1394/7/14 ۰۹:۵۳
مبارزه و مبارزان علیه استعمار در ایران تنها به یك زمان و محدود به یك شخص نیست. در سراسر جغرافیای ایران همواره شخصیت‌های مبارز برای دفاع از این كیان بارها در برابر استعمارگران ایستادند. همزمان با ورود استعمارگران در خاك كشور، آزادیخواهان و استعمارستیزان بسیاری برای مقابله با آنان در گوشه و كنار كشور به پا خاستند و حاضر به تبعیت از استعمارگر نبودند و در این مسیر از جان و مال خود گذشتند.
با مصوبه شورای عالی انقلاب سالروز كشته شدن رییسعلی دلواری از سال ٨٩ به نام «روز مبارزه با استعمار انگلیس» نامگذاری شده است. دلواری در سال ١٢٦٣ هجری شمسی برابر با ١٨٨١ میلادی در روستای دلوار از توابع تنگستان متولد شد. گفته می‌شود با شروع نهضت مشروطه دلواری در حالی كه ٢٥ سال بیشتر نداشت ازجمله پیشگامان مشروطه‌خواه در جنوب ایران شد و همكاری نزدیكی با محافل انقلابی و عناصر مشروطه‌طلب در بوشهر، تنگستان و دشتی آغاز كرد و در نهایت در مسیر مبارزه با استعمار به شهادت رسید. محدود كردن این روز به نام یك نفر و برجسته كردن این نام تبعاتی از جمله به حاشیه راندن دیگر مبارزان را به دنبال داشت. از همین رو معرفی شخصیت‌های استعمارستیز دیگری كه در كشور بودند الزام‌آور می‌شود. قشقایی، كرد عرب و دیگر اقوام و جوامع ایرانی، بارها در برابر یورش استعمارگر ایستادند و هزینه‌ها دادند. در این بین كمتر كسی نام «شیخ سلمان كعبی» را شنیده است. شیخ سلمان و دیگر مبارزان همواره در مباحثات مبارزه با استعمار در سایه نگه داشته می‌شوند. شایسته است در كنار دلواری همه ساله دیگر استعمارستیزان كشور نیز به عموم هموطنان معرفی شوند.
شیخ سلمان معروف‌ترین حاكم بنی كعب و حدود ٣٠ سال از ١١٥٠ ق تا سال ١١٧٨ق حاكم محلی خوزستان بود. درباره وی تاریخ‌نگاران بسیاری مطالب مختلفی را به رشته تحریر در آورده‌اند. از جمله «نیبور» جهانگرد آلمانی دوران شیخ سلمان را دوران طلایی مردم آن منطقه دانسته و از شیخ سلمان ستایش كرده است. نیبور همچنین می‌افزاید كه شیخ سلمان از ضعف و ناتوانی حكام بصره و پریشان حالی حكومت زندیه نهایت بهره را برد. شیخ سلمان حاكمی منصف بود و مقبولیت ویژه‌ای نزد مردم داشت به طوری كه كسروی با آن اندیشه‌های ناسیونالیستی،بارها از شیخ به نیكی یاد كرده.
عبدالامیر امین در كتاب منافع بریتانیا در خلیج فارس می‌نویسد كه افزایش قدرت شیخ سلمان با افتتاح نمایندگی كمپانی هند شرقی در بصره همزمان بود. ترك‌های عثمانی نیز چون افزایش قدرت قبیله بنی‌كعب را مشاهده كردند، حضور كمپانی مزبور در شهر بصره را تنها ضامن امنیت و حمایت خود در مقابل كعبیان دانستند. از این رو منافع مشترك انگلیسی‌ها و ترك‌ها سبب شد تا آنها علیه شیخ سلمان متحد شوند. پاشای بغداد پس از آنكه از سه بار حمله بر بنی كعب نتیجه‌ای نگرفت این‌بار تلاش كرد تا منابع انگلیس را با منابع خویش گره بزند و با نیرویی مجهزتر و قوی‌تر كار شیخ سلمان را یكسره كند. ذكر این نكته ضروری است كه در سه یورش پاشای بغداد بر بنی كعب لشكر عثمانی توسط یك یا چند كشتی نظامی بریتانیا حمایت می‌شد. بنابر‌این همكاری آنها و اتحادشان علیه بنی كعب به سال‌های پیش از ١١٧٩ ق (١٧٦٥ م) بازمی‌گشت.
آغاز نبرد ابوطوق
مداخله انگلیسی‌ها در كشمكش و منازعه میان شیخ سلمان و پاشای بغداد و حمایت‌های آنها از عثمانیان شیخ را متقاعد ساخت كه انگلیسی‌ها عامل اصلی تحریك و تشویق عثمانیان برای حمله به بنی‌كعب هستند. از این رو شیخ درصدد برآمد تا با نمایش قدرت خویش به انگلیسی‌ها و به خطر انداختن منافع شان، مانع فتنه‌انگیزی آنها شود. نخستین اقدام شیخ سلمان بر انگلیسی‌ها در هجدهم ژوئن ١٧٦٥ م (١١٧٩ق) بود. آنها با شش كشتی جنگی خویش، دو كشتی انگلیس را در مسیر بوشهر- بصره تصرف كردند. چند روز بعد شیخ كشتی «فورت ویلیام» را كه یكی از كشتی‌های تجاری تحت حمایت كمپانی هند شرقی بود را به تصرف در آورد. بعد از آن مكاتباتی میان شركت هند شرقی و شیخ صورت گرفت كه شیخ زیر بار زور آنها نرفت و نهایتا انگلیس تصمیم به یورش گرفت. انگلیسی‌ها با یك نیروی دریایی قوی متشكل از چهار كشتی ساخت اروپا، سه كشتی كوچك، ٥٠ پیاده‌نظام، ١٥ توپ، ٣٥٠ سپاهی و ٢٥ ملوان عازم خلیج فارس شدند. عبدالنبی قیم مورخ اهوازی در كتاب «پانصد سال تاریخ خوزستان» ذكر می‌كند كه در آن زمان شیخ سلمان حدود سه هزار سرباز ورزیده در اختیار داشت. در سپتامبر ١٧٦٦ انگلیسی‌ها به تنهایی وارد عملیات شدند. فرجام این یورش برای انگلیسی‌ها فاجعه‌آمیز بود. آنها از نیروی شیخ سلمان شكست خوردند و در نتیجه یك كاپیتان، دو افسر و یك گروهبان و ١٨ سرباز جان خود را از دست داده و ٥٠ نفر زخمی شدند و توپخانه صحرایی و ١٣ صندوق مهمات به تصرف سپاه شیخ درآمد. دفتر نمایندگی كمپانی هند شرقی بلافاصله به نیروهای انگلیسی دستور عقب‌نشینی و توقف هرگونه عملیات زمینی را صادر كرد. بعد از آن شكست انگلیسی‌ها باز درصدد مقهور كردن شیخ شدند و از راه دریا ناوگان دریایی او را محاصره كردند.
داستان نبرد شیخ سلمان و انگلیس به عنوان جنگ «ابوطوق» در میان مردم عرب خوزستان تاكنون به صورت سینه به سینه نقل می‌شود و از آن به عنوان نماد غیرت و شجاعت یاد می‌كنند. مردم خوزستان از اینكه با دست خالی توانستند بزرگ‌ترین استعمارگر جهان را شكست دهند به خود می‌بالند. با این حال تاریخ این جنگ برای بسیاری از هموطنان ناآشنا مانده است. معرفی شخصیت‌های استعمارستیز و روایت نبردهای آنان با انگلیس می‌تواند قوت قلب و افتخار بزرگی برای ساكنان این مرز و بوم باشد و بی‌شك با تدبیر می‌تواند این خاطرات را به نسل‌های جدید ازجمله چاپ این وقایع در تاریخ مدارس حفظ و منتقل كرد. نباید فراموش شود كه از جمله حوادث بسیار مهم در تاریخ خوزستان كه نقشی بسیار بااهمیت در تاریخ این منطقه دارد، عدم اعتنای این مردم به اغواها و تطمیع دولت عثمانی و خنثی كردن نقشه‌های آنهاست. این رویداد بیانگر میل و علاقه این مردم به تقویت مبانی همبستگی و همگرایی با مردم سایر مناطق ایران است. فراموش نشود كه شیخ سلمان علاوه بر نبردهایش در برابر استعمار خدمات بسیاری به مردم منطقه كرد. از جمله این خدمات ساخت سدی روی رود كارون به نام «سد سابله» بود. متاسفانه این سد توسط یورش كریم خان نابود شد و كسروی در كتابش گفته است: «اگر كریم‌خان این بند را نشكسته بود تا قرن‌ها استوار می‌ایستاد». همچنین پیش از احمد كسروی، میرزا محمد صادق نامی آن سد را در استحكام نمونه سد اسكندر دانسته است. همین مردم در راه حفظ ملك و دفع متجاوزان، حماسه‌هایی از ایثار و ازخودگذشتگی خلق كرده و جان خویش را در طبق اخلاص گذاشته و تقدیم سرزمین و حكومت می‌كنند. تاریخ شاهد نمونه‌های بسیاری از این فداكاری‌ها بوده است.
روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید