یونسکو، حافظه ی تاریخی و فرهنگی ملت ها

1394/8/25 ۱۳:۴۸

یونسکو بازوی فرهنگی سازمان ملل متحد و با هدف تامین صلح و امنیت، رسالتی سنگین را برعهده دارد، این نهاد با ثبت آثار و میراث تاریخی کشورهای جهان، به عنوان حافظه ی فرهنگی آنها محسوب می شود. هراس از جنگ خانمانسوزی دیگر، پس از پایان جنگ جهانی دوم زمینه را برای شکل گیری سازمانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد(یونسکو) فراهم ساخت، فرانسه و انگلیس به عنوان 2 کشوری که بیشترین صدمه ها را از جنگ دیده بودند، در کنفرانسی که در 1945 میلادی و در لندن تشکیل شد و نمایندگان 40 کشور در آن حضور داشتند، پیشنهاد ایجاد سازمانی با هدف نهادینه ساختن فرهنگ صلح به معنای واقعی کلمه را مطرح کردند تا بتواند با «همبستگی فکری و اخلاقی بشریت»، مانع از وقوع جنگ دیگری شود.

مریم سیدان:  یونسکو بازوی فرهنگی سازمان ملل متحد و با هدف تامین صلح و امنیت، رسالتی سنگین را برعهده دارد، این نهاد با ثبت آثار و میراث تاریخی کشورهای جهان، به عنوان حافظه ی فرهنگی آنها محسوب می شود.

هراس از جنگ خانمانسوزی دیگر، پس از پایان جنگ جهانی دوم زمینه را برای شکل گیری سازمانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد(یونسکو) فراهم ساخت، فرانسه و انگلیس به عنوان 2 کشوری که بیشترین صدمه ها را از جنگ دیده بودند، در کنفرانسی که در 1945 میلادی و در لندن تشکیل شد و نمایندگان 40 کشور در آن حضور داشتند، پیشنهاد ایجاد سازمانی با هدف نهادینه ساختن فرهنگ صلح به معنای واقعی کلمه را مطرح کردند تا بتواند با «همبستگی فکری و اخلاقی بشریت»، مانع از وقوع جنگ دیگری شود.

در همان سال نمایندگان 37 کشور اساسنامه ی آن را امضا کردند و به این ترتیب یونسکو شکل گرفت که مقر آن در پاریس فرانسه قرار دارد و هم اکنون 191 کشور عضو آن هستند.

این سازمان با افزایش و تقویت روابط آموزشی، علمی و فرهنگی 2هدف را دنبال می کند: نخست، پاسخگویی به بخش گسترده ای از خواسته های بشر، بدون آنکه میراث نسل های آینده را به خطر افکند. دوم، آموزش مسوولیت شهروندی و مشارکت کامل در فرآیندها برپایه ی دموکراسی که به برقراری فرهنگ صلح بیانجامد. این سازمان می خواهد تا با نزدیک تر کردن همکاری بین الملل به وسیله ی آموزش، علم و فرهنگ در حفظ صلح و امنیت سهیم باشد و به این ترتیب به عدالت، قانون، حقوق بشر و آزادی های اساسی که در منشور ملل متحد بدون در نظر گرفتن نژاد، جنسیت، زبان یا مذهب برای همگان پیش بینی شده است، احترام گذارده شود.

محورهای اصلی برنامه های یونسکو شامل آموزش و پرورش برای همه، پیشبرد تحقیقات زیست محیطی از راه برنامه های علمی، حفظ و تقویت میراث طبیعی، پیشبرد جریان آزاد اطلاعات، آزادی مطبوعات، توسعه رسانه های کثرت گرا، تقویت امکانات و ظرفیت های ارتباطی کشورهای در حال توسعه است، که با همکاری کارگزارهای گوناگون نظام ملل متحد و سایر سازمان های درون دولتی صورت می پذیرد.

کنفرانس عمومی، شورای اجرایی، دبیرخانه، بخش های برنامه ای، پشتیبانی، خدماتی و کمیسیون های ملی از ارکان این نهاد محسوب می شود.

«یاسر نور علی وند» پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک به مناسبت روز جهانی یونسکو در گفتگو با کارشناس گروه اطلاع رسانی ایرنا درباره سازوکارهای این سازمان برای دستیابی به اهداف تعیین شده ی خود گفت: این سازمان برای رسیدن به اهداف خویش با یاری وسایل ارتباط جمعی، مردم را به آشنایی و درک متقابل از ملت های دیگر فرامی خواند و همچنین این نهاد بین المللی با تلاش برای آموزش و ترویج فرهنگ به پیشبرد دانش یاری می رساند. این سازمان با توجه به اهمیت فراوانی که برای استقلال و حفظ فرهنگ ها و نظام های آموزشی هر یک از اعضا قایل است، از هرگونه دخالت که به نظام حقوقی داخلی آنها مربوط می شود، دوری می کند. یونسکو برای اجرای اهداف خود از ابزارهای گوناگونی همچون تدوین کنوانسیون ها، توصیه نامه ها و معاهده های بین المللی و منطقه ای، برقراری ارتباط با مرکز و نهادهای ملی کشورها به وسیله ی کمیسیون های ملی، برقراری ارتباط با موسسه های تخصصی بین المللی و منطقه ای غیردولتی، ابلاغ پیام و دستاوردهای سازمان به عموم مردم بهره می گیرد.

این کارشناس مسایل اروپا ضمن اشاره به حوزه های فعالیت یونسکو اظهار کرد: فعالیت های یونسکو به 2 صورت انجام می شود: نخست، اقدام های اساسی و دایمی که مربوط به تمام کشورهای عضو است که شامل تحقیق ها، مطالعه ها، مبادله اطلاعات و مدارک آموزش، برگزاری کنفرانس ها و تهیه میثاق های بین المللی می شود که می تواند افزایش اطلاعات و همکاری های بین المللی را به ارمغان بیاورد. دوم، برنامه های عملیاتی مانند طرح هایی که به منظور پاسخگویی به مسایل کشورهای درحال توسعه و ایجاد خوداتکایی در این کشورها در زمینه ی آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات صورت می پذیرد. حوزه ی فعالیت های این سازمان را بخش های پنجگانه آموزش، علوم طبیعی، فرهنگ، ارتباطات و اطلاع رسانی و در نهایت علوم انسانی و اجتماعی دربر می گیرد.

وی درباره مهمترین اقدام های یونسکو در سال های گذشته گفت: وضعیت زنان، اقدام های کمیسیون بین الدول اقیانوس شناسی، حفاظت از میراث فرهنگی، برنامه بین المللی آب شناسی و دگرگونی های آب و هوایی، توجه به مسایل جوانان، نظم نوین اطلاعاتی، ارتباطی و همچنین آموزش حقوق بشر از جمله مهم ترین کارهای یونسکو به شمار می رود.

یاسر نور علی وند درباره ی تاریخ عضویت ایران در یونسکو و چگونگی تنظیم روابط کشورمان با این سازمان تصریح کرد: ایران در 1327 خورشیدی و پس از رای مثبت مجلس، به عضویت یونسکو درآمد. در همین راستا، وزارت علوم در 1328 خورشیدی، نخستین اساسنامه ی کمیسیون ملی یونسکو را تدوین و تصویب کرد و آخرین اصلاحیه آن نیز در 1366 خورشیدی به تصویب هیات دولت رسید.

این کمیسیون در ایران اهدافی مانند تلاش برای برقراری، حفظ و گسترش عدالت، آزادی و حقوق انسانی با الهام از اصول اسلامی، مشارکت در فعالیت های یونسکو، آموزش همگانی و مبارزه با بی سوادی، شناخت فرهنگ های گوناگون جوامع و معرفی فرهنگ ایرانی - اسلامی، ایجاد ارتباط میان یونسکو و سازمان های دولتی و غیردولتی در زمینه ی آموزشی، علمی، فرهنگی و توسعه ارتباط کمیسیون های ملی یونسکو در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای منطقه را دنبال می کند.

این کارشناس مسایل بین المللی به فعالیت های یونسکو در ایران اشاره کرد و گفت: از اقدام هایی که یونسکو در سال های گذشته در ایران انجام داده است می توان به حمایت های مالی این سازمان در حفظ میراث تاریخی ایران از جمله بازسازی ارگ بم، انتخاب شهر همدان به عنوان قطب گردشگری ایران، ثبت آثار تاریخی ایران در فهرست آثار جهانی از جمله میدان نقش جهان اصفهان و ثبت جهانی شهر شوش اشاره کرد.

وی افزود: افزون بر آن، جایزه ی ابن سینا برای اخلاق علمی که هر 2 سال یکبار اعطا می شود از سال 2003 میلادی به ابتکار جمهوری اسلامی ایران و با همکاری یونسکو آغاز شده است. این جایزه به فعالیت های افراد و گروه هایی تعلق می گیرد که در زمینه ی اخلاق در علم و فناوری موفق به پژوهش های علمی ارزشمند شده باشند و هدف از آن نشان دادن اهمیت اخلاق در علم است. نخستین جایزه ابن سینا به خانم «مارگارت سامرویل» استاد حقوق دانشگاه مک گیل که گام های مهمی در نهادینه شدن موضوع اخلاق در علم برداشت اهداء شد. امسال مراسم اعطای جایزه ی ابن سینا در مقر سازمان یونسکو در سیزدهم آبان برگزار شد و این جایزه به پروفسور «زبتا خان شینواری» ازکشور پاکستان به خاطر خدمات شایسته ی او در مرکز ملی تحقیقات کشاورزی پاکستان و موزه ی تاریخ طبیعی این کشور داده شد.

یاسر نورعلی وند، مدال یونسکو برای مشارکت موثر در ترویج علوم و فناوری نانو را از دیگر جوایز و نشان های یونسکو به محققان برتر در سراسر دنیا دانست و در این زمینه یادآور شد: این جایزه امسال در مراسمی که در فروردین ماه در پاریس برگزار شد، به چهار پژوهشگر برجسته در حوزه ی علوم و فناوری نانو اهدا شد. یکی از این برندگان، دانشمند ایرانی «سودابه داوران» از استادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز است که به پاس دستاوردهای تحقیقاتی در حوزه ی نانو و فناوری پزشکی برگزیده شد.

این تحلیلگر مسایل بین المللی در ارتباط با میزان همکاری ایران و یونسکو تصریح کرد: در یک ارزیابی کلی باید گفت همکاری میان کشورمان با این نهاد فرهنگی مناسب است و ایران تاکنون آثار بسیاری در این سازمان به ثبت رسانده که از آن جمله می توان به تعداد 17 اثر تاریخی، 10 اثر ناملموس و ثبت هفت اثر در حافظه ی جهانی اشاره کرد که اینها نشان دهنده ی نوع همکاری های ایران و سازمان یونسکو محسوب می شود. ایران در سال های 2014 و 2015 میلادی بزرگداشت چهار تن از شخصیت های برجسته ی خود که سازمان یونسکو آنها را ثبت کرده بود، شامل هشتصدمین سالگرد تولد «نجم الدین کبری»، هشتصدمین سالگرد تولد «فخرالدین عراقی»، ششصدمین سالروز تولد «عبدالقادر مراغه ای» و هفتصدمین سالگرد تولد «میرسیدعلی همدانی» را برگزار کرد. در مجموع، سطح روابط ایران و یونسکو در دولت تدبیر و امید، بهبود مناسبی یافته و انتظار می رود در سال های آتی روند رو به رشد خود را حفظ نماید.

وی در ارتباط با راهبردها و اهداف جمهوری اسلامی ایران در عضویت سازمان یونسکو گفت: این سازمان از آن جهت که به طور عمده با مسایل و مباحث فرهنگی، تربیتی و علمی سروکار دارد در مقایسه با سایر سازمان های بین المللی به کشورهای جهان سوم فرصت بیشتری برای اظهارنظر درباره ویژگی های فرهنگی خود داده است و همین امر موجب شده تا جمهوری اسلامی ایران در این سازمان حضور منظم داشته باشد و پیام فرهنگ ایرانی و اسلامی خود را به این وسیله منتشر سازد و ارزش های معنوی اسلام را در جهان به نمایش گذارد. ارتباط با یونسکو می تواند شناخت بهتر فرهنگ و تمدن سایر ملت ها را فراهم آورد و زمینه ی هم سخنی با ملت های دیگر را برای ما هموار سازد.

بهره برداری از امکانات تخصصی یونسکو، علت دیگر همکاری ایران با یونسکو به شمار می رود. امکانات و منابع، کتاب و نشریه ها، کنفرانس ها و همایش های این سازمان در زمینه های آموزشی، علمی، فرهنگی برای پژوهشگران و متخصصان ایران بسیار ارزنده است.

پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک، در پایان گسترش روابط علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با دیگر کشورها را دلیل دیگری برای همکاری ایران با این نهاد عنوان کرد و افزود: برقراری روابط علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با تمام کشورهای جهان بر مبنای احترام متقابل، یکی از اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. با توجه به زمینه های فعالیت یونسکو و حساسیت های سیاسی کمتر آن، این سازمان از ظرفیت بالایی برای مبادله های علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با دیگر کشورها برخوردار است. از این رو، مسوولان امر در ایران تلاش کرده اند تا از این ظرفیت ها به صورت مناسب برای تامین منافع ملی بهره برند.

منبع: ایرنا