1394/3/25 ۱۱:۳۱
معتقدم که تاکنون جای مجموعه‌ای چون تاریخ جامع ایران در فرهنگ ایران خالی بوده است. تاکنون به جز تاریخ ایران کمبریج، یک دوره کامل تاریخ ایران که دوره‌های پیش و پس از اسلام را دربربگیرد و یک بنیاد ایرانی سرچشمه شکل‌گیری و تالیف چنین پژوهشی بوده باشد، نداشته‌ایم. این جای خالی باید به وسیله دانشمندان ایرانی در عرصه تاریخ و فرهنگ پر می‌شد.
معتقدم که تاکنون جای مجموعه‌ای چون تاریخ جامع ایران در فرهنگ ایران خالی بوده است. تاکنون به جز تاریخ ایران کمبریج، یک دوره کامل تاریخ ایران که دوره‌های پیش و پس از اسلام را دربربگیرد و یک بنیاد ایرانی سرچشمه شکل‌گیری و تالیف چنین پژوهشی بوده باشد، نداشته‌ایم. این جای خالی باید به وسیله دانشمندان ایرانی در عرصه تاریخ و فرهنگ پر می‌شد. تاریخ ایران کمبریج در این عرصه دهه‌ها یکه‌تازی می‌کرده است اما به هرحال نویسندگان و پژوهشگران آن غیرایرانی بودند. تاریخ جامع ایران از دیدگاه ایرانیان و مولفان ایرانی، سیر تاریخی، تمدنی و فرهنگی در این سرزمین کهن را بررسی می‌کند. این پژوهش بزرگ، تاریخی مفصل است که دگرگونی‌های فرهنگی، سیاسی، تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی ایران را از پیش از تاریخ، دوره تاریخی و سرانجام دوره اسلامی از ورود اسلام به ایران تا عصر مشروطیت دربرمی‌گیرد. برای تدارک این کار بزرگ، از معتبرترین منابع بهره گرفته شده است. محققانی‌که در زمینه‌های گوناگون تاریخ ایران تحقیقات گسترده و مهم داشته‌اند، مقالات بخش‌های تاریخ جامع ایران را نگاشته‌اند. کوشیده‌ایم همه این مقالات و پژوهش‌ها با یکدیگر از لحاظ تاریخی، شیوه نگارش، رجوع به منابع و مآخذ معتبر یک‌دستی داشته باشند.
تاریخ جامع ایران، همه شئون جامعه ایرانی را از هزاره‌های پیش تا دوره معاصر در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پوشش می‌دهد. این کار یک دایره‌المعارف بزرگ نیست که مدخل‌هایی داشته باشد. فصل‌بندی‌هایی دارد که همه دوره‌های پیش از تاریخ و تاریخی در فلات ایران بر آن اساس بررسی و مطالعه شده‌اند.
اگر بخواهیم همزادی برای تاریخ جامع ایران معرفی کنیم، تاریخ ایران کمبریج را می‌توانیم مثال بزنیم.
در طراحی اولیه و سفارش مقالات به استادان و پژوهشگران نامدار ایرانی و خارجی، کوشیده‌ایم بستری فراهم آوریم که این تاریخ جامع، به منبعی قابل‌اعتماد و برجسته برای تدریس در محافل دانشگاهی به‌ویژه در حوزه تاریخ و فرهنگ بدل شود. هدف و غایت اولیه بر این اساس بنا شده بود که مقالات و خروجی نهایی کار به گونه‌ای باشد تا از لحاظ تاریخی و علمی، شایستگی تدریس در دانشگاه‌ها و مجامع علمی را داشته باشد.
تاریخ ایران باستان که حسن مشیرالدوله «پیرنیا» حدود ٧ دهه پیش تالیف کرده بود، تا سال‌ها یگانه منبع کلی در حوزه مطالعات ایران باستان تا پیش از ورود اسلام به ایران به شمار می‌آمد. در دوره‌های پس از تالیف این کار بزرگ، تحقیقات و اکتشافاتی مهم رخ داده بود که بررسی و تحقیق دوباره در حوزه تاریخ ایران را ضروری می‌ساخت. نیاز داشتیم به دستاوردهای این پژوهش‌ها و مطالعات جدید و نیز کشفیات در حوزه‌های باستان‌شناسی توجهی دوباره کنیم. درباره تاریخ ایران پس از اسلام نیز اینگونه و حتی شرایط سخت‌تر بوده است، زیرا هیچ‌گونه تاریخ به هم پیوسته‌ای که نتیجه تحقیقات ایرانیان درباره تاریخ‌شان بوده باشد، نداشتیم. تاریخ‌هایی همچون روضه‌الصفا، ناسخ‌التواریخ و تاریخ رشیدی، همه جزءبه جزء بودند و از لحاظ علمی جامعیت نداشتند. این نیاز همواره وجود داشت که یک پژوهش بزرگ انجام شود که تاریخ جامع ایران از ابتدا تا دوره معاصر را دربر گیرد. تاریخ جامع ایران که اکنون در آستانه رونمایی قرار گرفته است، دست‌کم هر ١٠سال یک بار مورد تجدیدنظر کلی قرار خواهد گرفت. یافته‌های این پژوهش سترگ، نهایتا تا ٢ دهه آینده کهنه خواهد شد و باید در این فرآیند، بازخوانی و بازبینی اساسی صورت پذیرد. مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، اینگونه در نظر دارد که این کار با مشخصات پیش‌گفته، تداوم یابد.
فتح‌الله مجتبایی مشاور پروژه تاریخ جامع ایران و نویسنده بخش دوره اسلامی
روزنامه شهروند
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید