شهرکوزه کنان؛ مهد هنر سفال ایران / وحید مطهرنیا

1399/5/8 ۰۴:۳۰

سفالگری جلوه‌ای از هنر ایران شهر کوزه کنان یکی از شهرهای بخش مرکزی شهرستان شبستر از توابع استان آذربایجان شرقی است که از شهرتبریز ۷۵ کیلومتر و باشهرستان شبستر ۱۲ کیلومتر فاصله دارد، این شهر‌ از شمال با کوه‌های میشو ، از جنوب با دهستان یوسف‌آباد و از سمت شرق با شهرخامنه و ازطرف غرب با شهرشرفخانه همسایه است .

سفالگری جلوه‌ای از هنر ایران

شهر کوزه کنان یکی از شهرهای بخش مرکزی شهرستان شبستر از توابع استان آذربایجان شرقی است که از شهرتبریز ۷۵ کیلومتر و باشهرستان شبستر ۱۲ کیلومتر فاصله دارد، این شهر‌ از شمال با کوه‌های میشو ، از جنوب با دهستان یوسف‌آباد و از سمت شرق با شهرخامنه و ازطرف غرب با شهرشرفخانه همسایه است .

جمعی از اهالی شهر کوزه کنان به هنرسفالگری مشغول هستند.‌ کوزه‌کنان همانگونه که از نامش برمی‌آید مهد هنر سفال ایران است ، هنر سفال ایران بانام کوزه کنان ( مهدسفال ایران ) یکی وغیرقابل تفکیک شده است . هنر سفالگری شغل آباء واجدادی مردمان شهرکوزه کنان است که ‌با ظرافت‌های خاص به همراه فنون کوزه‌گری و رنج فرا‌وان ‌سینه به سینه به نسل کنونی هنرمندان مهدسفال ایران‌ منتقل شده است. ‌سفالگران هنرمند این دیار با شور و شوق بی نظیر نقشی درگل بی جان می زنند که عالم را مبهوت خویش می‌نماید‌؛ دل و دستان هنرمند سفالگران، خاک بی جان را خمیرمایه آفرینش کرده ، باکمی آب ، خاک را جانی دوباره می بخشند و با الهام گرفتن از برترین و بالاترین خالق عالم در اندیشه آفرینش بهترین اثر ماندگار‌، کار خویش آغاز می‌کنند.

سفال یکی از ارزشمندترین ساخته‌های دست انسان است که از ماندگاری زیادی برخوردار است و سفالگری یکی از هنرهای ساخته فکر و اندیشه انسان بوده که از نظر زیبایی ، قیمت مواد اولیه وکمترین عوارض استفاده ، همیشه مورد توجه بوده و چون مردمان این دیار هنرمند بوده و در طبیت شهرکوزه کنان خاک رس بسیار مرغوب که مواد اولیه سفالگری است ‌‌به صورت انبوه یافت می شود ، در پیدایش و بقای صنعت و هنر سفالگری در مهدسفال ایران (شهرکوزه کنان ) نقش ویژه‌ای داشته است .

استحکام سفال به چه عواملی بستگی دارد؟

مواد اولیه این هنر‌ گل است که باید از خاک رس مرغوب تهیه شده باشد.این گل باید به خوبی ورز داده و هواگیری شود. در دمای مناسب سفال خام خشک ‌و در درجه استاندارد درکوره پخته شود.

‌هنرسفالگری نیاز به تعدادی ابزار ضروری دارد که عبارتنداز:

چرخ سفالگری: اختراع چرخ سفالگری ورود تکنولوژی درعرصه هنر سفالینه بوده است .

حوله : درهنگام سفالگری می‌توان از حوله برای پاک کردن دست‌ها و فرم‌دهی سفال بهره برد.

چرم یا پوست بز یا گوسفند: یک ابزار عالی برای فشرده سازی لبه بالای ظرف سفالی است.

سوزن سفالگری: برای برش دادن گل وایجاد نقش خطوط برروی سفال ازاین ابزار استفاده می شود.

سیم قطع کننده : برای تقسیم گل به قطعات کوچک‌تر از این ابزار استفاده می شود.

چاقوی سفالگری: برای پیراستن وآرایش ظرف سفالی می توان ازاین ابزار بهره برد.

مشته : درزمان کار باچرخ سفالگری به منظور صاف کردن شکل دهی ظرف استفاده می شود.

ابزار حلقه ، سیم و تراش: برای پیرایش وایجاد نقش ونگار روی ظروف استفاده می شود.

ابزارآلات چوبی سفالگری: ‌انواع مختلف کاردک‌ها که برای پیرایش سفالینه‌ها استفاده می‌شوند.

اسفنج‌: برای جذب آب اضافی این ابزار کاربرد فراوانی دارد.

قلم‌مو‌: ازقلم‌مو برای حمل آب و چکاندن آن درمناطق موردنظر و نیز پس از خشک شدن برای تزئین می‌توان از این ابزار استفاده کرد .

کاسه و آب : برای رهایی از چسبندگی و نرم نمودن گل ازاین ابزار می‌توان استفاده کرد.

اندازه‌گیر: از این وسیله برای اندازه‌گیری هر وسیله‌ای استفاده می‌شود.

جعبه : برای سامان دادن ابزار ولوازم سفالگری ازجعبه استفاده می شود.

فرصت‌ها‌ی سرمایه‌گذاری در هنر سفال ‌

‌انسان قرن معاصر به دنبال کم کردن مخاطرات و آسیب‌ها است. ظروف سفال در مقایسه با ظروف دیگر کمترین آسیب را به استفاده کننده وارد نموده و درسالیان متمادی که انسان از این ظروف استفاده کرده به این اطمینان رسیده ‌، لذا تولید انبوه این نوع ظرف با محوریت سلامت یکی از ارکان سرمایه‌گذاری این صنعت می‌تواند باشد.

ظرف سفال از مواد طبیعی ساخته می‌شوند و هنگام بازیافت کمترین آسیب را به محیط زیست می‌رسانند و باید به عنوان ظروف سبز معرفی شوند که دراین صورت بازار بزرگی برای این محصولات ایجاد خواهد شد‌ . ظروف سفال را می‌توان به عنوان ظرفی برای‌ دکور، کادو ، یادگاری ، هدیه و … استفاده کرد. ‌بهای تمام شده سفالینه‌ها خیلی مناسب بوده و کارفرما با ارجاع کار به هنرمندان این دیار دیگر نیازی به استخدام و جذب نیروی انسانی و تهیه محیط بسیار بزرگ نداشته و با تولید انبوه بهای تمام شده محصولات در هرمحصول کاهش یافته و حاشیه سود بهتری ایجاد می کند.‌باتوجه به پیشرفت دانش فناوری اطلاعات درایران ، با ایجاد سامانه وبستر مناسب به عنوان رابط می‌توان در سطح کشور نسبت به فروش ومعرفی این محصولات فرهنگی و هنری اقدام و در صورت اخذ مجوزهای لازم می‌توان از معافیت‌ها و تسهیلات صنعت سفال استفاده کرد.

تهدید‌ها‌ی هنر سفال ‌

بی توجهی سازمان‌های مرتبط در حمایت از این صنعت و هنر بی‌نظیر و واردات بی‌رویه محصولات خارجی‌ باعث شده کارگاه‌های زیادی در مهد سفال ایران تغییر کاربری داده و شاغلان درآن به شهرها مهاجرت کرده ‌یا به صنایع دیگری روی آوردند.‌معرفی نکردن و عدم ارائه طرح‌های توجیهی سود آور و اشتغال‌زای‌ هنر سفال به سرمایه‌گذاران‌ از طرف نهادهای حمایت کننده و نداشتن پژوهش کاربردی در دانشگاه های استان باعث غفلت از فرصت‌های سرمایه گذاری شده است .

همچنین ایجاد واسطه‌های گوناگون بین سفالگر و مشتری باعث افزایش بهای تمام شده محصولات شده و در نهایت باعث نارضایتی استفاده کنندگان می شود.

منبع: روزنامه اطلاعات