عناصر هويت ساز فرهنگ، شيرازه بند كتاب ملت هستند/ عاطفه شمس

1394/4/3 ۰۸:۰۴

در كتاب «نگرش هاي ايراني» نوشته محمد بقايي ماكان آمده است ايرانيان، چنان كه از شواهد تاريخي برمي آيد سهمي عظيم در پروراندن انديشه هاي بزرگ داشته اند كه هرچند تحت عنوان كلي دنياي اسلام قرار مي گيرد ولي حقيقت اين است كه برآمده از روح و انديشه ايراني است. انديشه هايي خاص سرزمين ايران يا برآمده از آن، نظير آراي افرادي چون غزالي، سهروردي، پورسينا، زكريا رازي، ابوريحان، خواجه نصير و فارابي كه تاثيري شگرف بر فرهنگ و تمدن غرب و بالمآل تمدن آن داشته اند.

معرفي كتاب «نگرش هاي ايراني»- بقايي ماكان

در كتاب «نگرش هاي ايراني» نوشته محمد بقايي ماكان آمده است ايرانيان، چنان كه از شواهد تاريخي برمي آيد سهمي عظيم در پروراندن انديشه هاي بزرگ داشته اند كه هرچند تحت عنوان كلي دنياي اسلام قرار مي گيرد ولي حقيقت اين است كه برآمده از روح و انديشه ايراني است. انديشه هايي خاص سرزمين ايران يا برآمده از آن، نظير آراي افرادي چون غزالي، سهروردي، پورسينا، زكريا رازي، ابوريحان، خواجه نصير و فارابي كه تاثيري شگرف بر فرهنگ و تمدن غرب و بالمآل تمدن آن داشته اند. همچنين نويسنده كتاب، گفت وگوي تمدن ها كه در سال هاي اخير مورد توجه قرار گرفته را مبين سهم بزرگ فرهنگ ايراني در گسترش مدنيت جهان مي داند و مي گويد اگر بخواهيم همه اتاق هاي آسمانخراش دانش و فرهنگ جهان را يك به يك بكاويم بي گمان نشاني از انديشه ايراني در بسياري از آنها خواهيم يافت. نگارنده در مقدمه «نگرش هاي ايراني» مي نويسد: معمولاگفته مي شود نخستين كسي كه عقل و دانش را برابر توانايي دانسته و گفته دانايي همان توانايي است، فرانسيس بيكن است، حال آنكه اول بار فردوسي گفت كه دانايي و خرد اين توانايي را به انسان مي دهد تا جهان را آن گونه كه مي خواهد بسازد و اين انديشه او كه «توانا بود هر كه دانا بود» به صورت مثل درآمده است. نويسنده، يعقوب كندي را پيش از فرانسيس بيكن مطرح كننده منطق استقرايي مي داند و معتقد است دانته در نگارش كمدي الاهي از «ارداويراف نامه» و شايد هم از «سيرالعباد» سنايي تاثيرپذيرفته است. به گفته بقايي ماكان و آنگونه كه خود در معرفي اثرش مي گويد «نسل امروز ايران در زمان هاي سر مي كند كه به واقع نياز به شناخت تاريخ، فرهنگ و انديشه هاي برآمده از اين خاك دارد تا هويت خويش را بازيابد و خود را در عرصه حيات چنان بنماياند كه شايسته تاريخ پر بار اوست. كتاب حاضر، پياله اي است از خمخانه اين فرهنگ با نگاه هاي تازه به برخي موضوعات اصلي و عمده كه كمتر به آن توجه شده است. آنچه در اين مجموعه فراهم آمده متشكل از عناصر هويت ساز ايراني است كه رگه مشترك موضوعات هر مبحث را شكل مي دهد».
نويسنده با اين پيشگفتار به نگارش كتاب «نگرش هاي ايراني» در قالب ٤٤ عنوان پرداخته است: پيوند سنت با هويت ايراني، يلدا سنت مهرانگيز ايراني، از شيدان شيد تا نورالانوار، نوروز: ميلاد هويت ايراني، نوروز: مبارزي هميشه پيروز، اگر نوروز نمي بود، اسطوره عمو نوروز، نوروز و آيين هايش، نوروز و آفرينندگي، نوروز در ادب فارسي، سيزده نوروز: منهاي اكاذيب به اضافه حقيقت، گردونه نوروز در گذر زمان، مهرگان و جلوه هايش، معتزله: حلقه اي از سلسله سيادت ايراني، پوزيتيويسم ايراني، بازگشت به كدامين خويشتن، جريان روشنفكري در ايران، بخت اهل قلم، زبان مادر يا زبان مادري، نقش زبان فارسي به عنوان زبان ملي، از طلاتا مس (زبان فارسي در شبه قاره)، در باب جدانويسي افراطي، با آنان كه مفتون شهريارند، لاله رخي با هويت ايراني، اينجا ايران است، خليج فارس و ملاي محبوب تاريخ، جامعه ايراني و توسعه فرهنگي، فرهنگ مطالعه و پژوهش در ايران، ايرانيان و تاريخ، بيهقي: نخستين گزارشگر، تاريخ هرودوت: كتابي بهتر از هيچ، غم در غياب خداوند، همايشي براي همايش ها، آه: دارالفنون، دارالفنون تنها يادگار امير، من اين ويران سرا را دوست دارم، نقش دارالفنون در جنبش مشروطه، از وقايع اتفاقيه تا نيويورك تايمز، از گرده فردوسي تا شانه دهخدا، از خانه بتهوون تا مدفن فروزان فر، نيچه و انديشه هاي ايراني، كرزوس روحاني نبود، ماندلاو آموزه هاي ايراني.
 بقايي ماكان مي گويد: «فصل هاي ٤٤ گانه اين كتاب گرچه داراي عنوان هاي مختلف هستند و به ظاهر به موضوعات متفاوتي مي پردازند ولي رگه مشترك همه آنها نگرش هاي ايراني است و پرداختن به اين عامل مهم، كه مي توان در مجموع نام همه آنها را عناصر هويت ساز فرهنگ ايراني گذاشت. به خصوص اينكه اين فصل هاي ٤٤ گانه چندان به لحاظ محتوايي به هم نزديك هستند كه انتهاي هر فصل آغاز فصل بعدي محسوب مي شود».
 وي معتقد است ما در دوره اي زندگي مي كنيم كه هجوم تبليغاتي از خارج براي از بين بردن هويت ملي يا حداقل براي تضعيف آن سعي فراوان مي شود تا ميان مردم تفرقه و چنددستگي ايجاد كند و تنها راه مبارزه با چنين پديده اي اين است كه جامعه به فرهنگ خودي و عناصر هويت ساز كه در تاريخ آن وجود دارد رجوع كند كه در واقع مانند چسبي، شيرازه بند كتاب ملت خواهد بود. هدف از تاليف «نگرش هاي ايراني» نيز يافتن عناصر هويت ساز بوده كه بسياري از آنها فراموش شده يا چنان كه بايد نمود پيدا نكرده است.

اعتماد