رمزگشایی پاره‌های آیین‌های باران خواهی ایران / مریم نعمت طاوسی

1401/1/21 ۱۳:۱۰

ایران از دیرباز گرفتار خشکسالی بوده است، چنان‌که داریوش در کتیبه خود در تخت جمشید از اهورامزدا می خواهد که ایران را در برابر خشکسالی و دروغ محافظت کند.

چکیده: ایران از دیرباز گرفتار خشکسالی بوده است، چنان‌که داریوش در کتیبه خود در تخت جمشید از اهورامزدا می خواهد که ایران را در برابر خشکسالی و دروغ محافظت کند. از این رو، دور از انتظار نیست که آیین‌های باران‌خواهی از دیرباز در ایران رواج داشته باشد؛ همچنان‌که بر پایۀ گزارش‌های ثبت شده تا پنجاه سال پیش، آیین بارن‌خواهی در بسیاری از مناطق ایران، به گاه خشکسالی برپا می‌شدند و در بسیاری از این مناطق، هنوز هم برپا می‌شوند. از نظر ساختاری کردارهایی که در آیین‌های باران‌خواهی انجام می‌شود، عبارتند از ساخت عروسک یا برگزیدن شخصی و انتساب هویّتی نمادین برای او، دسته روی، ریختن آب، خواندن نیایش و آواز درخواست باران، گرفتن هدیه از اهالی، پختن نان یا آش، نشاندار کردن نان یا خوراکی ‌ای دیگر، زدن کسی که نشانه در سهم او پیدا می‌شود تا پیدا شدن یک ضامن و انجام برخی کردارهای آیینی دیگر بنا به موقعیت جغرافیایی. در نگاهی فراگیر، در مناطق گوناگون ایران آیین‌ها از دو الگو پیروی می‌کنند: الگویی که ساخت عروسک و دسته روی همراه عروسک یا مترسک در کانون آیین قرار می‌دهد؛ و الگویی که تاکید بر تهیۀ خوراکی و نشاندار کردن آن دارد. به هر رو کردارهای هر الگو اشارتی نمادین به باروری کهن و اسطوره‌ای و طرح‌افکنی جادویی را به دنبال دارد که بدان واسطه برپاکنندگان برآنند تا طبیعت را به نزول باران وادارند.

دریافت مقاله

منبع: مجلۀ مطالعات ایرانی، سال یازدهم، شماره 21، بهار 1391