مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اصل موضوع* |
اصلی و کرم | جلال خسروشاهی افسانۀ كهن عاشقانه كه روایتهای گوناگونی از آن در فرهنگ و ادبیات عامیانۀ كشورهای آذربایجان، ارمنستان، تركیه و برخی كشورهای آسیای میانه رواج دارد.
اصلاندوز | عباس سعیدی بخش و شهر كوچكی در شهرستان پارس‌آباد از استان اردبیل. اصلاندوز را به صورت آصلاندوز ( فرهنگ جغرافیایی ... ، 4 / 25؛ دانشنامه، 1 / 102) و اسلاندوز (نفیسی، 1 / 330، 331) نیز نوشته‌اند.
اصلح | مجید محمدی اصطلاحی كلامی كه براساس آن غالب معتزله انجام دادن بهترین و شایسته‌ترین كارها را در حق بندگان بر خداوند واجب می‌دانند. اهمیت این اصطلاح در آن است كه مباحثی چون عدل الٰهی، صفات الٰهی و تكلیف به نحوی به آن مربوط می‌شوند.
اصول خمسه | محمدجواد انواری عنوانی برای 5 اصل اعتقادی معتزله شامل توحید، عدل، وعد و وعید، منزلةٌ بین المنزلتین، و امر به معروف و نهی از منكر.
اصول فقه | احمد پاکتچی یكی از شاخه‌های علوم اسلامی كه نسبت به دانش فقه، علمی ابزاری شمرده می‌شود. برای دانشی چون اصول فقه كه در طول تاریخ شكل‌گیری و گسترش خود، ادوار مختلفی را طی كرده، و در هر دوره‌ای مباحث جدیدی به دامنۀ مباحث آن افزوده شده است، ارائۀ تعریفی جامع و مانع، سهل نیست. نگرشی تاریخی بر تعریفات ارائه شده، این حقیقت را آش...
اصطخر |
اصحاب رقیم* |
اصطهبانات* |
اصحاب مدین* |
اصفهان، بیات* |
اصطرلاب |
اصحاب ایکه | فرامرز حاج منوچهری \ashāb-e ayke\، نام قومی یادشده در قرآن کریم که رسالت پیامبر خویش، شعیب (ع)، را نپذیرفتند و بر ستمکاری خود اصرار ورزیدند.
اصحاب فیل | فرامرز حاج منوچهری \ashāb-e fīl\، عنوان قومی که از آن در قرآن کریم تنها یک بار، در سورۀ مکی فیل، یاد شده، و داستان آن در روایات و تفاسیر با حملۀ ابرهه به مکه مربوط شده است.
اصحاب قریه | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث قومی شهرنشین كه در قرآن كریم (یس / 36 / 13 به بعد) از آنان یاد گردیده، و در منابع گاه بدانان اصحاب یاسین نیز گفته شده است. در قرآن كریم، سخن از آن است كه خداوند دو پیامبر را به سوی اصحاب قریه فرستاد و چون آنان فرستادگان الٰهی را تكذیب كردند، پیامبر سومی برای پشتیبانی آن دو مبعوث شد. سخن كفار اصحاب قریه به رسو...
اصطخری، ابوسعید | علی اکبر ضیائی ابوسعید حسن بن احمد (244- 328 ق / 858-940 م)، فقیه شافعی. از زادگاه، تحصیلات و زندگی وی در دوران كودكی چیزی دانسته نیست، اما از انتساب او به اصطخر چنین برمی‌آید كه شاید زمانی را در آن شهر گذرانده باشد. اصطخری نزد شاگردان مزنی و ربیع بن سلیمان فقه آموخت (ذهبی، سیر ... ، 15 / 252) و از محدثانی چون سعدان بن نصر،...
اصحاب صفه | حمید ابوطالبی گروهی از یاران پیامبر اسلام (ص) ــ از مهاجرین ــ كه پس از هجرت به مدینه به سبب از دست دادن، یا رها كردن خانه و دارایی و جایگاه خود در قبایل، با پذیرش فقر و تنگدستی، به عبادت و تعلیم و تعلم و شركت در جهاد روی آوردند (نك‍ : سراج، 132-133؛ بیضاوی، 1 / 267). اینان كه در مدینه، در قسمت شمالی مسجد پیامبر (ص) (ابن‌ت...
اصحاب حدود | احمد پاکتچی اصطلاحی در مباحث كلامی محكّمه برای آن گروه از مرتكبان كبایر كه بر گناه آنان حدی واجب شده باشد. بحث از منزلت اصحاب حدود، از فروع مبحث منزلت فاسق در كلام اهل تحكیم است.
اصفر | محمدرضا ناجی واژه‌ای عربی است به معنی زرد. لغت‌شناسان عرب آن را از اضداد (ابوطیب، 1 / 424) و یا شبیه به اضداد (ابن انباری، 160) شمرده، و ازاین‌رو گاه آن را به معنی سیاه گرفته‌اند. مفسران قرآن نیز در تفسیر آیاتی كه این واژه در آن به كار رفته (بقره / 2 / 69؛ مرسلات / 77 / 33)، هر دو معنی را به اختلاف گفته‌اند. در شعر كهن عر...
اصطخری، ابواسحاق | عنایت الله رضا ابواسحاق ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری، معروف به كرخی، جغرافی‌دان پر آوازۀ سدۀ 4 ق / 10 م. وی از اهالی استخر (اصطخر) فارس بود (حمیده، 199). سال تولدش مشخص نیست، ولی سال درگذشتش با اختلاف پس از 340 ق / 951 م (همانجا)، و 346 ق / 957 م (زركلی، 1 / 61؛ افشار، مقدمه، 7) نوشته شده است. اصطخری پس از ابوزید احمد بن سه...
اصطفن انطاکی | یونس کرامتی مترجم پیزایی آثار طبی و فلسفی از عربی به لاتین در نیمۀ نخست سدۀ 6 ق / 12 م. وی مترجم كامل الصناعة الطبیه یا كتاب الملكی علی بن عباس مجوسی اهوازی، و نخستین كسی است كه متوجه انتحالهای قسطنطین افریقی شد. انتساب او به انطاكیه به سبب فعالیتش در این شهر است. این مترجم در منابع غربی اعم از قدیم و جدید گه‌گاه استفان ...
اصل | فرامرز حاج منوچهری اصطلاحی در علم حدیث، به معنی هر یك از نسخه‌ها و نوشته‌های آغازین كه مستقیماً از كتابت شنیده‌ها پدید آمده بوده‌اند. این اصطلاح با تفاوتهایی در مصادیق، هم در محافل اهل سنت و هم نزد امامیه كاربرد داشته است. اصطلاح «اصل» با اشاره به مفهوم «مصدر نقل»، از سابقه‌ای كهن همپای حدیث‌گویی و علم حدیث برخوردار است. اصل حد...
اصحاب حدیث | احمد پاکتچی عنوان گروهی از عالمان در سده‌های نخست اسلامی كه در روش خود برای آموزش احادیث و پیروی آن، اعتنایی ویژه داشته‌اند. آن گروه كه در منابع اسلامی با عنوان اصحاب حدیث خوانده شده‌اند، با وجود گوناگونی روشها، در این امر اشتراك دارند كه در برخورد با معارف دینی، منابع نقلی از احادیث و آثار زمینۀ اصلی مطالعات آنان بوده ا...
اصحاب رأی | احمد پاکتچی عنوان پیروان یكی از دو گرایش اصلی در فقه سده‌های نخستین اسلامی كه مروج كاربرد شیوه‌های اجتهاد الرأی در استنباط فقهی بوده‌اند. در تاریخ فقه، فقهای سرزمین عراق، به‌ویژه فقیه كوفی ابوحنیفه، به عنوان نماد این گرایش شناخته می‌شده‌اند.
اصفهان، مسجد امام | سوسن بابایی یكی از مهم‌ترین بناهای عصر صفویه كه پیش‌تر به نامهای مسجد شاه، مسجد سلطانی جدید و جامع عباسی شهرت داشت. این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع شده است و چنانكه از مآخذ برمی‌آید، بنای آن در سومین مرحله از اجرای طرح میدان نقش جهان به فرمان شاه عباس بزرگ (سل‍ 996- 1038 ق / 1588- 1629 م) آغاز گردیده، و در دورۀ...
اصفهانی، سبک | زهره بزرگمهری شیوه‌ای در معماری دورۀ اسلامی ایران. این شیوه از اوایل قرن 11 ق / 17 م شروع شد و در دورۀ شاه عباس صفوی (سل‍ 996- 1038 ق / 1588- 1629 م) به مرحلۀ كمال خود رسید و پس از آن به تدریج سیر زوال را طی كرد.
اصفهان، مسجد جامع | هایده لاله یكی از قدیم‌ترین مسجدهای ایران كه تحولات معماری دوره‌های گوناگون اسلامی را در بردارد.
اصلاح طلبی | صادق سجادی , علی اکبر دیانت , احمد پاکتچی , حسن یوسفی اشکوری , یوسف رحیم لو , حسن انصاری اندیشۀحاكم بر حركتهایی با هدف بهسازی نهادها و روابط اجتماعی كه به خصوص در یك و نیم سدۀ اخیر در جهان اسلام اهمیتی قابل ملاحظه یافته است. آنچه در این دورۀ اخیر با عنوان اصلاح‌طلبی شناخته شده، در پاره‌ای موارد با تجددطلبی و در مواردی با بنیادگرایی همراه گشته، و بدین‌ترتیب اصلاح‌طلبی در طیفهایی بسیار متفاوت جلوه ...
احمد حرب نیشابوری |
اشتراکیه* |
اشجع معمر* |
اشتران کوه | مژگان نظامی از بلندترین رشته‌كوههای كوهستان زاگرس. این رشته كوه بخشی از چین‌خوردگی زاگرس (میانی) است كه در امتداد شمال باختری ـ جنوب خاوری به طول حدود 50 كم‍ و عرض حدود 2 تا 11 كم‍ در فاصلۀ دو شهرستان دورود و الیگودرز از استان لرستان قرار گرفته است، به‌گونه‌ای كه از 10 كیلومتری جنوب خاور شهر دورود (مركز شهرستان دورود) آغ...
اشتب | عنایت الله رضا یا اشتیب، شهری در جمهوری مقدونیه (یوگسلاوی سابق) كنار رودخانۀ برگالنیجا1 از شاخه‌های رود وارْدار و در 70 كیلومتری جنوب شرقی اِسكوپیه، مركز جمهوری، و 32 كیلومتری شرق كوپرولو كه مركز بخش و محل تجارت خشخاش است (میدان لاروس، VI/574)
اشتر علوی | علی بیات عبدالله بن محمد نفس زكیه (مق‍ 151 ق / 768 م)، از رجال مشهور علوی. مادرش سلمه دختر محمد بن حسن بن حسن (ع) بود (بخاری، 7- 8). وی در مدینه زاده شد و همانجا پرورش یافت. او را به سبب برگشتگی پلك چشمش اشتر می‌گفتند (بیهقی، 1 / 225). نخستین باری كه در منابع، از اشتر یاد می‌شود، مربوط به سال 140 ق است كه منصور خلیفۀ ...
اشتهارد | جعفر اسحاقی تیموری \eštehārd\، بخش‌ و شهری‌ از توابع‌ شهرستان‌ كرج،‌ واقع‌ در استان البرز‌. نام‌ اشتهارد در اغلب‌ منابع‌ به‌ همین‌ صورت آمده‌ است‌؛ نادرمیرزا (ص‌ 115) آن‌ را اشتهار آورده‌ است‌ (نیز نك‍ : ملامحمدی‌، 43-44، 46).
اشترخانیان | مهرداد قدرت دیزجی \aštar xāniyān\، یا اشترجانیان، سلسله‌ای از فرمانروایان ماوراءالنهر (حک‍ 1007- 1199 ق / 1598-1785 م)، که نسب خود را به جوجی، پسر چنگیزخان، می‌رساندند.
اشجع سلمی | مریم صادقی بوالولید (یا ابوعمرو) اشجع بن عمرو (د پس از 203 ق/ 818 م)، شاعر و مداح هارون الرشید
اشتقاق | بابک فرزانه صطلاحی در دستور زبان عربی. اشتقاق در لغت به معنی برگرفتن بخشی از یك چیز است (نك‍ : لین، IV / 1577). این كلمه تقریباً معادل علم ریشه‌شناسی1، و در اصطلاح دانشمندان عرب در آوردن یك لفظ از لفظی دیگر است به شرط مناسبت در معنی و تركیب، و مغایرت در ساخت (جرجانی، 27). با توجه به این تعریف می‌توان گفت كه اشتقاق خاستگا...
اشدود* |
اشرف برسبای* |
اشرف بیابانی | محمدسلیم مظهر اشرف‌الدین، متخلص به اشرف و معروف به اشرف بیابانی (864-935 ق / 1460- 1529 م)، فرهنگ‌نویس، عارف، و از نخستین شاعران زبان اردو در هند جنوبی كه دربارۀ واقعۀ كربلا و شهادت امام حسین (ع) مثنوی سروده است. وی در فقرآباد (احمدنگر) به دنیا آمد، دانشهای متداول را نزد پدر خویش ضیاءالدین رفاعی (د 909 ق / 1503 م) فرا گرفت...
اشرف، موسی بن ابراهیم* |
اشرف |
اشرف، موسی بن عادل* |
اشراق* |
اشربه* |
اشرف، محمد | جلال خسروشاهی (1262-1330 ق / 186-1912 م)، شاعر طنزپرداز ترك. وی در قریۀ قِرخ آغاج بخش گلنبه از توابع مانیسا (بروسه‌لی، 2 /88)، و به قولی در پاپاكوی یا یحیى كوی (كاراعلی اوغلو، «فرهنگ ادبا ... 1»، 212) در خانواده‌ای مذهبی زاده شد. پدرش حاجی مصطفى، امام مسجد گلنبه بود و به دَلی حافظ (حافظ دیوانه) شهرت داشت.
اشرف اوغلی | توفیق هاشم پور سبحانی \ašraf-oqlī\، عبدالله بن احمد اشرف بن محمد رومی، صوفی و شاعر سدۀ 8 - 9 ق / 14- 15 م و مؤسس طریقت اشرفیه در ترکیۀ عثمانی.
اشرس سلمی | غلامرضا جمشیدنژاد فرزند عبدالله، از بنی سلیم و از والیان مشهور عرب خراسان به روزگار امویان
اشراط الساعه | ناصر گذشته = نشانه‌های وقوع قیامت)، اصطلاحی در قرآن و حدیث كه بر مجموعه حوادثی اطلاق می‌شود كه پیش از واقعۀ عظیم قیامت اتفاق خواهد افتاد. اشراط از لحاظ لغوی جمع «شَرَط» به معنای «علامت» است. معنای اصلی این واژه همان شرط است و شرط عاملی است كه وجود امری به تحقق آن بستگی دارد. دلیل پیوند معنایی شرط با علامت این است كه تحق...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام