اخبار

مفهوم واقعی تعزیه در جوهره آن بود و مشارکت در آن کمک به فلاح و رستگاری پنداشته می‌شد، چه رنج و محنت و مرگ شهیدان کربلا اسباب رهایی همه مؤمنان بود.

تعزیه در آغاز عبارت بود از چند واقعه (اپیزود) پیوسته سست و نارسا همراه با تک‌خوانی‌های رثایی طولانی و متعاقباً چند محادثه (یا گفتگو). به ندرت، عملی نمایشی به این نقشهای قرائتی یا سرایشی کاملاً ابتدایی به طور مستقیم منضم بود. در واقع بازیگران سطور مربوط به خودشان را از روی نسخه‌ای می‌خواندند که پهنایش در حدود 5 و درازایش نزدیک به 20 سانتی‌متر و در دستشان بود. این سنت ادامه یافت و حتی امروز نیز معمول است. شاید این امر تا حدودی بیانگر نهی شدن مسلمانان از نمایش عناصر زنده باشد؛ نسخه یا نوشته مزبور به منزله قائل شدن مرزی بود تا بازیگر واقعاً تبدیل به فردی که مطرح می‌سازد، نشود. از این جهت، عمل مزبور به استفاده از صورتک (نقاب) در تئاتر یونان شباهت دارد. اهمیت نمایش به مراتب بیش از متن بود. با این همه، این شکل از هنر، ظرف یک سده، مجموعه‌ای از چندصد مجلس طولانی را پدید آورد.

این عنوان یقیناً بحث‌انگیز است؛ اما شاید صحیح‌ترین توصیف از تنها نمایش (درام) بومی ارائه‌شدة دنیای اسلام باشد. «تعزیه» نمایشی آیینی است که قالب و مضمون آن از سنتی مذهبی ریشه‌دار متأثر است. این نمایش، اگرچه در ظاهر اسلامی، اما قویاً ایرانی است که در اصل از میراث خاص سیاسی و فرهنگی خود ملهم است. ویژگی این نمایش آن است که صراحت و انعطاف را با حقایق کلی درهم می‌آمیزد و با یگانه ساختن هنر عامیانه روستایی و شهری ـ تفنن درباری ـ هیچ مرزی میان صورت ازلی و انسان، ثروتمند و فقیر، فرهیخته و ساده، تماشاگر و بازیگر باقی نمی‌گذارد، بلکه هر یک شریک و غنابخش دیگری است. هسته اصلی تعزیه، شهادت قهرمانه امام حس