گفتگو

تاریخ پوشاک، بخشی از تاریخ تمدن و فرهنگ انسان است. برای آگاهی از شیوه پوشش در ایران، باید تاریخ فرهنگی مردمان این سرزمین کهن را بررسی کنید، زیرا به واسطه آن مي‌توان آگاهی‌هایی ارزشمند درباره سير دگرگونی تاريخي، زيبایی‌شناسي، اعتقادات، طبقات اجتماعي و پيشرفت صنعت به ويژه نساجي و پارچه‌بافي دوره‌های تاریخی به دست آورد. برگزیدن رنگ و نقش‌ روي پارچه و تزيين لباس، شناساننده قوميت، شخصيت، باورها و منزلت اجتماعي است

یزدان سلحشور: فیض شریفی یا به روایت شناسنامه‌اش فیض‌الله شریفی متولد 14 آذر 34 در بهبهان است اما سی و هفت سال است که مقیم شیراز است و از معدودپژوهشگران ادبیات معاصر است که هم به ادبیات دوران مدرن کشور اشراف کامل دارد هم به شکلی کاملاً تخصصی بر شعر استان فارس و همین طور بوشهر. صحبت درباره شعر بوشهر را به زمانی دیگر موکول کردیم و به شعر استان فارس پرداختیم. فرصت آن قدر کوتاه بود که حتی فرصت نشد به شعر خود شریفی بپردازیم که شعری متفاوت است و آن قدر در این زمان کوتاه، او از هر دری گفت که در نهایت، سه چهارم مصاحبه در این یک صفحه روزنامه ایران جا نشد و در خلاصه کردن متن هم، بخش مهم نشریات و انتشاراتی‌های فارس بیرون ماند که خبر خوشی نیست برای مخاطبان این مصاحبه! شریفی محقق-منتقدی‌است با دانش آکادمیک و با مدرک کارشناسی ارشد؛ آن هم در دوره‌ای که استادانی چون دکتر اسلامی ندوشن و دکتر زرین‌کوب و دکتر شفیعی کدکنی جزو هیأت علمی دانشگاه بودند؛ حسین منزوی همشاگردی او بود و دوره‌ای بود که از اخوان ثالث هم دعوت شده بود تا در دانشگاه، ادبیات معاصر درس بدهد. از شریفی 35 کتاب منتشر شده و 18 کتاب هم در دست انتشار است. او در میان خواص، چهره‌ای آشناست اما به همان اندازه در میان مخاطبان عام ادبیات، نامی آشنا نیست که البته در این روزگار، عجیب هم نیست![این را نه به حساب مطایبه بگذارید نه کنایه، واقعیت را عرض کردم!]

دهه هفتاد، نه فقط دهه پرتلاطم سیاسی- اجتماعی بود که دهه رونق ادبیات (با بازشدن فضای فرهنگی) نیز بود. «نیمه غایب» یکی از شاخص‌ترین آثار دهه هفتاد است که با کاراکترهایش فرهاد، سیمین‌دخت، فرح و بیژن، بعد از دو دهه، هنوز راه خود را می‌پیمایند و با ما تا سال 94 آمده‌اند. حسین سناپور که کارش را در دهه شصت با رمان نوجوان آغاز کرده بود، با انتشار «نیمه غایب» در آستانه‌ چهل سالگی، پا به راهی گذاشت که ضمن جوایزی که برای نخستین رمانش به ارمغان آورد (مهرگان ادب)، او را «پوست‌کلفت‌تر و باانگیزه‌تر» کرد. «ویران می‌آیی»، «با گارد باز» و «سمت تاریک کلمات» سه مجموعه داستانی بود که در فاصله کمتر از سه سال (82-84) منتشر کرد، و جایزه بنیاد گلشیری را به همراه داشت. اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود، دوره دیگری از انتشار رمان‌های سناپور بود که با «شمایل تاریک کاخ‌ها» شروع می‌شود. هرچند این کتاب مجموعه چند داستان بلند (یا رمان کوتاه) است. بعد از این کتاب، «بر لب تیغ» بود و درنهایت آخرین‌شان «دود».

کتاب جدید نصرالله پورجوادی با عنوان «دریای معرفت» به‌تازگی وارد بازار کتاب شده است. این اثر به سرچشمه‌ها و منابع معرفت در تمدن اسلامی می‌پردازد. «دریای معرفت» کتابی است درباره «معرفت» و جایگاه آن نزد شعرا، فیلسوفان، عالمان و صوفیان. مصاحبه پیش‌رو با توجه به کتاب تازه منتشر‌شده این نویسنده به سوالات ناظر بر این مساله پاسخ می‌دهد.

در ایران اخذ و اقتباس از اندیشه‌های هگل به نحو بسیار پیچیده‌ای صورت گرفته است و می‌توان گفت که ما هنوز مواجهه‌ای همه‌جانبه با هگل و اندیشه‌ او را در پیش داریم. ممکن است تعجب کنید که من از اصطلاح «در پیش داریم» استفاده می‌کنم. اما در واقع امر، هگل در تاریخ اندیشه‌ مغرب‌زمین فارغ از حب و بغض‌هایی که پیرامون افراد شکل می‌گیرد، نقشی معتنابه دارد. پیش از انقلاب آشنایی با او بسیار غیر مستقیم و پراکنده بود. غیر از معدود نوشته‌های کوچک یا بخشی از تاریخ فلسفه‌ مرحوم فروغی، تنها نوشته‌ در دسترس، ترجمه‌ استیس بود.

پروفسور جوشا کوهن رئیس مرکز عدالت جهانی دانشگاه استنفورد آمریکا معتقد است اینکه علوم انسانی نگاهش به بازار باشد خطرناک است چرا که هدف این علوم خدمت به بازار نیست. یکی از سازوکارهایی که در خدمت تجاری سازی علوم انسانی است روند خصوصی سازی دانشگاه هاست. در این روند اینکه ساختار و بافتار جامعه‌ای که خصوصی سازی در آن رخ می‌دهد چگونه است خیلی مهم است.

مدت‌ها است كسانی كه به نوعی با فضای روشنفكری جامعه ما سر و كار دارند با این سوال مواجه هستند كه چرا روشنفكران ایرانی نسبت به دهه‌های گذشته تاثیر‌گذاری به مراتب كمتری در جامعه دارند اگر نگوییم به طور كلی بلااثر شده‌اند. كاهش تاثیر‌گذاری روشنفكران نتیجه بی‌توفیقی آنها در یافتن مخاطب است. به بیان روشن‌تر علت اینكه روشنفكران ما آن طور كه باید و انتظار می‌رود در جامعه نمی‌توانند منشا اثر باشند به نداشتن مخاطب برمی‌گردد. اینكه آنها در مخاطب‌گیری بی‌توفیق هستند عوامل مختلفی دارد كه یكی از آنها بی‌تردید بسته بودن فضا و اعمال محدودیت‌های متعدد در زمینه فعالیت‌های آنان است. در واقع تنگناهای سیاسی بدون شك مانعی جدی برای مخاطب‌یابی روشنفكران بوده و هست اما آیا تنها دلیل افول تاثیر‌گذاری این رهبران فكری جامعه منحصر به همین عامل است؟

گفت‌و‌گو با «دریا اورس»، ایران‌شناس و رئیس بنیاد عالی فرهنگ، زبان و تاریخ آتاتورک در ترکیه در برنامه روزانه‌ام، همیشه 2 ساعت به زبان فارسی اختصاص دارد

گفت‌وگو شروع شده بود و نشده بود. میکروفون مشغول ضبط صداهای معلق در فضا بود؛ ولی مسعود عربشاهی همچنان برای مصاحبه تردید داشت. می‌گفت: «آن‌قدر مشغله در اين فضا هست که نمی‌توان گُل مطلب را بیان کرد». مناسبت گفت‌وگو، نمایشگاه این هنرمند بود که ٢٥ دی در گالری شهریور افتتاح می‌شود. عربشاهی ٨٠ساله، پس از یک دهه دوری از فضای گالری‌های تهران، قرار است در روزهای آینده نمایشگاهی از آثار قدیم و جدیدش را روی دیوار ببرد. او در یک دهه گذشته در کمتر مصاحبه‌ای شرکت کرده و به نظر می‌رسد سرنوشت غم‌بار آثارش و البته برخی بی‌اخلاقی‌ها، در این گوشه‌نشینی بی‌تأثیر نبوده‌اند. سؤال‌ها را که پرسیدیم، مطمئن نبودیم پاسخی می‌شنویم. پرسیدیم و پاسخ شنیدیم.

در ایران، بنده درچهار دانشگاه درس خوانده ام و آنچه دیده ام این است که اگر دانشجویی چیزی یاد می گیرد، فقط حاصل علاقۀ او و استاد خوب باسواد با وجدان کاری است. بنده در هیچ کدام از این دانشگاه ها نظام آموزشی ندیده ام، فئودالیسم آموزشی دیده ام. دست روی هر قسمت که بگذارید، کمبود است و کاستی. یادم می آید در یکی از دوره های تدریسم تمام مدت کنار پنجره ایستادم ودرس دادم و لای پنجره را هم باز گذاشتم، با اینکه سردم بود. هرچه به کنایه و اشاره هم می گفتنم بی فایده بود. در آن دوره چند دانشجو بودند که دوش نمی گرفتند و لباس هایشان را عوض نمی کردند. به رئیس گروه گفتم، فایده نکرد. اگر این گونه بچه های مملکت در دانشگاه هم اصول نخستین بهداشت را یاد نگیرند، کجا یاد بگیرند؟ از توی اتوبوس و مینی بوس و مترو؟ هر روز به هنگام ورود به دانشگاه کیف و جیب شان را بازرسی می کنند، با خیلی چیزهایشان کار دارند، اما آداب نخستین نظافت و معاشرت در نظام دانشگاه پیش بینی نشده است. هیچ کس متولی آن نیست، تا چه رسد به آداب و اصول دیگری در زمینه های مختلف که آموختن آنها لازم است.