تفریحات مصوّر در نقاشى هاى دوره صفوى / نسیبه فضل اللهی

1394/10/14 ۱۲:۴۱

در آغاز سلطنت شاه عباس اول، فضاى کشور ناامن بود؛ تجارت ابریشم در آستانۀ فروپاشى بود و دشمنى ترکان و استیلاى آنها بر شهرهاى شمال و جاده ها، موجب فروپاشى و اضمحلال تجارت ابریشم شده بود. تجارت جنوب نیز اوضاع بسامان ترى نداشت و تحت نظارت پرتغالى ها بود. کاروان هاى تجارى به ایران مى آمدند، اما روانۀ بازارهاى بین النهرین مى شدند.

در آغاز سلطنت شاه عباس اول، فضاى کشور ناامن بود؛ تجارت ابریشم در آستانۀ فروپاشى بود و دشمنى ترکان و استیلاى آنها بر شهرهاى شمال و جاده ها، موجب فروپاشى و اضمحلال تجارت ابریشم شده بود. تجارت جنوب نیز اوضاع بسامان ترى نداشت و تحت  نظارت پرتغالى ها بود. کاروان هاى تجارى به ایران مى آمدند، اما روانۀ بازارهاى بین النهرین مى شدند. حملات ازبکان نیز نواحى شمال شرق ایران را ناامن کرده و مانع پیشرفت تجارى این منطقه شده بود؛ از این رو شاه عباس ناچار بود تا تن به صلح بدهد و در ایام صلح ضمن بازسازى ارتش، نیروهاى وفادارى را شناسایى کند که حامى او در اجراى سیاست هایش بودند اما دخالتى در آنها نداشتند. با فراخوانى گرجیان و ایبریانى که ساکن اقصى  نقاط شمالى ایران بودند، طبقۀ جدیدى در دربار و سپاه شکل گرفت که حلقۀ جدید طرفداران شاه را تشکیل مى دادند. برخى از آنها که به مناصب بالا گمارده شده بودند، غلامانى بودند که به شاه اهدا شده یا در  جنگها اسیر شده بودند.

اقدام بعدى شاه عباس، آشتى با سلاطین عثمانى بود. در پى این آشتى، شهرهاى آذربایجان، تبریز، قراباغ، گنجه، داغستان، کردستان، لرستان و بغداد از ایران جدا شدند (یکى از مفاد مهم این صلح نامه خوددارى ایرانیان از لعن  کردن خلفاى راشدین بود). ترفند صلح، به شاه عباس اجازه داد تا در ایام آشتى به بازسازى ارتش بپردازد و براى همیشه از شرّ حملات مرزى آسوده شود. سپس شاه عباس به تقویت رابطۀ سیاسى ـ اقتصادى اش با شهرهاى بخارا، بلخ و سایر خانات آسیاى شرقى پرداخت و از کمک کمپانى هاى انگلیسى و هلندى بهره گرفت. او پرتغالى ها را تضعیف کرد و بندر هرمز را از چنگ آنها درآورد (از جمله مفاد برقرارى معاهده میان ایران و کمپانى هندشرقى انگلیسى، آزادى کامل فرنگیان در انجام اعمال مذهبى شان بود).

شاه عباس که دریافته بود کلید سعادت و فراوانى اقتصاد ایران در ابریشم نهفته است، نیاز داشت تاایالات تولید کنندة ابریشم را به ایران بازگرداند و ترکان را نیز از ایران بیرون براند، پس گرة این مشکلرا با سرانگشتان قدرت هاى اروپایى باز کرد.

متن کامل مقاله را که در شماره 24 پیام بهارستان منتشر شده است در فایل زیر بخوانید.

دریافت مقاله