اخبار

حکیم ناصرخسرو قبادیانی (۳۹۴ـ ۴۸۱ق)، به حق یکی از مظاهر شاخص و جلوه‏ های فاخر فرهنگ و ادب سرافراز ایران‌زمین است که شخصیت بدیع و جامع ‏الاطرافش، ناشناخته‏ ها و ناگفته‏ های بسیار دارد. وی افزون بر احراز مرتبۀ والای شاعری، نویسنده‏ای مبرز، اندیشمندی سترگ، فیلسوفی متبحر و متکلّمی برجسته به‏ شمار می ‏رود.

ابو معین حمیدالدین ناصر بن خسرو قبادیانی، به سال 394 هجری در قبادیان بلخ به دنیا آمد و به سال 481 در یمگان بدخشان از دنیا رفت. در جوانی استعداد ذاتی و میل حقیقت جویی، او را جویای حقایق و اسرار کرد و به سال 437 ترک کار دیوان و خانه و سامان کرد و هفت سال تمام به سفری دور و دراز پرداخت و سفرنامه ای ارزشمند و سرشار از اطلاعات جغرافیایی، تاریخی و اجتماعی ترتیب داد و همین اطلاعات جغرافیایی را در دیوان اشعارش که آیینه تمام نمای روزگار اوست به تصویر کشیده است.

ناصرخسرو (481-394 ه.ق) شاعر و نویسندة توانا، از چهره های درخشان قرن پنجم ادبیّات فارسی است. او علم و دانش را در بالاترین درجه قرار داده و والاترین ارزش ها را برای آن در نظر گرفته است. روش علمی ناصرخسرو در کنار سیرت عملی وی، می تواند نمونه و سرمشق کامل برای هر انسانی باشد. یکی از روش های تعلیمی که ناصرخسرو در دیوان خود از آن بهره جسته، آوردن سؤالاتی است که به شیوه های گوناگون مطرح نموده است.

مقالۀ حاضر با هدف شکافتن ریشه های اندیشه و جهان بینی ناصرخسرو در اصول فکری فلوطین نوشته شده است. ناصرخسرو از شاعران قرن پنجم ایران، چهرۀ حکیم و شاعریرا دارد که از هنر شعر و نوشتاری خود برای بیان عقاید مذهبی کمک گرفته است. استفاده از روش های کلامی برای بیان عقاید مذهبی، او را به سمت و سوی فلسفه کشانده و در این بین به مانند همنوعان ایرانی اسماعیلی خود، از افکار فلوطین تأثیر زیاد پذیرفته است.

برای فهم هر شاعر و نویسنده ای درک زمینه های فکری او لازم است.نویسنده در این مقاله می کوشد بازتاب اندیشه های اسماعیلیه را درآثار ناصرخسرو به اجمال بررسی کند و توضیحی مختصر آنگونه که علاقه مندان را به کارآید‘ ارائه دهد.

ابو معین ناصر خسرو قبادیانی مروزی بلخی، از شعرای برجسته و از قصیده سرایان نام آور پارسی است. او در اثر خوابی بیدار کننده، سفر هفت سالۀ خود را می آغازد، در این سفر، در مصر، به مذهب اسماعیلیه در می آید و به لقب حجت ملقب می گردد و به خراسان بر می گردد و پس از چند سال آوارگی در بلخ و نیشابور و مازندران، سرانجام به درۀ یمگان پناه می برد.

وقتی از امام حسین(ع) به عنوان یک انسان کامل یاد می‌کنیم، باید توجه داشته باشیم که او در دامان سه انسان کامل دیگر یعنی محمد (ص) و علی (ع) و فاطمه (س) پرورش یافته است.

تصویری که برای اولین بار از ناصرخسرو در ذهن خوانندۀ اشعار او نقش می بندد، بسیار عبوس و زاهدانه است، چنان که گویی وی تنها یک هدف را دنبال می کند و آن بیان مسایل دینی، اخلاقی و فلسفی با زبان خاص خود است، ولی در پشت این چهره، تصویر دیگری از وی وجود دارد، تصویر کسی که با وجود زبان به ظاهر خشک و خشن، از لطیفۀ «طنز» نیز بهره برده است.

اسماعیلیان همواره زندگی پنهانی داشته اند(دوران ستر). آنها به دلایل گوناگونی و از جمله پراکندگی و گستردگی در دوره های مختلف دارای اصطلاحات فراوان و گاه متفاوت با دیگر جای ها و با همگی شان خود بوده اند.

نویسنده در مقاله حاضر تلاش می کند ضمن استخراج نکاتی که ناصرخسرو در آثار، و به ویژه اشعار، درباره قرآن بیان داشته، آنها را دسته بندی، تحلیل و تبیین نماید و با معرفی دیدگاه های مختلف ناصر درباره قرآن و تنزیل و تأویل آن، شئون قرآنی شعر و اندیشه ناصر را به اجمال بیان نماید.