موقوفات ملک، در امان از پریشانی روزگار ورق‌گردان / سید مجتبی حسینی

1394/5/5 ۰۹:۴۸

در ایران دیرپا، بوده‌اند بسا کسان که تعین و تمکنی خاص داشته‌اند و بوده‌اند از میان‌شان شماری که مال، صرف گردآوردن کار کرده‌اند، نه کار، که کارستان‌های اهل فضل و هنر. اما نادرند نمونه‌هایی که مجموع‌شان را ورق‌گردانی ایام پریشان نساخته باشد.‌ هزار نکته در این کارو‌بار دلداری است.

در ایران دیرپا، بوده‌اند بسا کسان که تعین و تمکنی خاص داشته‌اند و بوده‌اند از میان‌شان شماری که مال، صرف گردآوردن کار کرده‌اند، نه کار، که کارستان‌های اهل فضل و هنر. اما نادرند نمونه‌هایی که مجموع‌شان را ورق‌گردانی ایام پریشان نساخته باشد.‌ هزار نکته در این کارو‌بار دلداری است. از چندی مجموعه و چگونگی‌اش، از قصد و نیت بانی‌اش، از سروسامانش و از امین و حافظش... . این‌جا است که در این ایران دیرپا نمونه‌هایی اندک برای برشمردن یافت می‌شود. حاج حسین آقا ملک می‌خواست چنین کند و کرد. همت، معطوف کمال کرد و مال، صرف فراهم آوردن گنجینه‌ای از مفاخر دیروز؛ سرمایه‌ای برای فردا. طرفه آن‌که کام و کار که برآمد حاصل را یکسره به دجله وقف انداخت و جمله را به پیشگاه امام همام علی‌ابن موسی‌الرضا علیه‌السلام نیاز کرد، زیرا به فراست دانسته بود که دولت در این سرا و گشایش در این در است. قصه امن و امان آستان قدس از حادثات زمان، قصه‌ هزار ساله و محک تاریخ، آزموده‌ترین محک‌ها است. فکر نو با فرهنگ کهن درآمیخت و برای این میراث، سازمان و سامان بنیان نهاد و مسائل خرد و کلان را چنان در تاروپود وقف‌نامه بافت که آیندگان نیز حضور مدامش را دریابند و ببیند چه آسان از سر جهان و کار جهان و بار جهان برخاست. آنچه آمد عجب است و عجب‌تر به وفاق آمدن گردش لیل و نهار، زیرا کم نبوده‌اند موقوفاتی که به قول حاج حسین آقا به مرور دهور، نام‌شان دیگرگون شده یا چندان فرتوت شده‌اند که نشانی از آن بر جای نمانده. اما قصه‌ هزار ساله آستان قدس گواه است که چگونه از نیات و نام و نشان واقف و موقوفه پاسداری کرده است، خاصه در سه دهه اخیر که شاهد روشنش توسعه تحسین‌انگیز موقوفات است. از جمله، همین موقوفات ملک. یک واحد دامپروری سنتی، امروز سه واحد پیشرفته و مکانیزه دامپروری است و سطح زیر کشت از زمین‌ها، چندین برابر سی‌سال پیش. باغ‌ها آباد و زراعت برقرار و کتابخانه و موزه‌ای که در خانه ملک‌التجار بازار بود الساعه ساختمانی باشکوه دارد، ایستاده در کنار موزه ملی ایران و چنان که واقف می‌خواست نامش بر پیشانی این بنیاد. کتابخانه و موزه ملی ملک یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های ایران، نخستین موزه وقفی- خصوصی و یکی از مهم‌ترین گنج‌خانه‌های کتاب‌های خطی است. هر که دستی بر قلم و هستی از الم دارد به ذوق جان درمی‌یابد حاصل آن نیکی و سپردنش به سایه‌سار ولایت چگونه دور از گزند ماه و سال، به کام ایران و ایرانی برقرار و بر دوام خواهد ماند.

روزنامه شهروند

سایر تصاویر