1393/6/11 ۱۲:۲۹
دبا: این شماره حاوی ده مقاله است. اولین مقاله با عنوان «بررسی جایگاه اجتماعی سادات سیفی حسنی قزوین در عصر صفوی» از محسن بهرام‌نژاد است. در این مقاله تلاش شده است تا علاوه بر توجه به تبارشناسی سادات سیفی حسنی، تصویر دقیق و مستندی از جایگاه و فعالیت‌های اجتماعی این گروه در عصر صفوی ارائه شود.
مقاله دوم در زمینه تاریخ‌نگاری به گلستان ارم اختصاص یافته است. «گلستان ارم؛ پیشرو در تاریخ‌نگاری علمی در زبان فارسی» توسط سجاد حسینی، حسین میرجعفری و لقمان دهقان نیری به رشته تحریر درآمده است. کتاب گلستان ارم، اثر عباسفلی آقا باکیخانوف، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخ‌نگاری محلی در حوزه ولایت‌های شیروان و داغستان در سده نوزدهم می‌باشد. این پژوهش بر آن است تا به شیوه تحلیلی و تطبیقی با اتکا بر منابع کتابخانه‌ای، ضمن معرفی کامل کتاب گلستان ارم، به تحلیل محتوا و سبک نگارش آن بپردازد و میزان عینیت در یکی از نخستین آثار تاریخ‌نگاری علمی زبان فارسی را بسنجد.
«احمد بن عمر العذری (393-478 ق.): نخستین جغرافی‌دان عجایب‌نگار اندلسی» نوشته مسعود صادقی و محمدجعفر اشکواری عنوان سومین مقاله این شماره است. اهتمام احمد بن عمر بن اَنَس العُذری معروف به ابن دلایی محدث و مورخ اهل اندلس در جغرافیانگاری در شرح‌حال‌های باقی مانده درباره او نادیده گرفته شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که عذری فقط به نقل اطلاعات پیشینیان اکتفا نکرده است، بلکه به جغرافیای وصفی و ابزارهای آن و نیز انواع جغرافیانگاری به ویژه عجایب‌نگاری احاطه داشته است.
مقاله بعدی «تحلیلی بر مناسبات سیاسی حکومت بنی‌عمار با سلجوقیان، فاطمیان و صلیبیون» است که به قلم سید ابوالقاسم فروزانی و لیدا مودت نوشته شده است. در نیمه دوم سده پنجم هجری، بروز بحران‌های سیاسی و اقتصادی در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام به تأسیس حکومت‌های محلی در این منطقه منجر شد. این پژوهش با استناد به منابع اصلی، در صدد است به مناسبات سیاسی و برخوردهای این دولت با سلجوقیان، فاطمیان و صلیبیون بپردازد.
در مقاله بعدی به «نقش دبیران ایرانی در تحول نظام اداری عباسیان» پرداخته شده است. سقوط امپراتوری ساسانیان و ورود مسلمانان عرب به ایران، سبب اختلاف طبقات مختلف جامعه ایرانی با جامعه اسلامی گردید. یکی از این طبقات مهم، دبیران‌اند که حامل رسوم و سنت‌های سرزمین خود خاصه در زمینه امور اداری و نهادهای سازمانی و حکومتی بودند. این پژوهش بر آن است تا بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی و به استناد منابع و مآخذ تاریخی، فرآیند حضور کاتبان را در تشکیلات اداری عباسیان بررسی کرده و نقش آنان را در تحول و تطور نظام اداری آن دولت بیان نماید. این مقاله را فهیمه فرهمندپور و محبوبه فرخنده‌زاده به رشته تحریر کشیده‌اند.
«بلغار و «بلغارها» در منابع تاریخی و جغرافیای اسلامی از آغاز تا سده نهم هجری» موضوع مقاله ششم است که توسط حسین قره‌چانلو و رمضان رضایی نوشته شده است. بلغارها گروهی از اقوام ترک بودند که در آسیای مرکزی می‌زیستند و در طول تاریخ و تمدن اسلامی در ثغور اسلامی و در سرزمین قپچاق گذران زندگی می‌کردند. این مقاله بر آن است فرآیند این فراز و فرودهای آنان و علل مهاجرت به نواحی خوش آب و هوای آسیای مرکزی و در کنار روس‌ها و تعامل با آنان و یا با مسلمانان و خلفای اسلامی و مغول‌ها و حاکمان ترک اسلامی در منابع جغرافیایی مسلمان و مورخان اسلامی را بیان کند.
مقاله هفتم به قلم حسین مفتخری به «حجاج و نقش وی در تحکیم و تثبیت خلافت اموی» اختصاص دارد. با مرگ معاویة بن یزید (64 هـ.ق.) خلافت اموی دچار چالشی جدی شد که آن را تا آستانه انقراض پیش برد. حجاج با اعمال سیاست‌های خشن، تمام همّ خویش را مصروف سرکوب مخالفان نمود و حجاز و عراق را که کانون اعتراضات بود، آرام کرد و با گسترش فتوحات در شرق جهان اسلام، درآمد لازم را برای حکومت امویان فراهم نمود. نویسنده در مقاله حاضر، با تدقیق در زندگی و حیات سیاسی حجاج، نقش وی را در تثبیت و تحکیم دوباره خلافت اموی بررسی می‌کند.
«مُهر خاتم: بررسی ویژگی‌های مهر پیامبر (ص)» عنوان مقاله بعدی است به قلم محمدصادق میرزاابوالقاسمی، حسنعلی پورمند و محمود طاووسی. مهر خاتم اواخر سال ششم یا اوال سال هفتم هجری برای ممهور کردن نامه‌های پیامبر به حکام سرزمین‌های همجوار، ساخته و پرداخته شد. این مهر ظاهراً از نوع انگشتری و شکل صفحه نگین آن مدور بوده است و بر آن در سه سطر عبارت «محمد رسول الله» را نقش کرده بودند. در این مقاله، ویژگی‌های مهر خاتم با روش تحقیق تاریخی ـ توصیفی، بررسی و تحلیل شده است.
مقاله بعدی به «انواع منجنیق‌های دوره اسلامی، بر اساس ساز و کار، ساختار، کارکرد و نوع پرتابه‌های جنگی» پرداخته و توسط محمد نورمحمدی نجف‌آبادی و حسین بیاتلو نوشته شده است. مسلمانان در طول تاریخ خود، تا پیش از ابداع توپ، از سلاح‌های گوناگونی در نبردها بهره می‌جستند. سلاح منجنیق را می‌توان مهم‌ترین و تأثیرگذارترین این ادوات دانست. در نوشتار حاضر، انواع مختلف منجنیق، بر اساس مکانیزم و شیوه عمل، نوع ساخت، کارکرد و نوع پرتابه‌ها تقسیم بندی شده، و عملکرد و تأثیرات هریک تببین شده است.
آخرین مقاله این شماره «بررسی فرایند مسموم‌سازی در دوران امارت و خلافت معاویه» است به قلم علیمحمد ولوی و ملیحه سرخی کوهی خیلی. مسموم‌سازی از جمله شیوه‌های رایج برای حذف مخالفان و رقیبان سیاسی است که از گذشته‌های دور در میان حاکمان و سردمداران دول مختلف متداول بوده است. در این پژوهش با بهره‌گیری از اطلاعات موجود در منابع تاریخی، انگیزه و راهکارهای معاویه برای حذف مخالفان از طریق مسموم‌سازی و نیز نحوه انتخاب عاملان این اقدام، مورد بررسی قرار گرفته است.
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید