اخبار

سعادت به‌عنوان یکی از مباحث بنیادین در فلسفۀ اخلاق و بیانگر غایت کمال انسانی همواره مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان بوده است. قدمت توجه به این بحث به زمان سقراط، افلاطون، ارسطو و در پی آن در دنیای اسلام به فارابی، مسکویه و ابن‌سینا تا ملاصدرا و شارحان او بازمی‎گردد.

این ابوعلی مسکویه (درگذشت: ۴۲۱ ه.ق) بود که میراث فارابی در زمینۀ اخلاق را به ارث برد و در «تهذیب الاخلاق» خویش فلسفۀ اخلاق را به اوج رساند. مسکویه مانند فارابی و اخوان الصفا، گرایش‎هایی شیعی داشت. دستاورد عظیم او در تهذیب الاخلاق ترکیبی بود از «ادب» ایرانیِ پیش از اسلام و دیدگاه‎های اخلاقی هندیان که هر دو را در ساختاری واحد درهم می‎تند. وی دامنۀ این کلیت ترکیبی را نمی‎گستراند تا شامل حال اخلاق سیاسی یا فلسفه شود؛ لیکن دیدگاه‎های وی دربارۀ جوهرۀ محبت و الفت انسان دلالت‎های مهمی در مورد جنگ و صلح دارند.

تاریخِ دیدگاه‎های مسلمانان دربارۀ جنگ اغلب با اتکای صرف بر ادبیات فقهی اسلامی و به بهای فروگذاردن ابعاد اخلاقی موجود در دیگر متون و گفتمان‎ها نگاشته شده است. در اینجا می‎کوشیم تا برخی از نمایندگان برجستۀ دیدگاه‎های فلسفی، کلامی و صوفیانۀ ایرانیان در باب جنگ و صلح را به بررسی گذاریم؛ این متفکران کلاسیک عبارتند از ابونصر فارابی، خواجه‌نصیرالدین طوسی، ابوعلی مسکویه، ابوحامد غزالی.

یکی از مباحث بنیادی در فلسفه اخلاق بحث سعادت است. سعادت، غایت مطلق ومطلوب نهایی تمام فعالیت‏های عقلانی و فضایل اخلاقی است. کلید سعادت، معرفت نفس است و به واسطه تأثیر و تأثّر متقابل روح و بدن سعادت حقیقی انسان با تحقّق تمامی کمالات روحی و جسمی حاصل می‏شود

مسکویه، علاوه بر بیان دیدگاه خودش دربارهٔ سعادت قصوی، دیدگاه حکیمان سلف را دربارهٔ این مسئله گزارش می کند و دیدگاه های فیثاغورث، سقراط، افلاطون و ارسطو را برمی رسد. برای تبیین دیدگاه مسکویه دربارهٔ سعادت قصوی، می توان بیان او را به دو قسمت سلبی و ثبوتی تقسیم کرد: بر اساس بیان سلبی او، حصول سعادت قصوی در تمتع از لذات حسی نیست.

قرن چهارم هجری هم زمان با رنسانس اسلامی و ظهور دانشمندان پرشمار در عرصه های مختلف علمی است. مسکویه رازی دانشمند ایرانی دربار آل بویه یکی از آن هاست که از جایگاه خاصی برخوردار است. شهرت عمدۀ مسکویه تعالیم اخلاقی وی است که در بیشتر آثارش خصوصاً تذهیب الاخلاق نمود یافته است.

یکی از اقسام اخلاق هنجاری، اخلاق فضیلت محور است که ریشه در یونان باستان دارد. از نخستین کسانی که در محیط اسلامی مباحث اخلاق فضیلت محور را مطرح کرده، ابوعلی احمدبن محمد مسکویه رازی است. در این پژوهش کوشیده ایم نخست به بررسی آرای ایشان در باب فضیلت و سعادت بپردازیم و آن گاه تأثیرپذیری وی از فلاسفة یونان را بررسی کنیم. حاصل این پژوهش نشان می دهد که ابن مسکویه به رغم تأثیری که از متفکران یونانی پذیرفته، با توجه به فرهنگ اسلامی اخلاق فضیلت، شریعت مداری را پایه ریزی کرده که تا زمان ما نیز مورد استفاده پژوهشگران حوزة اخلاق است.

ابوعلی احمد بن محمد مسکویه نویسنده اثر ارزشمند «تجارب الامم» و آثاری مانند «تهذیب الاخلاق»، «الهوامل و الشوامل» است. به مناسبت سالروز درگذشت این مورخ بزرگ نگاهی کوتاه به برجسته‌ترین اثر وی داریم.

جاویدان خرد، اندرزنامه ای است در حکمت عملی تألیف ابوعلی مسکویه (متوفی 421) حکیم ، مورخ و ادیب عهد آل بویه. این کتاب شامل ادب و حکمت اقوام ایرانی، هندی، عرب و رومی ؛ به همین سبب گاهی آن را آداب الفرس و الهند و العرب و الروم نیز نامیده اند . هدف مسکویه از نگارش این اثر، تربیت و ارشاد نفوسِ جوانان و دوستداران حکمت بوده است . او پس از تدوین تجارب الامم به این نتیجه رسید که عقل در میان ملل گوناگون و در زمان های مختلف، به امور مشابهی حکم می کند و به واسطة چنین خردی که ازلی و ابدی است ، بشر می تواند قواعد منطق ، اخلاق ، سیاست و مابعدالطبیعه را باز شناسد و به سعادت نهایی برسد. این مطلب ، که در تهذیب الاخلاق به صورت بحثی و نظری آمده ، در جاویدان خرد در قالب وصایا، حکمت ها و رمزها مطرح شده است.

دست‌خط 12 تن از دانشمندان و مشاهیر ایرانی در کتابخانه و موزه‌ی ملی ملک به نمایش درآمدند. به مناسبت هفته‌ کتاب و کتاب‌خوانی و روز کتابدار و همزمان با گشایش تالارهای جدید این موزه، دست‌خط 12 تن از مشاهیر ایرانی از جمله «شیخ‌ بهائی»، «ملاصدرا»، «عبید زاکانی»، «ابن مسکویه» و «علامه حلی» در موزه‌ ملی ملک به نمایش درآمدند.