انتشار تصحیح زرین قبانامه

1393/6/3 ۱۲:۱۶

اگر مبنای زمانی آغاز توجه رسمی و علمی به ادب حماسی پس از شاهنامه (منظومه ها و متون پهلوی، دینی – مذهبی و تاریخی بعد از فردوسی) را چاپ کتاب حماسه سرایی در ایران (اثر شادروان ذبیح الله صفا) در سال 1324 ه.ش بدانیم، کارنامۀ پژوهشهای حماسی در معنای کتابها و مقالات مربوط به آثار پس از شاهنامۀ فردوسی در این هفتاد سال کم برگ و بار است زیرا هنوز همۀ متون منظوم و منثور پهلوانی، دینی – مذهبی و تاریخی پیرو شاهنامه به صورت علمی – انتقادی منتشر نشده و شماری از آثار چاپ شدۀ پیشین نیز به دلایلی نیازمند تصحیح و تحقیق دوباره است، تعداد محققان متخصص در حوزۀ ادب حماسی بسیار اندک بوده و در تحقیقات، ترجمه ها و پایان نامه ها و رساله های دانشجویی این نوع ادبی و جوانب گوناگون مرتبط با آن در سنجش با موضوعات و زمینه های دیگر فرهنگ و ادب ایران مغفول واقع شده است.

منظومۀ زرین قبانامه که متن تصحیح شدۀ آن بر اساس سه دست نویس موجود به همراه مقدمه و تعلیقاتی در این کتاب تقدیم حضور محققان و علاقه مندان ادب حماسی ایران شده است، از بلندترین منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه است که از سراینده ای ناشناخته احتمالاً در روزگار صفویان به نظم کشیده است.

زمان داستانی متن، دورۀ شهریاری کیخسرو و پیامبری حضرت سلیمان (ع) و موضوع آن لشکرکشی پهلوانی به نام زرین قبا – که بعدها دانسته می شود از نوادگان رستم است – از سوی سلیمان (ع) به ایران و رویارویی او با یلان ایرانی است که البته در ضمن این رویداد اصلی و آغازین متن، حوادث و داستانهای کوتاه و بلند متعددی هم – غالباً دربارۀ رستم و خاندان دلاور او – پرداخته و روایت می شود.

نام زرین قبانامه برای این منظومۀ پهلوانی پیشنهادی – قراردادی است و با توجه به نقش تقریبا محوری زرین قبا در متن و نیز نامگذاری برخی از آثار ادب حماسی با انتساب به فرزند و فرزندزادگان رستم، انتخاب شده است.

زرین قبانامه یکی از منظومه های پهلوانی نقالی – عامیانۀ دورۀ صفوی است که تا پیش از تصحیح و چاپ آن ظاهراً فقط یک بار _ آن هم بی ذکر نام _ در کتاب سیمرغ در قلمرو فرهنگ ایران، تألیف دکتر علی سلطانی گردفرامرزی مورد توجه قرار گرفته است.