«صدکتاب ماندگار قرن» به «نقد و سیاحت» اثر فاطمه سیاح رسید

1404/4/21 ۱۳:۵۹

مجموعه‌ای از سفرنامه‌ها، تأملات فرهنگی و اجتماعی و تحلیل‌هایی از یک زن روشنفکر ایرانی به عنوان یک منتقد فرهنگی در سی‌وسومین نشست از سلسله رویدادهای «صد کتاب ماندگار قرن» کتاب «نقد و سیاحت» در کتابخانه ملی به بوته نقد گذاشته می‌‎شود.

در سی‌وسومین نشست از سلسله رویدادهای «صد کتاب ماندگار قرن» کتاب «نقد و سیاحت» در کتابخانه ملی به بوته نقد گذاشته می‌‎شود؛ مجموعه‌ای از سفرنامه‌ها، تأملات فرهنگی و اجتماعی و تحلیل‌هایی از یک زن روشنفکر ایرانی به عنوان یک منتقد فرهنگی.

نشست معرفی و بررسی این اثر یک‌شنبه ۲۲ تیرماه، از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۲ در سالن فرهنگ مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار می‌شود.

نسرین فقیه ملک مرزبان، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا، و آبتین گلکار، عضو وابسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در نشستی به بررسی کتاب «نقد و سیاحت» می‌پردازند. دبیری نشست را مصطفی نوری، پژوهشگر تاریخ معاصر، برعهده دارد.

فاطمه رضازاده محلاتی، معروف به فاطمه سیاح، نویسنده این کتاب، در سال ۱۲۸۱ خورشیدی از پدری ایرانی تبار و مادری آلمانی در مسکو زاده شد. تحصیلات متوسطه و عالی خود را در این شهر گذراند. وی در رشته ادبیات اروپایی از دانشکده ادبیات دانشگاه مسکو دانش آموخته شد و سپس حدود سال ۱۳۱۳ همراه پدرش به ایران آمد.

سیاح پس از چند سال تدریس زبان‌های روسی و فرانسوی در دانشسرای عالی ایران، از سال ۱۳۱۷ در دانشگاه تهران به عنوان نخستین استاد زن به تدریس در دانشکده ادبیات مشغول شد. از وی کتاب‌های ارزشمندی چون «تحقیق مختصر در احوال و زندگانی فردوسی»، «نقد و سیاحت»، «کتاب روسی برای دبیرستان» و مقالات متعددی در نشریات داخلی به یادگار مانده است.

کتاب «نقد و سیاحت» در میان آثار این نویسنده جایگاهی ممتاز دارد؛ اثری که نه‌تنها جلوه‌ای از دانش وسیع اوست، بلکه نگرش ویژه‌اش به فرهنگ، تمدن و ادبیات جهان را نیز بازتاب می‌دهد.

این کتاب مجموعه‌ای از سفرنامه‌ها، تأملات فرهنگی و اجتماعی و تحلیل‌هایی است که مولف با زبانی فاخر، دقیق و در عین حال روان، به نگارش درآورده است. وی برخلاف بسیاری از سفرنامه‌نویسان معاصرش، تنها به روایت مکان‌ها و مناظر نپرداخته، بلکه به روح و روان جوامع، بافت تاریخی و اجتماعی آن‌ها و تأثیرات متقابل فرهنگ‌ها نیز توجهی جدی داشته است.

در «نقد و سیاحت»، ما با نویسنده‌ای روبرو هستیم که نه صرفاً ناظر، بلکه کنشگری فکری است. سیاح در سفرهای خود، همواره با دیدگاهی تطبیقی به مسائل می‌نگرد. وی ارزش‌های بومی را پاس می‌دارد و در عین حال، از نکات مثبت تمدن غرب در حوزه‌هایی چون آموزش، نظم اجتماعی و توسعه فرهنگی، چشم بر نمی‌دارد.

آن‌چه «نقد و سیاحت» را از سایر سفرنامه‌ها و متون مشابه متمایز می‌سازد، حضور مؤلف در جایگاه منتقد فرهنگی است. سیاح در این کتاب، بیش از آن‌که از خود بگوید، از «دیگری» می‌گوید و در پرتو شناخت آن دیگری، شناختی عمیق‌تر از خود و فرهنگ خویش ارائه می‌دهد. به عبارت دیگر، مرزهای ملی را نه در تقابل، بلکه در گفت‌وگو و درک متقابل می‌بیند.

از دیگر جنبه‌های درخشان اثر، نگاه انسانی و اخلاقی نویسنده به مسائل اجتماعی است. سیاح در سفرهای خود، همواره به وضعیت زنان، اقلیت‌ها، کارگران و طبقات فرودست توجه دارد و با نگرشی عدالت‌محور، ساختارهای نابرابر را مورد پرسش قرار می‌دهد. این کتاب را همچنین می‌توان سندی زنده از تاریخ معاصر دانست؛ سندی که از دریچه نگاه یک زن روشنفکر ایرانی، تصویری دقیق و چندلایه را از جهان قرن بیستم ارائه می‌دهد.

«نقد و سیاحت» افزون بر ارزش‌های علمی و محتوایی، از این جهت نیز حائز اهمیت است که نشان می‌دهد چگونه یک زن ایرانی، در دوره‌ای که هنوز زنان در جامعه ما با محدودیت‌های جدی مواجه بودند، می‌تواند صدایی مستقل، آگاه و تأثیرگذار داشته باشد.