض شمالی، و °51 و ´37 طول شرقی، در ارتفاع 431‘2متری از سطح دریا، و فاصلۀ 12کیلومتری شمال خاوری فشم، در میان دره‌ای که از فشم به طرف شمال خاور و س...
آبک، دره | مجید یاسینی آبک، دره \ darre-ye ābak\ ، دره‌ای واقع در قسمت میانی یال قلۀ آبک به سمت جنوب غربی. این دره در جهت غربی‌ ـ شرقی کشیده شده، و شیب آن به سمت میگون و رودخانۀ میگون است. درۀ آبک از سمت شرق به خط‌الرأس قلۀ آبک، و از غرب به منطقۀ میگون جدید و منطقۀ هامون محدود است.
آبک، قله | مجید یاسینی آبک، قله \ qolle-ye ābak\ ، قله‌ای واقع در قسمت میانی جادۀ میگون به شمشک. این قله در میان کوهنوردان به قلۀ پی استخر معروف است و در گویش محلی به آن اُوَک و آباک نیز گفته می‌شود. قلۀ آبک از شرق به درۀ لجنی، از غرب به درۀ آبک، و از جنوب غربی به خربزدره محدود است و فقط از سمت شمال و جنوب به دیگر قله‌های منطقه متص...
آب میگون، رودخانه | علی کرم همدانی آب میگون، رودخانه \ rūd-xāne-ye āb- meygūn\ ، یا رودخانۀ میگون، یا رودخانۀ شمشک. این رودخانه با 17 کمـ درازا و حوضۀ آبریزی حدود 77 کمـ‍2 از کوههای کلون‌بستک (ارتفاع: 156‘4 متر) و بره‌چر (ارتفاع: 389‘ 3 متر) از 4کیلومتری شمال باختری آبادی شمشک سرچشمه می‌گیرد و در جهت جنوب خاوری جریان می‌یابد و در مسیر خود آباد...
آبکوه |
آبک، قنات | شیوا جعفری آبک، قنات \ qanāt-e ābak\ ، قناتی به طول 100 متر، واقع در درۀ شرقی امامزاده قاسم در محلۀ آبک. امروزه نیز این قنات در این دره در محلی معروف به پشت سنگ دوقلو فعال است و از آب آن برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شود (مالکی، 153).

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام