اخبار

ایران سرزمین كهنی است كه تاریخی كهن و طولانی دارد اما همه كشورها مثل ایران زمین صاحب تاریخ كهن و ملی نیستند. من صحبتم را با تاكید بر نكته تاریخ ملی و اهمیت آن آغاز می‌كنم. در اینجا هم چندین بار گفته شده كه تاریخ نوشته شده تاریخ ملی ما است. به نظرم تاریخ ملی داشتن مساله مهمی است چرا كه یك ملت می‌تواند تاریخ بنویسد اما باید گفت كه خیلی از كشورها مانند ایران نه تاریخ دارند و نه ملت. معمولا گفته می‌شود كه در تاریخ فلسفه هگل نیز آمده و در ایران نیز ترجمه شده تاریخ جهانی با ایران كوروش آغاز می‌شود، چرا كه كوروش نخستین بار دولت را با معنای دقیق امروزی آن درست كرد. اما اصطلاح مهمی كه هگل به كار می‌برد كلمه رایش است. هگل معتقد است كه ایران یك امپراتوری عظیم و رایش بود.

موسسه پرسش در ادامه برگزاری درسگفتارهای خود در سال جدید به برگزاری درسگفتاری با موضوع «ایده‌آلیسم آلمانی» با حضورسیدجواد طباطبایی، متفکر و نویسنده ایرانی اقدام می‌کند.

با قائم مقام فراهانی تحولی در فهم منافع ملی و دفاع از آن پیدا شد اما عجیب است که پشتوانه فکری آن هیچ وقت به وجود نیامد. میرزا متوجه شده بود که حفظ منافع ملی مهم است و همه امور دیگر منوط به آن است.

پیش از این در جایی دیگر به‌اجمال اشاره کرده بودم، به نظر نگارنده، اغراض نویسنده‌ی سه‌گانه‌ی تأملی درباره‌ی ایران که تاکنون دو جلد آن منتشر شده است، تأسیس اندیشه‌ی سیاسی جدید ایران از درون «بحران ایران» است. «آگاهی از بحران» به‌عنوان درِ تنگی که خروج از آن جز از طریق تدوین نظام فلسفیِ آن تأسیس امکان‌پذیر نیست، نیازمند دستگاهی از مفاهیم است که توضیح‌دهنده‌ی بحران و راه‌های خروج از آن باشد، در شرایطی که سنت متصلب ما دیری است که نه تنها قدرت پاسخ‌گویی به مسائل ما را از دست داده، بلکه تجدید ایدئولوژیک آن، خود در مضاعف کردن بحران مهم‌ترین نقش را ایفا کرده است. گشودن راهی که با بازخوانی انتقادی و بازاندیشی سنت، زمینه‌های تأسیس اندیشه‌ی سیاسی جدید ایران را فراهم آورد، نیازمند تدوین و تنقیح دستگاهی از مفاهیم است که قدرت توضیح بحران و پاسخ‌گویی به مسائل آن را داشته باشد. این مهم (تدوین و تنقیح مفاهیم) نیازمند بحث در «مبانی» و تأمل در آن است. جلوتر به این بحث باز خواهم گشت، اما پیش از آن می‌خواهم توضیحی درباره‌ی جایگاه «تاریخ و تاریخ‌نگاری» در تأسیس اندیشه‌ی سیاسی جدید بدهم.

در ادامه درسگفتارهای بهاره مؤسسه مطالعات سیاسی اقتصادی پرسش، درسگفتار مکتب حقوق طبیعی جدید و مفاهیم نوآیین اندیشه سیاسی: از سده هفدهم تا انقلاب فرانسه با تدریس سیدجواد طباطبایی، از21 خردادماه آغاز می شود.

خواجه نظام‎الملک طوسی گفتار در تداوم فرهنگی ایران تاليف سيدجواد طباطبايي رساله‎ کوتاهی درباره‎ برخی از وجوه تاریخ اندیشه‎ سیاسی ایران در دوره‎ اسلامی با تاکیدی بر اندیشه و عمل خواجه نظام‎الملک طوسی است. در واقع دفتر حاضر نظریه‎ بنیادین رساله‎ درآمدی بر تاریخ اندیشه‎ سیاسی در ایران اسن که جریان عمده‎ اندیشه‎ سیاسی ایران در دوره‎ اسلامی را دنبال می‎کند.

یادبود دکتر سیدجعفر سجادی روز دوشنبه 15 اردیبهشت در سرای اهل قلم بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار می شود. این نشست به کوشش موسسه خانه کتاب برگزار می شود و در آن دکتر مهدی محقق، دکتر نصرالله پورجوادی، سیدعلی آل داود، علی بهرامیان، دکتر سیدصادق سجادی و دکتر سیدجواد طباطبایی درباره مقام علمی دکتر سجادی سخنرانی خواهند کرد.

گفته شد که من در نقد خود شخص را تحقیر می‌کنم. تحقیر به‌معنای کوچک‌شمردن شخصیت فرد است؛ گفتن اینکه کسی انگلیسی نمی‌داند یا متن‌هایی را که درباره جامعه‌شناسی متفکران مسلمان خوانده نفهمیده، نه تحقیر شخص بلکه یک امر واقعی است. در همه دانشگاه‌های معتبر ممکن است استادان رساله یا مقاله‌ای از شما را بخوانند و بگویند نفهمیدید. من در نقدم ده‌ها مورد از ترجمه‌ها را آورده‌ام و توضیح داده‌ام که چرا اشتباه است. این شخص تحقیر نشده بلکه افشا شده است. کسی که چنین چیزی را تحویل جامعه عام کتابخوان می‌دهد و بابت آن پول می‌گیرد اشتباه کرده است و قابل شکایت حقوقی هم هست. ناشر کتاب هم مقصر است که چنین کتاب غلطی را تحویل مردم می‌دهد.

من سیر تحول آثار طباطبایی را در تاریخ‌نگاری اندیشه بررسی می‌کنم. در چنین پژوهشی دشواری‌هایی وجود دارد زیرا ایشان در مورد مبانی روشی آثارشان توضیح نداده‌اند و در این آثار بین مضمون و روش پیوستگی وجود دارد. من گستره فراگیر آثار ایشان را بررسی می‌کنم، هم از حیث تنوع و هم از حیث گستره تاریخی که شامل کل تاریخ ایران می‌شود. در نهایت ابهام در شیوه ارزیابی تاریخ‌نگاری اندیشه سیاسی را توضیح می‌دهم.

جلسه نقد به خودی‌خود گویای حرمت‌گذاری به موضوع یا سوژه انتقاد است. اما در عین حال، نقد می‌تواند بی‌رحمانه، منصفانه و مودبانه باشد. نقد آثار طباطبایی را می‌توان از چهار منظر دنبال کرد: نخست، نقد «صورت» هم در مفهوم ارسطویی کلمه و هم در مفهوم فرمالیستی جدید، به معنای نقد بنیادها، مفهوم‌پردازی‌ها و روش‌شناختی‌ها. دوم، نقد «ماده» به معنای نقد محتویات و اطلاعاتی که طباطبایی در آثار حجیمشان ارایه کرده‌اند. سوم نقد «تکنیکی» است، به معنای تکنیک‌هایی که یک معلم تاریخ باید به کار بگیرد و چهارم، نقد «اخلاقی» آثار ایشان است. نقد اخلاقی از این جهت ضروری است که چون هر مقام، ادبی دارد مقام علم نیز ادبی دارد و از نویسنده انتظار می‌رود هم آداب علمی تحقیق را رعایت کند و هم آداب اخلاقی آن را. پیش از آنکه به جزییات بپردازم، پروژه طباطبایی را به‌صورت شماتیک بیان می‌کنم. پروژه ایشان در ژانر تاریخ اندیشه تعریف می‌شود؛ تاری