ای خفته ميان بستر بس كوه

1392/2/24 ۱۳:۵۷

محمد گلبن، کتابشناس، فهرست‌نگار، تاریخ‌نگار و مصحح متون قدیمی، که روز جمعه 20 اردیبهشت بر اثر سکته مغزی درگذشت کتاب شناسی فرهیخته بود.

محمد گلبن، کتابشناس، فهرست‌نگار، تاریخ‌نگار و مصحح متون قدیمی، که روز جمعه 20 اردیبهشت بر اثر سکته مغزی درگذشت کتاب شناسی فرهیخته بود. مرگ این چهره علمی فرهنگی در لابه لای اخبار سیاسی و جاری کشور گم شد.اگرچه گلبن خود همیشه چهره ای ساکتی بود اما درطول فعالیت های فرهنگی خود مقالات و کتاب های بسیاری برجای گذاشت.
محمد گلبن در سال 1314 در روستای کهیاز از توابع اردستان استان اصفهان به دنیا آمد. او کتاب‌شناس، فهرست‌نگار، تاریخ‌نگار و شاعر بود. از این چهره فعال در حوزه کتاب، در حدود 40 مقاله در زمینه پژوهش در تاریخ مطبوعات ایران از دوره مشروطیت تا سال 1332 برجای مانده است. نخستین مقاله پژوهشی گلبن در سال 1345 در مجله «بررسی‌های تاریخی» منتشر شد.

آثار و کتاب‌های منتشر شده مرحوم گلبن را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد: کتاب‌های حوزه فهرست‌نگاری و کتابشناسی، تصحیح متون قدیمی، یادنامه‌ها و...

«کتابشناسی صادق هدایت»، «کتابشناسی زبان و خط فارسی»، «کتابشناسی نگارگری ایران؛ از آغاز تا سال 1357»، «فهرست 30 ‌ساله سالنامه دنیا»، «فهرست 19 ساله مجله آینده»، «فهرست توصیفی مقالات جشن‌نامه‌ها و یادنامه‌ها از آغاز تاکنون» و «مجموعه مقالات فاطمه سیاح» نام برخی از کتابشناسی‌ها و فهرست‌نگاری‌های منتشر شده محمد گلبن است.
از جمله یادنامه‌هایی که به کوشش مرحوم گلبن منتشر شده، نیز می‌توان به: «بلندآفتاب خراسان؛ يادنامه استاد محمد تقی ملک‌الشعرای بهار به مناسبت پنجاهمين سالگرد درگذشت او» و «گلزار خاموش: يادنامه بانو راضيه دانشيان همراه با مقالاتی درباره زنان» اشاره کرد.

تصحیح و انتشار «سفرنامه خسرومیرزا به پطرزبورخ»، «سفرنامه میرزا ابوالحسن ایلچی به روسیه»، «سفرنامه رکن‌الدوله به سرخس»، «سفرنامه ترکستان و ایران»، «سفرنامه سیف‌الملک به روسیه، شرح سفارت ميرزا عباسقلی ‌خان نوری سيف‌الملک به روسيه» و « گزارش كوير: سفرنامه صفا ‌السلطنه نائينی» نیز در کارنامه علمی مرحوم گلبن دیده می‌شود.

«در آیينه تاريخ: خاطرات سياسی عباس خليلی مدير روزنامه اقدام» و «حقوق بین‌الملل» نیز با تصحیح و اهتمام گلبن منتشر شده‌اند. کتاب «حقوق بین الملل» حاوی مجموعه درس‌هایی است كه توسط ميرزا حسن‌خان پيرنيا مشيرالملک (مشيرالدوله) سياستمدار و دانشمند، از 15 شعبان 1317 تا 15 صفر 1319 در مدرسه‌ سياسی تدريس شد.

«سرگذشت و آثار تصويرگر بزرگ ميرزا ابوتراب خان غفاری كاشانی»، «اردستان‌نامه؛ معرفی شهر اردستان و همچنین گردآوری برخی مقالات پیشتر منتشر شده درباره این شهر در دو جلد»، «محاكمه محاكمه گران» و «مدرس در تاریخ و تصویر» نیز از جمله تالیفات تحقیقی و پژوهشی گلبن هستند.

همچنین برخی از آثار مرحوم محمدتقی بهار ملک‌الشعرا با اهتمام این کتابشناس فقید منتشر شده‌اند. نام این آثار از این قرار است: «بهار و ادب فارسی: مجموعه 100 مقاله از ملک‌الشعرا بهار»، «فردوسی‌نامه ملک‌الشعرای بهار» و «ترجمه چند متن پهلوی بهار». همچنین کتاب «نقد و سياحت؛ بررسی ادبيات ايران و اروپا با مجموعه احوال و آثار» اثر فاطمه سیاح نیز با اهتمام گلبن منتشر شد.
گلبن 15 هزار جلد کتاب و دو هزار نسخه نشریه را از کتابخانه شخصی خود به کتابخانه مجلس اهدا کرد. مرحوم گلبن در شعر و شاعری نیز دستی داشت. بخش‌هایی از سروده بلند او درباره روستای «کهیاز» را که در آن متولد شد، با هم می‌خوانیم:
ای مامن و زادگاهم ای كهياز  
فرزند تو با تو رازها دارد
ای خفته ميان بستر بس كوه
وز سنگ به برتنت ردا دارد
زنجيری قله‌های فولادين
فولاد تن تو را كجا دارد
ای بستر رودخانه‌ات در صبح
در سينه فضای غم‌زدا دارد
دوش ‌و بر خرسكوه تو از دور
چون تازه عروسكان جلا دارد...»