نگاهی به سومین مجله ارومیه

1391/11/7 ۰۱:۲۷

نگاهی به سومین مجله ارومیه

عنایت الله رحمانی

که فرهنگ آرایش جان بود

ز گوهر سخن گفتن آسان بود

نمره اول مجله اطلاع روز 20 اسفند 1312 در 22 صفحه به قطع وزیری با چاپ سربی به صورت یک ستونی کتابی منتشر شده. روی جلد اطلاع و تاریخ سال یکم، شماره اول. صاحب امتیاز و نویسنده: حاجی امیر نظمی افشار. این مجله عجالتاً یک شماره منتشر شده، اگر موفق باشیم و عایقی در راه خدمت حاصل نشود هر ماهی یک شماره انتشار خواهد شد. {بهای سالیانه} 30 ریال {ششماه} 17 ریال، در خارج تمبر پست علاوه خواهد شد، جای اداره کوچه نظم¬السلطنه منزل شخصی مدیر است، رضائیه (مطبعه تمدن) عناوین این شماره:

1- مقدمه در طبح مجله و تفصیل امتیاز آن و شرح ترقیات ایران در دوره مقدسه ......
2- تقدیر از ادبای ایران چه ثمرات خوبی خواهد داشت
3- اثر خیال در مریض
4- در مذمت سعایت و تفتین و نمای و سوئ اثرات آن در جامعه
5- در خصوص آب و آلودگی آنبه کثافات و لزوم اصلاح آن
6- اثر قریحه آقای ملک الکلامی
7- اثر طبع آقای جهانگیری (بیگلربیکی)
8- سپاسگذاری از مدیران معظم جراید
9- در عالم مطبوعات و عرض تبریک و تهنیت
10- صنایع رضائیه و معرفی سه نفر استاد ماهر و لایق این شهر
11- تاسیس دارالمساکین و لزوم حمایت آناز فرایض است
12- اخطار به مشترکین جریده رضائیه
13- اعلان راجع به سبزه کالیفورنی و توتون طرح جدید
برای نشان دادن سبک و روش مجله و سرنوشت روزنامه رضائیه و شرح راه¬اندازی، نخسین مطلب عیناً نقل می¬کنم.



(بنام خداوند هستی بخش)
در عصر میمون و فرخنده قائد ...... که عموم ملت ایران بخدمت مملکت تشویق و ترغیب میشود این ذره بی¬مقدار نیز پس از سفید شدن موی سر و تقلیل یافتن نور بصر و گذراندن عمر خود قریب سی سال در سربازی و ده سال در امور اجتماعی و خدمات وطن، باز جسم آرام نگرفته و روحم راحت نمی¬شود و با عشق و علاقه زیادی و ذوق مفرطی و بسیاری که به خدمات وطن عزیز دارم با وجود بضاعت در علم و ادب و فضل و هنر چون در شهر رضائیه که فعلاً افتخار مرکزیت یک ایالت سرحدی را در غرب آذربایجان ایران تحصیل نموده روزنامه و مجله¬ای انتشار نمی¬یافت و کسی هم در این صدد نبود ناچار این ذره بی¬مقدار و بنده خاکسار با نبودن سرمایه و اعتبار برای این کار بدون کمک و انصار روزنامه رضائیه را که بنام نامی و مقدس ملوکانه موسوم بود دو سال متوالی طبع و نشر نموده و یک شماره هم از سال سوم منتشر گردید دچار تعطیل گردید. علت غائی آن هم این شد اداره ثبت در رضائیه تاسیس یافته در اغلب ایالات و ولایات اداره مزبور سبب پیشرفت روزنامه شده بدبختانه برای رضائیه این سعادت حاصل نشد. مطبعه اعلانات اداره مزبور را کنترات بسته برای طبع روزنامه فرصتی باقی نمانده. علت دیگر به جهت عدم پرداخت وجوهات اشتراک از طرف بعضی مشترکین محترم محل و ولایات و جمع شدن حساب مطبعه روزنامه رضائیه دچار تعطیل یک ایالت در غرب آذربایجان مهد تمدن و آزادی بی روزنامه مانده اغلب در امور مطبوعاتی محتاج ولایات دیگر شدند و چند نفر از این ایالت و شهر رضائیه در این مدت به مقام کمک و مساعدت به این اداره جدیدالتأسیس که هنوز به مقام رشد و تکامل نرسیده و مراحل ترقی و تعالی را نپیموده دچار بحران و وقفه گردیده نیامده و بعضاً هم اگرحرف¬هایی در این خصوص زده¬اند و مذاکراتی نموده¬اند به کلی بی اثر و بی نتیجه مانده است یاس و نامیدی به حدی ما را فرا گرفته از این اقدام خود ندامت پیدا کرده و پشیمان گردیده¬ایم چون امتیاز مجله اطلاع اگر انتشار نیامد پس از شش ماه با قانون وزارت جلیله معارف لغو گشته و محتاج به تجدید می¬شود ناچار بدون هیچ گونه وسیله و اسباب کار به طبع و نشر اولین شماره مجله اطلاع که بعدها اگر موفق باشم از شهر رضائیه انتشار خواهم داد و ....


شماره دوم:
شماره دوم در 15 آبان ماه 1313 به مناسبت جشن هفته فردوسی در رضائیه انتشار یافته است. قیمت این شماره دو ریال است. این شماره در مطبعه تمدن رضائیه چاپ شده است.
در ابتدا این عبارات نوشته شده است: هموطنان عزیزم در اینموقع که تمامی جراید و مجلات مرکز و ایالات و ولایات با تفصیل جشن هزارمین سال آن شاعر سخن سنج و آن زنده کننده زبان باستانی ایران اعنی حضرت فردوسی طوسی علیه الرحمه و الرضوان مندرج و مشحون است باز تعصب وطن آرامم نگذاشت و نتوانستم خودداری نمایم که تفصیل جشن و اظهار احساسات اهالی محترم رضائیه انتشار نیافته و با سایر اهالی ایالات و ولایات و مرکز هم صدا و هم آواز نشوند این است بانتشار این مجله اقدام نموده و با مساعدت آقای رئیس معارف و اوقاف ایالت غربی آذربایجان و آقایان دیگر از دبیران دبیرستان پهلوی رضائیه این وظیفه را بموقع ایفأ گذاشته خواستم ما هم سری میان سرها داخل نمائیم خیلی شایان تأسف و تأثر است که لامحاله در هر پانزده روز یک نسخه از مجله اطلاع در این شهر مشهور منتشر نگردد آیا بنده پس از آن ابراز جدیت در همه کارها در سابق و لاحق تنبل و سست شده¬ام حاشا و کلا هر کس به جای این کمترین میشد در اثر قدر نشناسی¬ها و بلکه آن نیش¬های سوزنده و آن بیعلاقگی¬های علنی و آن مزاحمت و تعرضات بیمورد و بیجهت که اتصالاً باین بنده رخ نمون بوده ابداً اظهار علاقه¬ای باین شهر نه نموده و قلمی بدست نمیگرفت در میان خود و خدا کدامین تشویق را درباره این خادم حقیقی بعمل آوردند و کدامین همراهی و مساعدت را نمودند و کدامین آزار و پیچیدگی را نه کرده¬اند آیا از یکنفر خادم صمیمی و متعصب بوطن و دولت و ملت اینطور قدردانی و مهربانی مینماید آیا از یکصد هزار نفر اهالی رضائیه و نواحی آن ششصد نفر مرد علاقمند بوطن و معارف و مطبوعات پیدا نمی¬شد که هر یکی سالی بیست ریال برای مطبوعات وطن خود مصارف نموده روزنامه و یا مجله¬ای بیندازد آیا از یک ایالت بعید نیست که در تمامی ولایات آن منحصراً یک روزنامه بود و آن را مجبور به تعطیل و توقف نمایند هیچگونه ابراز مساعدت نموده و وجوهات اشتراک آن را کاملاً نه پردازند اگر معدودی هم پرداخته آن وجه ... تکافوی مصارف انتشار روزنامه را نمی¬نماید از خداوند برای مردم این ایالت توفیق ابراز علاقمندی و احساسات و برای خود توفیق خدمت می¬طلبد.


در ادامه در باب مطالب زیر نوشته شده است:
1. راپورت ایام جشن
2. جشن باشکوه و مجلل از طرف لشکر
3. مسابقه فوتبال
4. جشن پرشکوه از طرف اداره محترم بلدیه
5. نطق آقای رئیس محترم معارف
6. تشکر
7. تذکر
8. کنفرانس فلاحتی در دبیرستان پهلوی
9. تقسیم عمارات ابتیاعی دولت از امریکائیها
10. ساختمان جدید
11. ورود و حرکت
12. خیر مقدم
13. رعایت بینوایان
14. مژده به علاقمندان معارف
15. خاتمه کمیسیون سرحدی
16. عرض تبریک و تهنیت
17. فاجعه الیمه در اصفهان
18. طلوع یک ستاره درخشان در افق مطبوعات
19. عرض تبریک و تهنیت
20. معذرت
21. منظومه آقای اسماعیل خان حمیدیه محصل کلاس چهارم دبیرستان پهلوی
22. خاتمه
23. اخطار


حاجی امیر نظمی افشار پیشتر بین سال¬های 1309-1311 بر اساس بیان در نخسین مطلب در مجله اطلاع روزنامه رضائیه به وسیله ایشان منتشر می¬شده. مرحوم صدر هاشمی در صفحه 320 ردیف 579 کتاب تاریخ جراید می¬نویسد:"روزنامه هفتگی رضائیه در شهر رضائیه به مدیری آقای امیر نظمی افشار با چاب سربی تاسیس و شماره اول آن در تاریخ 14 اسفند 1309 شمسی پا به دایره انتشار گذاشته و دو مرتبه تعطیل شده است. آقای امیر نظمی افشار از خیرخواهان و نیکوکاران رضائیه به شمارمی¬رود و پیوسته آماده برای خدمتگذاری به همشهریان خود می¬باشد."


ظاهر امر نشان می¬دهد به سبب کم اعتنائی مردم ارومیه به نشریه در این مرحله نیز آقای امیر نظمی افشار توفیق انتشار فقط دو شماره از این مجله را می¬یابد که شماره اول آن در دائره¬المعارف بزرگ اسلامی و شماره دوم آن نیز در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است.


اختصاری از شرح حال
شرح حال روزنامه¬نگاری در خودنوشت اولین مطلب مجله بیان شده، به قسمتی از نوشته آقای پرویز زارع شاعمرسی اکتفا می¬شود. حاج محمد حسن امیر نظمی افشار نوه شهریار خان افشار و برادرزاده محمد صادق خان امیر تومان افشار است. از سنین جوانی وارد خدمات دولتی شده در قشون ارومیه درجه امیر تومانی داشت و به حاجی امیر تومانی معروف شد، همواره در امور عام¬المنفعه پیش قدم بود، اقدامات خیرخواهانه وی تأسیس مدرسه دارالاسلام در ارومیه سال 1324 قمری اشاره کرد.