میزگردی با حضور یونسی، جلایی‌پور و فکوهی /روحانی دنبال ناسیونالیسم عظمت‌طلب نیست

دانشکده علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران روز گذشته میزبان جمعی از فعالان حوزه اقوام و اقلیت‌های مذهبی و دینی بود. نشستی که با حضور علی یونسی، دستیار ویژه رییس‌جمهوری، حمید‌رضا جلایی‌پور، فعال اصلاح‌طلب و ناصر فکوهی، انسان‌شناس برگزار شد.  علی یونسی با‌‌بیان‌اینکه «باید درک درستی از مشکلات اقوام داشت»، گفت: «دولت به مشارکت سیاسی همه اقوام تاکید دارد و معتقد است این بهترین راه برای مقابله با واگرایی‌ است.» دستیار ویژه رییس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی راهکار دوم برای حل مشکلات را برقراری عدالت در مناطق کمترتوسعه‌یافته و محروم کشور دانست. او تاکید کرد که این مناطق، اغلب مناطقی هستند که اقوام ایرانی در آن زندگی می‌کنند. او گفت: «اولویت امروز دولت رفع محرومیت است.» به اعتقاد یونسی مشکل اصلی کشور‌ فقرفرهنگی و اقتصادی است.  
برنامه دراز مدت دولت توسعه متوازن است
یونسی با ‌بیان ‌اینکه «برنامه دولت در درازمدت، توسعه متوازن است»، گفت: «البته دولت مشکلات جدی دارد، حتی اگر بتواند مشکلات اقتصادی را حل کند باز موانع جدی‌تری هستند که آن موانع فکری است.» او پیش از این گفته بود برخی افراد و جریان‌های تندرو در ایران هستند که به اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی نگاه امنیتی دارند. یونسی گفته بود این افراد ممکن است در نهادها و ارگان‌های امنیتی هم نفوذ کرده باشند. دستیار ویژه رییس‌جمهوری تاکید کرده بود با اینکه این افراد کم هستند، ولی صدایشان بلند است. 
علی یونسی دیروز گفت: «در موضوع اقوام در میان عامه‌مردم مشکل کمتر است، در این حوزه بین خواص و نخبگان جامعه مشکل داریم. در آنجا وحدت فکری کمتری وجود دارد.» او افزود: «حتی اگر جایی موضوعات دینی، مذهبی یا قومی وجود نداشته باشد، برخی گروه‌ها اختلافات جناحی را مطرح می‌کنند.» یونسی با اشاره به اینکه «ما نگرانی عمده‌ قومی نداریم و بیشتر گروه‌های سیاسی هستند که شلوغ می‌کنند»، افزود: «یک‌نگاه تاریخی درمورد اقوام وجود دارد، به‌همین‌دلیل این جزیی از تاریخ کشور شده که کرد، بلوچ و... یک‌تهدید است.»دستیار ویژه رییس‌جمهوری گفت: «دقت داشته باشید که امروز قدرت مذهب بسیار تاثیرگذار شده است و باید برایش راه‌حل پیدا کنیم.» یونسی راهکار حل این مشکل را پذیرش تکثر در جامعه عنوان کرد و گفت: «باید به اقوام به‌عنوان یک فرصت نگاه کنیم و براساس قانون‌اساسی حقوق آنها را رعایت کنیم.» یونسی با ‌اشاره‌ به دوران وزارتش در وزارت اطلاعات دولت اصلاحات، افزود: «در دوران وزارتم یک‌‌نظر‌سنجی در کشور انجام شد، که ایرانی‌ها به چه چیزی بیشتر افتخار می‌کنند و نتیجه دوچیز بود؛ یک، ایرانی بودن و دوم خداپرستی. این موضوع به ما می‌گوید، کجا یکسان فکر می‌کنیم و کجا متفاوت فکر می‌کنیم، هر‌چند نباید تفاوت‌ها را برای کشور مضر بدانیم.» دستیار ویژه رییس‌جمهوری در ادامه سخنان خود تاکید کرد باید آرمان‌های‌مان را هدایت کنیم و از اسلام و ایرانی‌بودن آن بخش واقعی را بپذیریم نه آن چیزهایی که به اشتباه وارد فرهنگ ما شده است. 
علی یونسی در ادامه این نشست در پاسخ به سوال «شرق» درباره اینکه چه زمانی وعده تشکیل معاونت امور اقوام و اقلیت‌های مذهبی و دینی تکمیل خواهد شد، گفت: «دولت پیگیر است.» او با لبخند افزود: «البته شما امروز می‌گویید، مطالبه ما تشکیل همین معاونت است اما به‌محض ‌اینکه، دستیاری ویژه به معاونت تبدیل شد آن موقع از دولت همه‌چیز می‌خواهید. کمااینکه پیش از انتخابات، اقوام به ما می‌گفتند فقط احمدی‌نژاد برود دیگر هیچ چیزی نمی‌خواهیم، اما الان می‌گویند باید از اقوام در تمام امور استفاده شود که البته حرف اشتباهی نیست.» یونسی در ادامه با پذیرش این مطلب که در حوزه اقوام مشکل داریم، تاکید کرد: «اما بحرانی وجود ندارد. واقعیت این است که احساس تبعیض در کشور وجود دارد که این احساس بسیار خطرناک است. به‌همین‌دلیل هم به‌محض‌ اینکه مشکلی در مناطق اقوام‌نشین کشور به وجود می‌آید آن را به حساب تبعیض حاکمیت نسبت به مناطق دیگر می‌گذارند.» دستیار ویژه رییس‌جمهوری همچنین با ‌بیان ‌اینکه «خطری از سوی اقوام برای تمامیت ارضی وجود ندارد»، گفت «امروز ما داریم در این حوزه گفتمان‌سازی می‌کنیم، واقعیت این است که این موانع در رده‌های بالای حاکمیت وجود ندارد و زمانی که پایین می‌آید و به مرحله اجرا می‌رسد این موانع به وجود می‌آید.» او دلیل این موضوع را رنگ قومی و مذهبی‌دادن به اختلافات و اعتراضات دانست. یونسی گفت: «برخی احساسات محلی است و نباید آن را به حساب همه آن قوم گذاشت، مثل اینکه در نماز جمعه عده‌ای شعاری می‌دهند و برخی آن را به حساب همه مردم ایران می‌گذارند.»  یونسی در پایان با اشاره به اینکه «دولت در انتصابات در حوزه اقوام بسیار خوب عمل کرده است»، گفت: «باید آرام‌آرام مطالبات را مطرح کرد چون اگر قرار باشد همه موانع را مطرح کنیم، عده‌ای کفن می‌پوشند و صدای وااسلاما آنها بلند می‌شود. باید بدانیم در کشور مشکلات قانونی بسیار اندک است، اما مشکلات فرهنگی بسیاری وجود دارد و در اجرا هم با مشکلات کمی مواجه هستیم.»
روحانی به‌دنبال ناسیونالیسم عظمت‌طلب نیست
دیگر سخنران این نشست حمید جلایی‌پور در ابتدای سخنانش تاکید کرد که اتفاق خوبی است که از سوی دولت این صحبت‌ها مطرح می‌شود و امروز دولتی‌ها حرف حساب می‌زنند. این فعال اصلاح‌طلب گفت: «در دوره احمدی‌نژاد مسوولان حرف بی‌ربط می‌زدند و با همان حرف‌ها کشور را به‌هم می‌ریختند.»  او افزود: «اگر کتاب‌های روحانی را بخوانید متوجه می‌شوید که روحانی ایران را برای همه ایرانیان می‌خواهد. نه مثل دوران احمدی‌نژاد که طبقات مختلف - حتی طبقه بی‌خودی‌ها- ایجاد شده بود.» جلایی‌پور با عنوان اینکه «روحانی به‌دنبال ناسیونالیسم عظمت‌طلب نیست»، گفت: «دولت روحانی به‌دنبال توسعه ایران برای همه ایرانی‌هاست، بنابراین به‌شدت به‌دنبال اجرای قانون برای همه ایرانیان است. گفتن درباره حقوق شهروندی و بحث ناسیونالیسم مدنی بسیار مهم است.» او افزود: «دقت داشته باشید که دولت روحانی صریحا اعلام کرده اصل١٥ قانون‌اساسی را اجرا می‌کند که به اعتقاد من حتی طرح این موضوع جلوتر از دولت اصلاحات است.» این فعال اصلاح‌طلب با اشاره به انتصابات دولت در مناطق اقوام‌نشین، گفت: «من اطلاع دارم که همه این افراد توسعه‌گرا هستند.» جلایی‌پور در بخش دیگری از صحبت‌هایش به تشکیل معاونت اقوام در دولت اشاره کرد و گفت: «این تصمیم بسیار مهم است و شروع این حراست از حقوق اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی ارزشمند است؛ یا اینکه در آموزش‌و‌پرورش که بحث اصل ١٥ قانون‌اساسی مطرح می‌شود، بسیار ارزشمند است یا حل موضوع گروگان‌ها در سیستان‌وبلوچستان که با همکاری نیروهای محلی اتفاق افتاد، بسیار کار بزرگی بود.» اصل ١٥ قانون‌اساسی جمهوری‌اسلامی به تدریس زبان‌های محلی و قومی پرداخته و آن را به‌رسمیت شناخته است.  این فعال اصلاح‌طلب در پایان گفت: «تنها راه‌حل برطرف‌کردن مشکلات اقوام ایرانی، ارتقای سطح توسعه این مناطق، آن هم با مشارکت خود مردم و ارتقای گشایش سیاسی است. البته با توجه به اینکه باید در‌این‌راستا، به هویت‌طلبان قومی واگرا توجه داشت.»
ایران پهنه‌ای متکثر است
سومین سخنران کرسی نقد سیاست‌های دولت تدبیر و امید درخصوص اقلیت‌های قومی و مذهبی، ناصر فکوهی بود. او سخنانش را با این جمله آغاز کرد: «من از انتخاب آقای روحانی دفاع کردم، تنها به این دلیل که عقلانیت به کشور بازگردد.» او در ادامه گفت: «دولت نهم و دهم، تخریب‌های بزرگی انجام داد و بزرگ‌ترین ضربات هم در حوزه اقتصاد به کشور وارد شد که بزرگ‌ترین اشتباه در تاریخ ایران، ازبین‌بردن سازمان برنامه‌و‌بودجه بود و شاهد آن هم فسادهای گسترده در رده‌های بالای دولت گذشته است.» فکوهی با طرح این موضوع که «اینکه دولت حرف جامعه‌شناسان را می‌شنود و این نگاه وجود ندارد که اینها برانداز هستند» گفت: «مشکلات به‌جامانده از گذشته، آنقدر زیاد هستند که اگر حتی روحانی دو دوره هم انتخاب شود، شاید بتواند ٣٠ تا ٤٠درصد تخریبی که در دولت گذشته اتفاق افتاده است را جبران کند.»
او افزود: «باید در‌نظر داشت که دولت یک بخش حکومت است، بنابراین به اندازه‌ای که اختیار دارد باید قضاوت شود.» این استاد دانشگاه تاکید کرد: «به‌همین اندازه که این اراده در دولت وجود دارد که نگاه امنیتی از دانشگاه کنار برود، اتفاق مثبتی است.» فکوهی ادامه داد: «دولت باید بداند در یک منطقه حساس قرار دارد و باید مسوولانه رفتار کند. ما فرصت آزمون‌وخطا نداریم، در منطقه دولت‌های زیادی نابود شدند و من معتقدم اگر ایران این سرنوشت را پیدا نکرده است به‌دلیل وجود یک نوع عقلانیت است.» فکوهی با اشاره به اینکه «ایران از دوران هخامنشیان تاکنون از بین نرفته‌ و قدیمی‌ترین دولت جهان است»، افزود: «دلیل آن این بوده که هرگز حاکمان دین، زندگی و زبان خود را به مردم تحمیل نکرده‌اند. این شاهدی است برای اینکه ایران یک پهنه متکثر است.» استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران در ادامه با تاکید ‌بر ‌اینکه «در ایران سیستم یکسان‌سازی غیرممکن است»، گفت: «تنها جایی که هم کردستان، هم سیستان‌وبلوچستان و هم آذربایجان دارد، ایران است و این یک اتفاق بسیار خوب است.» فکوهی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به دو‌گروه «شوونیست‌های ملی» و «شوونیست‌های قومی» اشاره کرد و گفت: «این تفکرات، پایگاهی در بین مردم ندارند و این افراد بیشترین انتقاد را هم نسبت به موضوع اقوام دارند.» او در پایان، برخی مطالبات اقوام از دولت را مطرح کرد. اجرای اصل١٥ قانون‌اساسی، تقسیم مسوولیت‌های اداری در استان‌ها به معتمدان محلی، مبارزه با شوونیست‌ها و ازمیان‌برداشتن نگاه امنیتی به اقوام، از جمله این مطالبات بودند. او تاکید کرد: «این تصور که اگر کردها در مناطق خودشان مدیریت کنند، خطرساز خواهد شد، نگاه غلطی است و اتفاقا باید کردها، بلوچ‌ها و همه اقوام ایرانی احساس کنند در ایران بالاترین اختیارات را دارند.»