درس هایی برای زندگی امروز / مهدیه الهی قمشه‌ای

1394/2/28 ۱۰:۴۴

اگر خیام و رباعیاتش را همچنان و بعد از گذشت قرن‌ها می‌خوانند، به این سبب است که او بی‌اغراق حجت‌الحق بوده است. اشعار خیام برخلاف تصور برخی، حکایت از ایمان به خدا و الهیات دارد. بهترین مصداق این گفته نیز در رباعی «خورشید کمند صبح بر بام افکند/ کیخسرو روز باده در جام افکند// مى خور که منادى سحرگه خیزان / آوازه اشْرَبوُا در ایام افکند » دیده می‌شود که مصراع آخر آن، آیاتی از قرآن کریم است و همان حرف را می‌زند.

به انگیزه روز بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری

جامی است که عقل آفرین می‌زندش

صد بوسه ز مهر بر جبین می‌زندش

 این کوزه‌گر دهر چنین جام لطیف

می‌سازد و باز بر زمین می‌زندش

 اگر خیام و رباعیاتش را همچنان و بعد از گذشت قرن‌ها می‌خوانند، به این سبب است که او بی‌اغراق حجت‌الحق بوده است. اشعار خیام برخلاف تصور برخی، حکایت از ایمان به خدا و الهیات دارد. بهترین مصداق این گفته نیز  در رباعی «خورشید کمند صبح بر بام افکند/ کیخسرو روز باده در جام افکند// مى خور که منادى سحرگه خیزان / آوازه اشْرَبوُا در ایام افکند » دیده می‌شود که مصراع آخر آن، آیاتی از قرآن کریم است و همان حرف را می‌زند. راز ماندگاری اشعار خیام در درس‌هایی است که او به ما می‌دهد. این حکیم فرزانه، بی‌اعتباری دنیا را به تصویر کشیده؛ با زیباترین شیوه‌ای که یک نقاش به واسطه آن‌قادر به خلق شاهکارهایش است. البته او قصد ندارد با نشان دادن بی‌اعتباری دنیا به مخاطبان اشعارش بگوید که گوشه‌ای بنشینند و دیگر کاری نکنند، بلکه خیام معتقد است که باید با تکیه بر همین بی‌اعتباری دنیا به پا خاست و به مردم خدمت کرد. یکی دیگر از مهم‌ترین پیام‌هایی که او برای ما دارد و منجر به ماندگاری‌ اشعارش شده، درسی است که در ارتباط با  جهان امروز به ما می‌دهد. خیام معتقد است که گذشته، گذشته و آینده نیز هنوز فرا نرسیده است. بنابراین باید حواس‌مان به امروز باشد و آن را دریابیم که در همین رابطه نیز می‌گوید‌: «از دی که گذشت، هیچ از او یاد مکن/ فردا که نیامده ست، فریاد مکن // بر نامده و گذشته، بنیاد مکن/ حالی خوش باش و عمر بر باد مکن». او می‌خواهد به ما بگوید که دائم افسوس گذشته را نخوریم. بنابراین اگر هم‌اکنون بعد از گذشت نزدیک به 10 قرن از درگذشت خیام هنوز از او یاد می‌کنیم، به دلیل درس‌هایی است که وی در ارتباط با زندگی، اخلاق و از سویی بی‌اعتباری دنیا به ما می‌دهد. بی‌شک خیام رباعی سرایی استثنایی است. آن هم در شرایطی که او در اصل ریاضیدان و ستاره‌شناسی بزرگ بوده است. رباعیاتی که امروز با نام وی می‌خوانیم اشعاری هستند که وی از روی حکمت سروده است. با توجه به بررسی‌های متعددی که در ارتباط با  رباعیات او داشته‌ام معتقدم که مقصود خیام از اغلب واژه‌هایی همچون شراب که در اشعارش به کار برده بسیار دور  از معنای ظاهری آنهاست. رباعیات حکیم عمر خیام از  ابعاد مختلفی قابل بررسی است که درس‌های بسیاری برای مخاطبان خود دارد.

روزنامه ایران