1393/8/17 ۱۱:۳۰
موسیقی سوگ موسیقی خاصی است که تعاریف خاص خود را نیز می طلبد با فرارسیدن ایام سوگ در ایران، ماه های رمضان، محرم و صفر شاهد انواع و اقسام موسیقی های خیابانی هستیم که رنگ و بوی موسیقی ندارند اما حمایت می شوند. گفته می شود بخشی از کوتاهی ها به تاریخ برمی گردد و برخی نیز تابع مدیریت و شرایط ناصحیحی است که در آن اعمال سلیقه شخصی می شود.
همه اینها در حالی است که مناطق و نواحی ایران از موسیقی غنی برخوردارند اما مدیریت های کلان بر روی آنها به سرانجام نمی رسد. اینکه اشکال از کجا آب می خورد و یا به چه طریقی می توان بخشی از آسیب ها را درمان کرد به تلاش مسوولانه مسوولان مربوط است و شاید روزی موسیقی سوگ در ایران از این وضعیت آشفته رهایی یابد. وضعیتی که به آهنگ های آن طرف آبی تشبیه می شود. با هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی ایران و صاحب چندین کتاب در مورد آیین های ایران به گفتگو نشستیم که می خوانید:
***
همواره نقدهایی داشتید به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به رسانه ملی، درست است؟
تاحدی. رسانه ملی در نوع خود صحیح پیش رفت.
شما موافق برنامه های رسانه ملی در ماه محرم هستید؟ دو روز گذشته است و تقریبا برنامه قابل قبول و پررنگی در این رابطه از رسانه ملی پخش نشده است؟
من همه شبکه ها را نگاه نمی کنم. شبکه مستند برنامه های خوبی ارایه می دهد و بیشتر کار پژوهشی می کند.شبکه 4 و شبکه قرآن نیز گام های خوبی برداشته است اما شبکه های رسمی 1 و2 قبول دارم که زمینه های ارایه کم است. احتمالا اربابان رسانه توجیح شان این است که چون شبکه مستند وجود دارد در شبکه های دیگر فشار این قضیه را زیاد نمی کنند.
با توجه به اینکه معتقدید رسانه ملی کار خود را درست انجام داده و برنامه های پژوهشی خوبی انجام داده است، چرا نتوانست در جذب مخاطب گام های درستی بردارد؟ با توجه به صبحت های شما دهه 80 به خصوص اوایل آن دهه، شما و سایر پژوهشگران فعالیت های مفیدی در این رابطه انجام دادند چرا در حال حاضر بعد از این همه پژوهش پژوهشگران ، گرایش مردم به آیین های سوگ کم است و مردم در مراسم های سوگ خود به موسیقی هایی روی آورده اند که حتی کارشناسان نیز در این عرصه زبان به اعتراض گشوده اند؟
این مساله به تولیدات برمی گردد و مربوط به رسانه و پژوهشگران نیست! هنر موسیقی هنر دوطرفه است، هم به مخاطب مربوط است و هم تولیدکنندگان.حتی روحانیون ما به مساله دوطرفه بودن موسیقی خیلی حساس اند. برداشت ها در موسیقی خیلی مهم هستند. نوع ارایه موسیقی متفکرانه نیست حتی سوگ ترانه هایی که ایجاد شده است و تحت عنوان موسیقی مذهبی و سوگ ارایه می شوند، فاقد ویژگی های لازم هستند.
آیا سوگ ترانه ها منطبق با فرهنگ ایرانی هستند؟ چرا این همه از آیین های سوگ خودمان فاصله گرفتیم؟
بله. سوگ ترانه ها در تاریخ موسیقی ایران وجود داشته است. ما در موسیقی نواحی و مناطق ایران، سوگ ترانه های خیلی مهمی داریم. نمونه ای از سوگ ترانه های موسیقی ایران که تمام فارسی زبانان با آن آشنا هستند ارمون خوانی هستند که در معنای داغ فراق و هجران کاربرد دارد. ارمون خوانی شیوه سوگواری اجتماعی بوده است که کم کم ریشه های مذهبی در موضوعیت متن وارد شده و فرم مذهبی ملی و قومی پیدا کرده است و به نواحی مختلف ایران مخصوصا مناطقی که فارسی زبان هستند، رفته است. سوگواری مذهبی شاخه های فراوانی در ایران دارد.حتی سوگواری های اجتماعی ما که با عنوان سوگ ترانه های اجتماعی مطرح هستند با اسامی مختلفی در مناطق زاگرس نشین تلفظ می شوند. وقتی به آنها نگاه می کنیم می بینیم که چقدر زیبا هستند و هم فاز با حزن و تالم هستند. مثلا در مناطق زاگرس نشین آیینی داریم به نام کمر به معنای پیچ! وقتی دقت می کنیم کوبش ها و آوازها آنقدر محزون و تاثیرگذار است که بی اختیار حزن انگیز هستند. چون هم نظام بندی درست، هم اجرای صحیح و هم تبیین صحیحی داشته است. اما نزدیک به 200 سال پیش با دوران حاکمیت عباسیان نگاه ایرانیان به غرب گرایش پیدا کرد. آرام آرام از داشته های خود فاصله گرفتیم تا به امروز رسیدیم.
چون نسل ما و حتی میانسالان ما با نغمه های آیینی آشنا نیستند. زیرا در دروان پهلوی اول و دوم که دوران قدغن آیین ها بود ضربه کاری به فرهنگ آیینی وارد آمد. معتقدم نه رسانه ملی در رسیدن ما به این نقطه مقصر است و نه دیگر نهادهای فرهنگی دیگر، مقصر دوران قدغن است! دورانی که 60 سال آن را پهلوی ها بر ایران حکومت کردند. کارهایی انجام شده اما درست نبوده است. سهل انگاری هایی در این زمینه انجام شده است، با طرح و برنامه درست پیش نرفته ایم که جامعه اینگونه شده است. تازه الان هم به دلیل ضعف در شناخت هر تولیدی هم که انجام می شود نام موسیقی مذهبی به خود می گیرد. چون موسیقی را نمی فهمند اما چون در مضمون نام ائمه را می بینند آن را به آیین های مذهبی ارتباط می دهند در حالیکه در عمل اینگونه نیست.
ناآگاهی از شناخت موسیقی را دلیل قضاوت های ناصحیح می دانید؟
بله. قضاوت هایی که در مورد موسیقی سوگ انجام می شود بر اساس متن است نه ملودی ها! همین جاست که ما مشکل داریم. چرا؟ چون روی همان موسیقی که می شنویم می توانیم متن دیگری بگذاریم و همان نتیجه را بگیریم! پس یک جای کار با مشکل جدی مواجهیم! سالهاست که داریم در مورد این مساله صحبت می کنیم.
فکر می کنید تا به حال کارهای خوبی در این زمینه انجام نگرفته است؟
چرا. آقای سراج و چندین هنرمند دیگر در این زمینه کارهای خوبی ارایه دادند اما متاسفانه ادامه دار نبود. زیرا تلاش کردند موسیقی سوگ درستی ارایه دادند. اما مساله این است که پشتیبانی و حمایت نشدند. آثار به نقد کشیده نشدند.
چرا به نقد کشیده نشد و احیانا ادامه پیدا نکرد؟
چون مشکل موسیقی و اصولا هنر و فرهنگ ایران همواره مساله اسپانسر بوده است. الان به هر دستگاه فرهنگی مراجعه کنید اولین سوالی که می پرسند اسپانسر است و خوب این نگاه مادی به مساله هنر و فرهنگ آن را در نطفه خفه می کند. نقد باید به صورت علمی و با حمایت دولتی صورت بگیرد. تعریف موسیقی سوگ و مذهبی در ایران ناشناخته است و دلیل اش هم این است که ما هنوز ترکیب اداوات موسیقی را برای تولید این نوع خاص از موسیقی نمی دانیم. اگر کاری انجام شده به صورت آزمایشی بوده و به دلیل حمایت نشدن رها شد. بایستی حمایت می شد و ادامه پیدا می کرد. شاید به این طریق هم آیین های نواحی ایران حفظ می شدند و هم موسیقی از این وضعیت آشفته فعلی نجات پیدا می کرد.
بالاخره شما این نوع خاص از موسیقی را که در ایام سوگ ارایه می شود، می پسندید؟
مسلما خیر! چون کسی نیست که بررسی کند آیا این نوع خاص از موسیقی که ارایه می شود مذهبی است یا خیر؟ باید کارهای تولید شده باید مورد ارزشیابی قرار می گرفتند . وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید جمعی را دعوت کند تا بنشینند و تصمیم بگیرند که سازبندی در موسیقی مذهبی چگونه باید باشد که هم قواعد و قوانین موسیقی علمی رعایت شده باشد و هم از نظر محتوا به آنچه که شایسته است دست پیدا کنیم. در حال حاضر تعریفی برای سازبندی موسیقی مذهبی ایرانی اسلامی نداریم.
خبرگزاری میراث فرهنگی
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید