جای خالی امام موسی ‌صدر / محمود فاضلی

1399/6/11 ۰۴:۳۰

42 سال از ناپدید شدن امام موسی‌صدر پیشوای شیعیان لبنان و مبتكر نهضت صلح معاصر در لبنان و خاورمیانه و بنیانگذار جنبش امل می‌گذرد. فقدان صدر به عنوان فردی كه در بازسازی هویت، انسجام و عزت شیعیان لبنان نقش بسزایی داشت در شرایط كنونی این كشور به ‌شدت احساس می‌شود. صدر در 9 شهریور 1357 هنگام سفر به لیبی به صورت اسرارآمیزی ناپدید شد و این موضوع به یكی از مسائل كلیدی خاورمیانه تبدیل شد

42 سال از ناپدید شدن امام موسی‌صدر پیشوای شیعیان لبنان و مبتكر نهضت صلح معاصر در لبنان و خاورمیانه و بنیانگذار جنبش امل می‌گذرد. فقدان صدر به عنوان فردی كه در بازسازی هویت، انسجام و عزت شیعیان لبنان نقش بسزایی داشت در شرایط كنونی این كشور به ‌شدت احساس می‌شود. صدر در 9 شهریور 1357 هنگام سفر به لیبی به صورت اسرارآمیزی ناپدید شد و این موضوع به یكی از مسائل كلیدی خاورمیانه تبدیل شد. دولت‌های لبنان و ایران و اقشار مختلف مسلمانان شیعه كشورهای خاورمیانه سال‌هاست كه ناپدید شدن و سرنوشت او را پیگیری می‌كنند، موضوعی كه سازمان ملل، اتحادیه عرب، سازمان كنفرانس اسلامی و واتیكان را نیز درگیر كرده است. موسی‌صدر به درخواست پدرش برای فراگیری علوم دینی وارد حوزه علمیه قم شد و آموزش‌های دینی سنتی و جدید را منظم فرا گرفت. تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشكده حقوق دانشگاه تهران گذراند و با كسب نمرات ممتاز موفق به كسب مدرك كارشناسی در رشته «اقتصاد در حقوق» شد. با درگذشت پدرش او به نجف مهاجرت كرد و به ادامه تحصیل علوم اسلامی مشغول شد. در اولین مسافرتش به لبنان در 1957 فقر و عقب ماندگی مسلمانان شیعه لبنان تاثیر عمیقی بر او نهاد. در 1963 تابعیت لبنانی خود را از رییس‌جمهور لبنان دریافت كرد. از آن زمان به بعد پله‌های رشد و ترقی را آغاز كرد و مسوولیت رهبری دینی شیعیان لبنان را برعهده گرفت و با سلوك سیاسی معتدل خویش همه مسلمانان، مسیحیان و پیروان ادیان گوناگون در لبنان را به سوی همزیستی مسالمت‌آمیز هدایت كرد. موسی‌صدر روحانی ایرانی‌تبار مسلمان شیعه، نقش برجسته‌ای در صحنه لبنان معاصر و سیاست بین‌الملل خاورمیانه ایفا كرد. او صاحب اندیشه‌های ناب و دارای سعه صدر و مسلط به چندین زبان خارجی بود و در سخنرانی تبحر داشت. لبنان به خاطر هم مرزی با فلسطین و رژیم صهیونیستی همواره در خط مقدم كشمكش قومی و دینی خاورمیانه به شمار می‌رود. صدر با قبول این خطرات، مسوولیت هدایت شیعیان لبنان را برعهده گرفت و با وضعیت دشوار و بغرنج ناشی از نرخ بالای بیكاری، فقر و تنگدستی شیعیان لبنان و نیز سطح بسیار پایین آموزش و تحصیلات، موقعیت پایین سیاسی و اجتماعی مردم ابتدا تصمیم گرفت، برخی اقدامات مهم را پیگیری و اجرا كند. با انجام اقدامات ثمربخش و تاثیرگذار برای بهبود وضعیت فرهنگی، اقتصادی، آموزشی و بهداشتی شیعیان، توجه اقشار محروم شیعیان لبنان را به طرف خود جلب كرد و به نیرویی عمده در لبنان مبدل شد. صدر سازمان‌های مردمی متعددی تاسیس كرد و در راستای مقابله با پدیده فقر با ایجاد كارگاه‌ها و كارخانجاتی در جنوب لبنان به حل مشكل مردم محروم پرداخت. صدر نه تنها بنیانگذار جنبش امل سازمان سیاسی نظامی شیعیان لبنان بود بلكه از نخستین پیشگامان جنبش صلح‌آمیز خاورمیانه به شمار می‌رفت. در سال‌های ریاست مجلس اعلای شیعیان لبنان در 1960 صدر به روشنی عقیده سیاسی روشنفكرانه و مترقیانه مشاركت مشترك مسیحیان و مسلمانان در امور سیاسی لبنان را مطرح كرد.  معمر قذافی، رهبر سابق لیبی كه فعالانه در امور داخلی لبنان مداخله می‌كرد و به نیروهای سیاسی طرفدار لیبی یاری و كمك می‌رساند، تلاش داشت تا به كمك جنگ داخلی در لبنان، تمام مسیحیان را از این كشور بیرون براند و لبنان را به یك كشور مسلمان تبدیل كند. این عقاید و عملكرد قذافی بدیهی است كه با نظرات و مواضع صدر مبنی بر تفاهم و همزیستی همه احزاب و طوایف لبنانی اختلاف جدی داشت. در 1978 در برابر اوضاع جدی و رو به وخامت لبنان، موسی‌صدر تصمیم گرفت كه از رهبران كشورهای عربی نگران اوضاع لبنان بخواهد برای حل و فصل این مساله میانجیگری و اقدام كنند. به این خاطر سفر خود به 4 كشور عربی را آغاز كرد و در این میان سفری به لیبی داشت و با قذافی برای تبادل نظر دیدار كرد تا اختلاف نظرهای سیاسی را به ‌طور كامل برطرف كند. چند روز بعد مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان با سفارت لیبی در لبنان تماس گرفت و جویای وضعیت موسی‌صدر شد اما سفارت لیبی هیچ پاسخی ارایه نداد.  دولت لبنان، مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان و رهبران احزاب و طوایف دینی مسیحیان لبنان از دولت ایتالیا و واتیكان درخواست كردند تا تحقیقاتی درباره ناپدید شدن موسی‌صدر انجام دهند. واتیكان و دولت ایتالیا كه موضوع را جدی تلقی كردند بعدها اعلام كردند، صدر و دو همراهش هرگز وارد خاك ایتالیا نشده‌اند. بدین گونه، موسی‌صدر به اتفاق دو همراهش به ‌طور اسرارآمیزی ناپدید شدند.

منبع: روزنامه اعتماد