مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بخارلیق | شیوا جعفری بُخارْلیق، یا بُخارلیک، پُخارلیک، گروه قومی و کوچکی از بخاریان ساکن سیبری (آکنیر، 98؛ «دائرةالمعارف...»، XII/ 825؛ EI2, I/ 133 ). اینان از بازماندگان بازرگانانیند که در سدۀ 10ق/ 16م از بخارا و اراضی آسیای مرکزی به سیبری غربی مهاجرت کردند و در آنجا استقرار یافتند (همانجا؛ آکنیر، 98). آن زمان میان امیران بخارا ...
بخاری | کیانوش صدیق بُخاري‌ ابوالفضل‌ صفی‌الدين‌ محمد بن‌ احمد بن‌ محمد (د 27 رمضان‌ 1200ق‌/ 24 ژوئيۀ 1786م‌)، فقيه‌ و محدث‌ حنبلی‌. در تاريخ‌ ولادت‌ او اختلاف‌ است‌، از جمله‌ برخی‌ آن‌ را 1154ق‌/ 1741م‌ و برخی‌ ديگر 1160ق‌/ 1747م‌ دانسته‌اند (جبرتی‌، 4/ 4؛ كتانی‌، 1/ 214). بخاري‌ نزد دانشمندان‌ عصر خويش‌ به‌ فراگيري‌ دانش‌ پردا...
بخاری | آذرتاش آذرنوش بُخاری، ابوالمعالی علاءالدین محمد بن عبدالباقی (د اواخر سدۀ 10ق/ 16م)، خطیب مدینه و نویسندۀ کتابی در فضایل حبشیان. همۀ اطلاعات ما دربارۀآ زندگی این دانشمند، به آگاهیهای که حاجی خلیفه داده، منحصر است. به گفتل وی، بخاری خطیب مدینه، و مردی فاضل بود؛ در 991ق کتابی به نام الطراز المنقوش فی محاسن الحبوش نگاشت و به ...
بخاری | لیلا پژوهنده بُخاری، ابوالمثل، از شعرای معروف اوایل عهد سامانی در سدۀ 4ق/ 10م. نظامی عروضی نام وی را در شمار شاعران نامداری چون رودکی و کسایی آورده است (ص 27-28) که در بقای نام امیران سامانی نقش بسزایی داشته‌اند.
بخاری | علی اکبر دیانت بُخاری، امیر احمد بن محمد حسینی (ح 849-922ق/ 1445-1516م)، از مشایخ طریقۀ نقشبندیه.
بخاری | امیر جابری بُخاری، باقر بن عثمان، از صوفیان قرن 11ق/ 17م شبه قارۀ هند و مؤلف کتاب جواهر الاولیا. نیاکان او در بخارا می‌زیستند و در سدۀ 7قريال یکی از اجداد او، سید جلال بخاری (د 690ق/ 1291م) از بخارا به نواحی شمال غربی شبه قاره آمد و در قریۀ اُچ، واقع در استان پنجاب مسکن گزید (بخاری، 10، 553؛ غلام سرور، 31). از نیاکان بخ...
بخاری | احمد پاکتچی بُخاری، ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم ‌جُعفی (13 شوال 194-256ق/ 20 ژوئیۀ 810-870م)، محدث نامدار ماوراءالنهر، صاحب صحیح و پیشوای محدثان اهل سنت. نیای بزرگ وی،بردزیه (بزدزیه)، دهقانی سغدی، و بر دین سغدی، و بر دین زرتشتی بود و فرزند او مُغیره، جد دوم بخاری، به دست یَمان جعفی، والی بخارا اسلام آورد و به س...
بخارا | عنایت الله رضا بُخارا، شهر و استانی در جمهوری ازبکستان.
بخاری |
بخاری |
بخاری |
بخاری ارفنجی | مریم مجیدی بُخاریِ اَرْفِنْجی، ابونصر احمد بن محمد بن نصر، ادیب و مفسر فارسی زبان قرآن کریم (سدۀ 5ق/ 11م). او از مردم ماوراءالنهر، و از شاگردان شیخ ابوالقاسم محمود بن حسن جیهانی (زنده در 475ق/ 985م) بود. از فنج که وی منسوب بدانجاست، نام شهری در مسیر جیحون به فرعانه، در جانب راست وادی سغد است که آن را اَرْبِنْجَن (اشکال....
بخاری | غلامعلی آریا بُخاری، سید جلال‌الدین (707-785ق/ 1307-1383م)، فرزند سید احمد کبیر، معروف به مخدوم جهانیان و جهان‌گشت، از عارفان بزرگ سدۀ 8ق/ 14م در شبه قارۀ هند. بعضی منابع جدیدتر نام او را جلال‌الدین حسین هم یاد کرده‌اند (چشتی، 970؛ عبدالحی، 2/ 28؛ EI2, II/ 392).
بخاری | هدی سید حسین زاده بُخاری، صلاح ‌بن‌ مبارک (د 793ق/ 1391م)، از اصوفیان طریقۀ نقشبندیه. از زندگی او آگاهی بسیار اندکی در دست است، حتى تاریخ تولد او نیز دانسته نیستو وی خود گوید که در پی یک رؤیای عرفانی به خدمت خواجه علاءالدین عطار (د 802ق/ 1400م)، از پیشوایان بنام طریقۀ نقشبندی، رسید (ص 66) و در 785ق/ 1383م به وساطت وی در «قصر ع...
بخت اردشیر |
بخت | محمد جواد انواری بَخْت، اصطلاحی در فلسفۀ اسلامی برای تبیین رویدادهایی که وقوع آنها با نظام شناخته شدۀ علل و معلولات ناهماهنگ به نظر می‌رسد. اساس این اندیشه بر این تصور استوار بوده است که برخی از پدیده‌ها از نظم حاکم بر طبیعت پیروی نمی‌کنند و بنابراین، نمی‌توان آنها را بر پایۀ قوانین علیت تبیین کرد. فیلسوفان مسلمان در مبحث بخت...
بختاورخان | شادی دایی رضایی مقدم بَخْتاوَرْخان، محمد، مورخ و دیوان سالار عصر اورنگ زیب (ﻫ م). از نخستین سالهای زندگی او اطلاعی در دست نیست. بنا بر اطلاعی که خود وی در کتاب ریاض الاولیاء به دست داده است (گ 230)، می‌توان تاریخ تولد او را در 1029یا 1030ق/ 1620 یا 1621م دانست (ﻧﻜ : علوی، I/ 16).
بخت خان | هدی سید حسین زاده بَخْتْ‌خان، محمد (ﻣﻘ 1275ق/ 1859م)، یکی از رهبران اصلی «شورش بزرگ نظامی» هندیان برضد بریتانیا در 1274ق/ 1858م. او در حدود سال 1212ق/ 1797م در سلطان‌پورِ اَوَده زاده شد. پدرش عبدالله‌خان از بازماندگان غلام قادر روهیله بود که به واسطۀ ازدواج با شاهزاده‌ای از فرمانروایان مخلوغ اوده، به خانوادۀ سلطنتی وابسته شده ...
بختگان | شیوا جعفری بَخْتِگان، یا نیریز، دریاچه‌ای فصلی در استان فارس. این دریاچه به مساحت 750 ﻛﻤ 2، در 85 کیلومتری شرق شیراز، 14 کیلومتری شمال استهبان، و 20 کیلومتری شمال غرب نیریز، در ارتفاع 558‘1 متری از سطح دریا واقع است (ﻧﻜ : نقشۀ تقسیمات...؛ جعفری، 163). اطلاق نام نیریز به این دریاچه را می‌توان به دلیل همجوار بودن آن با جل...
بختک | علی بلوکباشی بَخْتَک، موجودی وهمی و شبرو که صورت جسمانی ندارد و همچون سابه یا شبح شبها به بستر آدمیزادگان می‌آید و خود را روی خفتگان می‌افکند. خفتگان در زیر گرانی بختک احساس گرانی سنگینی می‌کنند و حالت خفتگی به آنان دست می‌دهد. بختک را مترادف کابوس (برهان...، نیز داعی‌الاسلام، ذیل بحث؛ فیضی، ذیل بر خفج) و کابوس را مظهر و ...
بختنصر |
بختنصر | روزبه زرین کوب بُخْتُنَصَّر (ﺣﻜ 604 یا 605-562ق‌م)، دومین فرمانروای کلدانی بابل و فرزند نبوپُلَسَّر. در بابل پادشاه دیگری نیز به همین نام وجود داشته، ولی مراد از بختنصر به طور مطلق همین بختنصر دوم است (برای صورتهای مختلف این نام در اکدی، عبرانی و سریانی، ﻧﻜ : جودائیکا، XII/ 911؛ کتاب دانیال، 1:1؛ هاکس، 871؛ ابن عبری، 73). ا...
بختیار بن معزالدوله |
بخت گشایی | جعفر اسحاقی تیموری بَخْتْ‌گُشایی، مجموعۀ اعمال‌ و رفتارهایی که همراه با برخی آداب خاص مذهبی و جادویی برای گشایش بخت بستۀ دختران «دم‌بخت» و شوهر نرفتۀ در خانه مانده و گشایش کار زنان «سیاه‌بخت» و کارِ بستۀ مردان صورت می‌گیرد.
بختیار خلجی |
بختی | بخش مردم شناسی بُخْتی، یا بُخْتیّه، یکی از طایفه‌های کهن کُرد ساکن در ناحیۀ بُخْتان (بوتان) در جزیرۀ ابن‌عمر در کرانۀ غربی رود دجله.
بختیارنامه | ابوالفضل خطیبی بَخْتیارْنامه، عنوان یکی از قصه‌های معروف فارسی که ظاهراً کهن‌ترین تحریر منثور آن به شمس‌الدین محمد دقایقی مروزی، از نویسندگان اواخر سدۀ 6 و اوایل سدۀ 7ق منسوب است. این تحریر مشتمل بر یک مقدمه و 10 باب (قصه) و یک خاتمه است.
بختیار کاکی | غلامعلی آریا بَخْتیارِ کاکی، خواجه قطب‌الدین بن کمال‌الدین اوشی، از عارفان بزرگ قرن 7ق/ 13م شبه قارۀ هند و از اقطاب بزرگ طریقۀ چشتیه. گرچه در سلسله نسب او اختلاف است، اما او را از سادات حسینی دانسته‌اند. بعضی نسب او را به امام جعفر صادق(ع) می‌رسانند (غلام‌سرور، 1/ 267).
بختیاری |
بخش | محمدحسن گنجی بخش، واحدی در تقسیمات کشوری ایران که قسمتی از یک شهرستان، و خود دربرگیرندۀ چند دهستان است. واژۀ بخش در زبان فارسی به معنای حصّه، نصیب، قسمت، بهره، بهره، جزء، پاره و... آمده است (ﻧﻜ : برهان...؛ نیز لغت‌نامه...).
بختیشوع |
بختیاری | عسکر بهرامی بَخْتیاری، یکی از گویشهای موسوم به لری. این گویش با اندک اختلافاتی ـ عمدتاً در آواها ـ در قلمرو وسیع بختیاری، از غرب اصفهان تا دزفول و شوشتر، میان°31 تا°34 درجه عرض شمالی و °48 تا °52 درجه طول شرقی رواج دارد (لُکوب، 341؛ ایرانیکا، III/ 559؛ نیز ﻧﻜ : لاریمر، 1؛ وهمن، «شعر...»، 14).
بخراء | پرویز امین بَخراء، شهری باستانی در شهرستان تدمر، در استان حمص سوریه. بخراء مؤنث ابخر، به معنی بوی بد نفس است و گفته‌اند که این شهر را به سبب بوی بد خاکش (وجود چشمه‌های آب‌معدنی گوگرددار، ﻧﻜ : المعجم...، 2/ 257) چنین نامیده‌اند (ابوعبید، 1/ 230؛ یاقوت، 1/ 523). برخی به غلط گمان می‌کردند که بخراء همان «گوآریا» مورد اشارۀ ...
بخشیان |
بخور |
بخور، جاده |
بخل | محمود کریمی بُخل، واژه‌ای قرآنی به معنای «زُفتی» که در سنت، تفسیر و آموزه‌های اخلاقی از زمینه‌ها، آثار و علاج آن گفت‌وگو شده است. بخل در لغت ضد کَرَم، و به معنای منع و امساک آمده است (ابن‌منظور، نیز تاج...، مادۀ بخل؛ لغت‌نامه...، ذیل زفتی)، اما در واژگان دینی خودداری از خرج کردن مال است در مواردی که نباید از آن دریغ شود ...
بخشی | مصطفی موسوی بَخشی، در اصل اصطلاحی چینی، به معنای استاد که از دروازۀ «پاک» در چینی کهن (پودر چینی معاصر، پوک در چینی کانتونی، و هاکو در زبان ژاپنی) به معنای وسیع، گسنرده پهناور، و «دژی» در چینی کهن (شی در چینی معاصر، سی در چینی کانتونی، و شی در زبان ژاپنی) به معنای محقق و دانشمند، آقا، اشراف‌زاده و...، ترکیب یافته است (ﻧﻜ...
بختیاری | اصغر کریمی بَخْتیاری، ازگروههای ایلی کوچنده و لُر زبان جنوب غرب ایران که اکنون بخش بزرگی از خانوارهای آن در نقاط ییلاقی و قضلاقی یکجانشین شده‌اند. براساس آمار 1377ش جمعیت کوچدۀ ایل 174‘183 نفر برابر با 492‘27 خانوار بوده است (سرشماری،...، 15).
بخور مریم |
بد* |
بدایع نگار | جعفر شجاع کیهانی بَدایعْ‌نِگار، فضل‌الله آل داوود (1296/ 1343ق/ 1879-1924م)، ادیب و نویسندۀ معاصر. او در مشهد متولد شد. پدرش شیخ موﻟﻰ داوود خراسانی، معروف به موﻟﻰ باشی، یا فاضل سود خروی و نیز قاضی‌زاده (دح 1325ق/ 1907م) از فقها و علمای روزگار خود بود (آقابزرگ، طبقات...، 2/ 712). بدایع نگار نزد پدر و نیز میرزا عبدالرحمان مدرس ...
بداء | سید جعفر سجادی بَداء، اصطلاحی کلامی به مفهوم دگرگونی و تبدیل رأیی به رأیی دیگر، بداء در لغت به معنای ظهور، آغاز کاری و دست‌زدن به امری است (ابن‌منظور، جوهری، مادۀ بدا؛ نیز ﻧﻜ : جرجانی، 44)، چنانکه در قرآن مجید نیز به معنای هور و آشکارشدن امری به کار رفته است (ﻧﻜ : زمر / 39/ 47-48). اما مفهومی که در طی سده‌ها موجب بحثهای درا...
بداهه | تقی بینش , هومان اسعدی بَداهه، به معنی ناگهان، یا ناگاه درآمدن که در شعر و موسیقی مفهوم بی‌مقدمه و آنی از آن اراده شده است.
بدایع نگار | نادره جلالی بَدایعْ‌نِگار، محمد ابراهیم نواب تهرانی (1241-1299ق/ 1826-1882م)، فرزند محمدمهدی، منشی، ادیب، خوش‌نویس و مورخ عصر محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار (محبوبی، 394). برخی منابع لقب او را مدایح‌نگار ذکر کرده‌اند (ﻧﻜ : آقابزرگ، 2(1)/ 23؛ قس: نواب، 405، که انتساب این لقب را به او نفی کرده است).
بدایعی بلخی |
بدایع نگار | لیلا پژوهنده بَدایعْ‌نِگار، میرزامهدی (1279-1360ق/ 1862-1941م)، فرزن سیدمصطفى حسینی تفرشی، مؤلف، ادیب و دولتمرد عصر قاجار. او در تهران متولد شد و تحصیلات خود را درهیمن شهر در زمینه‌های صرف و نحو، علوم دینی، نجوم، رمل، ریاضی، حکمت و عرفان آغاز کرد و در این راه توانست از میرزاحسین نوری و شیخ محمدکاظمینی اجازۀ روایت گردید و ...
بدائون | مجید سمیعی بَدائون، یا بُدائون، ناحیه و شهری کهن در ایالت اوتارپرادش در شمال هند. این نام به صورت بداون و بدایون نیز آمده است (ابن‌بطوطه، 411؛ بابر، I/ 267؛ ندوی، 10؛ احمد یادگار، 39). گفته شده که واژۀ بدائون برگرفته از نام شاهزاده‌ای به نام بوداست که این شهر را در سدۀ 4ق/ 10م بنا نهاد («مجله...»، IX/ 34).
البدایة و النهایة | یوسف رحیم لو اَلبِدایَةُ وَالنَّهایة، مهم‌ترین و معروف‌ترین اثر ابن‌کثیر (ﻫ م) در تاریخ عمومی و اسلام از آغاز تا عصر مؤلف. به‌نظر می‌رسد که قصد مؤلف، نگاشتن اثری با هدف تاریخ‌نگاری نبوده است و آنگونه که ترکیب موضوع اثر و روش مؤثر در گزینش اخبار مندرج در آن نشان می‌دهد، بیان دیدگاه و نگرش اسلامی دربارۀ آغاز و انجام آفرینش ...
بدخشانی نقشبندی | مرجان افشاریان بَدَخشانیِ نَقشبَندی، محمد ابراهیم خلیل ‌الله (1087-1165ق/ 1676-1752م)، از صوفیان طریقۀ نقشبندیه. وی در شاهجهان آباد دهلی زاده شد، ولی اصل او از بدخشان بود، زیرا نیاکان وی از آنجا مهاجرت کرده، و در هندوستان ﺳﻜﻧﻰ گزیده بودند. پدرش، محمدعلی نیز که به «حاجی‌بابا» شهرت داشت، از ترکستان به هندوستان مهاجرت کرده بود...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام