1394/2/19 ۱۱:۳۸
سومین روز همایش بین المللی حافظ با سخنرانی حجت الاسلام سید طه هاشمی معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در تالار حافظ شیراز آغاز بکار کرد.
متن سخنان سید طه هاشمی به شرح زیر است:
منم که شهره شهرم به عشق ورزیدن منم که دید نیالوده ام به بد دیدن
وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم که در طریقت ما کافری است رنجیدن
زمانی که می خواستم پیرامون حافظ مختصری بنویسم و آن را به ساحت سخن بسپارم آن هم در مجلس سخن سنجان خود را دربرابر یک معما یافتم. مدام اندیشه ای علی الدوام از ذهنم می گذشت که چرا شاعر می گوید: «کس چو حافظ نگشود از رخ اندیشه نقاب» این اندیشه در نقاب ذهن مر ا مشغول کرده بود. پنداشتم دیوان حافظ به یک سفرنامه روحانی می ماند که شاعر سرگذشت و ماجراهای زندگیش را در آن باز نموده است. ماجراهایی که گاه او را شاد و گاه غمگین می کند. رویدادهایی از جنس : تاریخ، دین، فرهنگ، اسطوره و عاطفه دریافتم مسیر این سفر روحانی از ازل آغاز می شود و به ابد می پیوندد و اکنون در روی زمین است که می گوید:
من آدم بهشتی ام اما در این سفر حالی اسیر عشق جوانان مهوشم
در حقیقت جان جهان چندگاهی در تن یکی از فرزندان آدم و برای زمان محدودی از ازل تا ابد است و خود اقرار می کند که : «از ازل تا به ابد فرصت درویشان است.»
داستان حافظ در این سفر، داستان عاشقانه ای است که میان جان انسان و جان جهان می گذرد جانی است ماجراجو که همه اجزای زندگی را تجربه کرده و محصول آن را در قالب شعر ریخته است دیوان حافظ آرمانشهر یک ایرانی مسلمان است و دستاویز او در این سفر عقل است اما نه عقل جزیی نگر و مصلحت پرداز که برای منافع خود با دیگران در نبرد و ستیز است و نتیجه آن جنگ و کشتار و استعمار و استثمار است حتی حافظ با چنین عقلی در می ستیزد.
عقل می خواست کز آن شعله چراغ افروزد برق غیرت بدرخشید و جهان بر هم زد
مدعی خواست که آید به تماشا گه راز دست غیب آمد و بر سینه نامحرم زد
عقلی که مدعی عشق است محبت و دوستی را نفی می کند و به مصالح فردی خویش می پردازد در حالی که حافظ پیرو مکتب رندی است:
رند عالم سوز ر ا با مصلحت بینی چکار کار ملک است آن که تدبیر و تحمل بایدش
پس عقل، باید عقل کلی باشد که در چهره شعر حافظ سایه افکنده است در این مسیر انسانها همیشه با هم در آشتی اند و به خلعت مدارا آراسته اند. اگرچه حافظ در روزگاری زندگی می کرد که در سرزمین ایران ظلم مغولان، بیداد ایلخانیان و رنج تیموریان را تجربه و تحمل کرده بود و اشاراتی هم دارد اما این تاریخ هم جزیی از تاریخ بزرگی است که طرح زندگی حافظ را در بر می گیرد. او می داند که در رهگذار چه معبر خطرناکی قرارگرفته و باید عبور کند ولی به قول مولوی:
راهی پر از بلاست ولی عشق پیشواست تعلیممان دهد که در او بر چه سان رویم
پس به این نتیجه می رسیم که هدف از آفرینش انسان از نظر حافظ پیمانی است که در الست با خداوند می بندد (الست بربکم قالو بلی) و سفر، نام دیگر این رویداد ازلی است که با هبوط آدم آغاز می شود و خود او اشاره دارد که :
تا دل هرزه گرد من رفت به چین زلف او زین سفر دراز خود عزم وطن نمی کند
اما نکته فرجامین اینکه چگونه حافظ با همه ابهام ها و ایهام ها غرب را هم مسخر خود گردانده است؟ اگر چه در سال 1636 میلادی آندره دوریه برای اولین بار گلستان سعدی را به فرانسه ترجمه کرد و شهرت سعدی همه جا را فرا گرفت اما دوگوبینو مولف کتابه «سه سال در آسیا[» می گوید شهرت حافظ در اروپا بیش از سعدی و فردوسی است. پی تیرو دولاواله هم در نیمه اول قرن هفدهم در سفرنامه خود حافظ و چند غزل او را ترجمه کرده و آورده است.
ترجمه شعر حافظ دشوارتر از بقیه شاعران می نمود چرا که غزل حافظ در برگیرنده همه ظرافت های لفظی و اندیشه و روحیه یک ملت است و چندان در یک زبان بیگانه نمی گنجد با این حال سرویلیام جونز در سال 1770 منتخباتی از دیوان حافظ را در پایان ترجمه کتاب نادرشاه به چاپ رسانید و در همان سال کتب رویچکی گلچینی از غزل های حافظ را در وین منتشر کرد و ریچارد سون در سال 1774 به ترجمه پاره ای از اشعار حافظ مبادرت ورزید. در آلمان فون هامر اتریشی برای اولین بار در سال 1820 همه دیوان حافظ را به آلمانی برگرداند و هردر سال در سال 1812 نیز به ترجمه دیوان حافظ به زبان آلمانی همت گماشت و ازطریق همین ترجمه ها بود که گونه حافظ را شناخت و دردیوان غربی شرقی، خود را با نام حافظ آراست. گوته شهیر می گفت: ای حافظ ای شاعر آسمانی تو، چونان کشتی اقیانوس پیمایی که سینه دریاها را می شکافی و من مثال تخته پاره ای به دنبال تو، عجیب است که گوته با آن شهرت و نام آوری خود را به حافظ نزدیک نمی کند در سال 1844 رالف والدو امرسون فیلسوف بستونی به اروپا سفرکرد آن روزگار رمانتیک ها در اوج بودند این فیلسوف با نام حافظ و تفکر او آشنا شد چون به سرزمین خود بازگشت مکتبی را بنیاد نهاد به نام مکتب «تعالی گری» که پایه های آن با اندیشه حافظ استوار شده است. نفوذ حافظ را بر امرسون در چندنمونه نشان می دهیم تا قدرت کلام حافظ ر اباز نماییم.
ببین کیمیا گر عشق این غبار تن ر ابه طلا تبدیل می کند
ای حافظ روستائیان قدر مروارید را نمی دانند.
سنگ گران قیمت را فقط به یاران عزیز بده
در این شعر امرسون با حافظ درد دل می کند آیا کلام امرسون شعر حافظ را فرا یاد نمی آورد که:
آنانکه خاک را به نظر کیمیا کنند آیا بود که گوشه چشمی بر ما کنند
و نمونه های دیگر:
تقدیر نزد امرسون: آنچه حادث می شود خیر تو در آن است و آنچه ما به آن عمل می کنیم حاصل اندیشه ماست.
حافظ:
غمناک نباید بود از طعن حسود ای دل شاید که چو وابینی خیر تو در آن باشد
قرآن مجید : و عسی ان تکرهوا شیئا و هو خیرتکم
جبر و اختیار نزد امرسون: ما با آنچه که مقدر شده مبارزه نمی کنیم.
حافظ : در پس آینده طوطی صفتم داشته اند آنچه استاد ازل گفت بگو، می گویم
نکته ای هم از کنتکس ماتیو دو نوای می آورم که جالب است . ای بانوی ایران دوست عاشق حافظ و سعدی بود و دلش میخواست به ایران سفر کند اما برایش مقدور نشد او مزار حافظ و سعدی را از روی تصویرهایی که دردست داشت بطور نمادین در باغ خود بنا کرد و روزگارش را درکنار دو مقبره نمادین حافظ و سعدی میگذراند حتی وصیت کرده بود که مرا پس از مرگ کنار سعدی و حافظ به خاک بسپارند بارها گفته بود : ای کاش میتوانستم درفصل گل به شیراز بروم و حافظ را ملاقات کنم من با دو بیت از حافظ سخن خود را فرجام می برم .
هروقت خوش که دست دهد مغتنم شمار کس را وقوف نیست که انجام کار چیست
پیوند عمر بسته به مویی است هوش دار غمخوار خویش غم روزگار چیست
ایسکا نیوز
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید