1393/4/30 ۱۰:۴۹
دالانی که بشریت از آن عبور کرده و تا به امروز رسیده است آن قدر خاطرات اندوه بار بجا گذاشته تا او را متقاعد کند که ناگزیر باید به آینده‌ای روشن‌تر از گذشته دل خوش کند.آثار تازیانه‌های اصحاب زر و زور و تزویردر طول قرنها چنان چهره خرد آدمی را بر افروخته ساخته که مجاب شود مرهمی باید کارستان تا خاطرات تلخ گذشته را به امید افقی آرمانی تاب آورد.محنت‌ها به آخر رسد و شب سیاه تحقیر و تضییع کرامت و حیثیت انسانی منتهی به مطلعی مشعشع و کامیاب کننده خواهد گشت.
حکمرانی موعود و طرح چند سوال اساسی:
بشریت از خود می‌پرسدآیا حکمرانی مطلوب و آرمانشهر موعود که صالحان عالم وعده داده‌اند تحقق پذیر است؟باچه اسلوب و مختصاتی؟آیا حقوق انسانی به محاق رانده شده بشر کما هو حقه پاس داشته خواهد شد؟عزت و کرامت و عدالت و آزادی و امنیت و برخورداری که انسانیت برای استیفای نیم بند آن هم خون عزیز ترین‌هایش را فدیه کرده مطلقا سایه گستر خواهد گردید؟ موعود منتظر چه شیوه‌ای را برای زمام داری بر خواهد گزید؟آیا دکترین نوینی مستقر خواهد ساخت و بساط گذشته را هر چه بوده در هم خواهد کوفت و به تخطئه مواریث سلف مبادرت خواهد ورزید؟یا با علم و دستاوردها سر سازگاری خواهد داشت و راهبردی ایجابی اتخاذ خواهد نمود؟خشونت وکشتار غلبه خواهد داشت یا مدارا و صلح و گفتگو؟
قبل از بررسی این پرسش‌ها پیش فرض داشتن سه نکته ضروری است:
۱ـ توجه به اعتبار منابع در اخذ پاسخ‌ها:
رجوع به منابع اصیل و دسته اول( قرآن و سنت و عقل کاشف حقیقت )تنها می‌تواند راهی واقع نما فراروی ما در اخذ پاسخ‌های مهدویت بگشاید.چه جولان رمال مسلکی و خواب نما شدن و تولید مثل حرف‌های بی مبنا خواهد توانست یک موضوع واقعی و جدی را تنزل بخشیده و در حد آرزویی برای خیال پردازها و سرگرمی بی ثمرها و دل خوش کنی عقده‌ای‌ها تخفیف دهد.زاویه ما با حقیقت مساله زیاد شده و آنرا لوث و از جانمایه مبنایی و غایتمند آن دور خواهد کرد.
۲ـ اخذ ملاک از قیاس‌هاو تمثیلات قدما و عدم توقف درمصادیق مطروحه سلف:
گزاره‌های رسیده به ما در روایات،شمایی کلی از امام مهدی، عصر ظهور و مسائل پیرامونی ترسیم کرده است.باید توجه داشت راویان این پیش بینی‌ها از زاویه زمان خود و به زبان فهم عصر خود، موضوع را بیان کرده‌اند. اصرار برنفس مصادیق مطروحه در آن دوران وتوقف در متن،چه بسا ما را از نتیجه بایسته دور خواهد ساخت.باید ضمن اخذ روح حاکم بر این گزاره‌ها،بدین مهم عنایت داشت که یکی از منابع اصلی اجتهاد در دین ما «عقل» است و امامان ما در صدر عقلانیت قرار دارند.
عقلانیت قواعد خاص خود را دارد.بعنوان نمونه حکم می‌کند، از علم و تجربه به نحو احسن بهره برده شود (اگر می‌گویند با شمشیر،موعود آخرالزمان ظهور خواهد کرد این سلاح در عصرحضور ایشان موضوعیت ندارد بلکه دلالت بر اقتدار و بهره گیری از ابزار روز نظامی دارد)دربسیاری از موارد، زعمای دین، در مقام بیان طریق و نه متوقف بر مصداق بوده‌اند. تشخیص این مساله از خرد پویا بر می‌آیدو قدرت تکشف امور که باید با اشراف به فنون فهم جوهر از متن حاصل شود.
۳ـ شناخت شاخص‌ها به جای شبیه سازی شخصیت‌ها و موقعیت‌ها:
صرف نظر از دکان داری‌های مفروض الهویه و بند بازی‌های معلوم الحال،برخی بر آنند به منظور ملموس سازی موضوع ظهور موعود،باید شبیه سازی شخصیت‌های اشاره شده در روایات وجه نظر باشد.از سفیانی و سید خراسانی و شعیب بن صالح و… یا موقعیت‌های ترسیم شده مثل اختلافات خشونت بار و جنگ افروزی جهانی،غلیان ظلم و جور و…این مصادیق از آنجا که پایه قوی و نشانه‌های شفاف و مشخصی ندارد پتانسیل انحراف انگیزی بالایی داشته و لذا مورد سوءاستفاده یا استفاده نا بجا قرار می‌گیرد.بنظر اصرار بر کشف این مصادیق ما را مشغول مبهمات فراوان و بی فایده خواهد کرد.اما اخذ ملاک‌ها و شناسایی شاخص‌ها بسیار موثر خواهد بود و کد‌هایی به ما می‌دهد که می‌توانیم راه را در هر شرایطی از بیراهه تشخیص دهیم.
*عصر ظهور موعود،دوران طلایی حقوق بشر:
ظلم یعنی حق کشی.هر جا انسان از حقوقی که شایسته آنست به ناروا محروم می‌شود ظلم محقق شده است. مهمترین خصوصیت حکومت موعود منتظر بر چیدن بساط ظلم و اولین فاز حضور پرچمدار حکومت آخر الزمان،مواجهه با کسانی است که ظلم مادی و معنوی به بشر را پیشه ساخته‌اند. پای ثابت و وجه مشترک روایات ما این است که مهدی موعود حق و عدل را جایگزین ظلم و جور می‌کند.بشری که زیر بار حقوق بشر کشی‌ها و اجحاف‌ها قد خم کرده است می‌بیند که حقوق او پاس داشته شده و دست متعرضین بدان قطع می‌شود.
کار کارستان دولت موعود بر صدر نشاندن حقوق حقه بشر است.امام صادق (ع)در توصیف آن دوران می‌گوید:«هر حقی به صاحب آن ادا می‌شود…بساط ظلم و ستم برچیده می‌شود»{ترجمه ارشاد مفید رج۶رص۳۵۹}
* بسط عدالت، در صدر فهرست حقوق بشر:
«عدالت» اعطای هر حق به ذی حق است.این عدالت در عرصه اقتصاد،سیاست،قانون،قضاء ومناسبات عمومی و خصوصی و…رخ می‌نماید.بیراه نیست اگر ادعا کنیم مهمترین دغدغه بشر، تحقق عدالت بوده است.چه همواره دیده‌اند مطلوبیت آن تا بدانجاست که جبابره هم به نام نامی عدالت،عدل را از مرکب پیاده کرده و خود مطلق العنان سوار بر توسن سرکش قدرت شده و خون آدمی را در شیشه انانیت خود به یغما بردند!
حرکت‌های توحیدی و در راس آن قیام انبیا در طول تاریخ برای تثبیت و توسعه عدالت بوده تا بدانجا که قرآن کریم از آن به عنوان هدف بعثت پیامبران یاد می‌کند.البته عدالت دشمن دارد و زیاده خواهان که چشم طمع به کیسه حقوق دیگران دارند در برابر آن طغیان می‌کنند.راهبرد مهدوی عدالت فراگیراست.هم در روش،هم در بینش،هم سیاست‌ها،هم کارکردها،هم ساختارهاوهم رفتارها.پای هیچ مصلحتی عدالت ذبح شرعی! نخواهد شد و دست مالی سلیقه زورمندان مدعی نخواهد گردید.رفتار برابر با برابر‌ها و اعطا و بلکه استیفای حقوق مردم کما هو اهله ملحوظ نظر خواهد بود و چنانچه مکرر در روایات آمده به سیره رسول اکرم و امامان سلف رفتار می‌شود.
در توصیف بستر ظهور حضرت،پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) فرموده اند:«یملا الله به الارض قسطا و عدلا کما ملات ظلما و جوراً»{اصول کافیرج۱رص۳۳۸}مشابه این کلام از امام حسین(ع) نیز نقل شده است{کمال الدین و تمام النعمه}امام صادق(ع) فرموده‌اند:«حکومتش بر اساس عدالت خواهد بود… مانند حضرت محمد(ص) و داوود نبی داوری خواهد کرد»
* امنیت فراگیر، مبتنی بر عدل و انصاف:
امنیت مطالبه دیر پای تاریخ بشریت است.قرآن وقتی می‌خواهد جامعه نمونه را الگوسازی کند«بلد امین»را شاخصه آن می‌شمارد.اما چه بلاها که به نام تامین امنیت جهانی و ملی و منطقه‌ای، به سر بی نوای بشریت نیامده. همه جباران هم به اسم تامین امنیت سایه شوم اختناق را گسترانیده‌اند. امنیت گورستانی و پادگانی که به بهای محرومیت از حقوق پایه انسانی و آزادی و کرامت انسان حاصل می‌شود «جهنم امن »را خاطره‌ای دهشتناک و کابوسی نفرین شده فراروی بشریت به تصویر کشیده که عطای آنرا به لقایش بخشیده است.اما امنیت فراگیر و استثنا ناپذیر که همه از آن بر خوردارند و مقدمه واجب تحصیل توسعه و توانمندی در سطوح مختلف است اقبال بر انگیز و بس خواستنی است.استعداد‌های فردی و اجتماعی در سایه چنین امنیتی شکوفا می‌شود و حقوق بشر بدون وجود بختک نا اهلان زیاده طلب امان یافته و بال و پر می‌گیرد.دیگر امنیت گوشت قربانی یک عده متوهم یا مغرض نیست که به نام آن حقوق بشر را از حلقوم مظلومین بیرون کشند و برای تزاید منافع سوداگرانه تباری خوداز امنیت هم برای خود توبره ببافند.
در سوره نور به امنیت آخرالزمان اشاره می‌شود:«…و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا…»{نورر۵۵}در توصیف امنیت حاکم بر آن زمان امام علی(ع) فرموده:«حتی درندگان هم آرامش می‌یابند…زنی بین عراق و شام راه می‌پیماید و در این فاصله طولانی کسی متعرض او نمی‌شود ودر نهایت ایمنی است»{بحار الانوار رج ۵۲رص ۳۱۶}امام صادق(ع) می‌فرماید:«جاده‌ها و راه‌ها امن می‌گردد»{همانرج۶رص۳۵۹}
*قدرت صالح،خرج خیر عمومی:
امتیاز« قدرت» اگر واقعا« امانت» دیده شود،نه بلای جان ملت‌ها که در خدمت منافع و خیر ایشان خرج خواهد شد.اما بشر از این نقطه چه ضربات مهلکی که نخورده و چه ذکر مصیبت‌ها که به خون دل متحمل نشده است.تن رنجور بشر نشانه تازیانه‌های قدرت مصادره شده در انحصار طاغیان را هنوز که هنوزست به یادگار دارد.آنان که قدرت را ملک طلق تبار خود دیده و از هیچ فرصتی برای اجحاف بر انسانیت کوتاهی نورزیده‌اند قلمرو قدرت را عرصه جولان نفسانیت بی لگام خود ساخته و ترکتازی‌ها کرده‌اند.
حکومت موعود اما راه این سوء استفاده از نهاد قدرت را خواهد بست.خصوصا آنها که به نام اخلاق و عدالت و آزادی و حقوق بشر و دین و هر چیز ممدوح دیگر دمار از روزگار انسان در آورده‌اند نوک حمله اردوگاه مهدویت خواهند بود.بامتوهمان و جاهلان البته به فراخور بلایی که سر مردم آورده اندبر خورد خواهد شد و محققا در مسیر تحقق عدالت،عدالت رعایت خواهد شد و به ظالمان هم حتی اجحاف نمی‌شود.در کتاب کشف الغمه به نقل از معصوم آمده است:«حکومت فراگیر…گنجینه‌های زمین را آشکار خواهد ساخت و در سراسر زمین جای ویرانی نمی‌ماند الا اینکه آباد خواهد ساخت»{ج۳رص۳۷۶}از پیامبر(ص) نقل شده «مژده باد بر شما که با آمدن امام موعود ضمن توزیع عادلانه، مردم بی نیاز می‌شوند چنانچه عدالت همه جا را پوشش داده و سخنگوی او بین مردم می‌رود و اعلام می‌کند هر کس نیازی دارد پیش من آید.مردم مراجعه می‌کنند و او مشکلاتشان را حل خواهد کرد»{سیره ۱۴معصومرص۱۰۳۸}
*نقطه عطف کرامت و شرافت انسانی:
اساسا فلسفه نیاز به منجی اینست که شرایط موجود خوب نیست و باید برای شرایط مطلوب کسی بیاید و کاری بکند.مبنای عدم مطلوبیت شرایط اینست که انسان جایگاه والایی دارد که از آن دور افتاده است. عنصر ملحوظ در والایی جایگاه انسان کرامت خدادادی است که در ذات و نهاد او ودیعه گذاشته شده است.چنانچه قرآن کریم و روایات دلالت دارند {لقد کرمنا بنی آدم. مستخلفین فی الارض.اشرفیت مخلوقات. فتبارک‌الله‌احسن الخالقین.انسان به صورت خدا آفریده شد و...}پس به دلالت التزامی دوران ظهور منجی باید کرامت لگد مال شده انسان که مهمترین بغض فروخفته او در گیتی بوده است تمام عیار پاس داشته شده و انسان به ظرفیت مورد پسند و منطبق با شان کرامت مند خود برسد.پرچمدار این جریان البته خود باید در خط مقدم کرامت مداران باشد که«لا یکرم الا کریم»{نهج الفصاحه}
*حکومت خرد و ارجمندی علم:
شکوفایی عقل و رونق علم تعبیر روایات ما از عصر ظهور است.پیشقراول این کاروان خود در صدر خردمندان و پیشوای عالمان است.او دستاوردهای علمی را صرف نظر از جغرافیا و طایفه آنها، ارج خواهد گذاشت و تعصب و جهالت و هر آنچه مانع حرکت کاروان علم خواهد شد را منزوی خواهد ساخت. از آخرین داشته‌های بشر استفاده خواهد کرد و باب خسارت‌های ناشی از حماقت و سفاهت را خواهد بست.خانه تکانی در باور‌های جاهلانه‌ای که به نام دین،موریانه خرد و افیون وجدان شده را در اولویت خواهد نهاد و آرایش و پیرایش‌های نا روا را اصلاح خواهد نمود.مدعیان دین خط مقدم مبارزه با دکترین موعود هستند هر چند قبل از دوران ظهور با سودای کاسبی آنرا سر دست گرفته باشند.امام باقر(ع) می‌فرماید:«...خدا دست رحمتش را بر خرد بندگانش می‌گذارد و عقول آنها را با آن کامل و افکارشان را تکمیل می‌نماید»{اصول کافی/ج1/ص25}همچنین می‌فرماید:«...حکمت و روشن بینی به مردم داده می‌شود...»{امام المهدی من المهد الی الظهور/ص601}در روایات هست که تا پیش از ظهور علم در آستانه 2 سهم از 27 سهم اصلی خود قرار دارد و دوران ظهور 25 سهم باقیمانده استحصال خواهد شد{بحار الانوار/ج52/ص316}
*سرمایه‌های اجتماعی و شایسته سالاری در تشکیلات:
خصوصیات یاران حضرت و نواب ایشان و مجموعه آنچه از ایادی ایشان شنیده شده حکایت از بهره وری بهینه از سرمایه‌های اجتماعی عصر ظهور دارد.افراد طراز اول و برجسته اعم از زن و مرد و عمدتا با نیروی جوان و خلاق در اردوگاه مهدوی نقش آفرینند.امام صادق (ع) در توصیف یاران حضرت، ایشان را غیور،متعهد،پایبند به حق الله و سلیم معرفی می‌کند.{اثبات الهداه/ج7/ص90}امام عسکری ایشان را افرادی باصفا و وفادار به عهد و با نظم و ترتیب می‌خواند{بحار الانوار/ج52/ص35}ترکیب جمعیتی ایشان از سراسر عالم و صرفا بر مبنای شایستگی است.تعبیر اقالیم الارض و اقصی البلاد دلالت بر این معنی دارد{تهذیب الاحکام/ج7/ص405}
*رفاه مادی و توسعه همه جانبه در امکانات رفاهی:
جامعه مهدوی از شاخص‌های توسعه به غایت برخوردار است. توزیع امکانات و بهره‌وری حداکثری از منابع با مدیریت بهینه سرمایه‌ها و مواهب متصور است.رفاه برای همه و رفع نیاز عمومی با گسترش خدمات و توانبخشی تمام سطوح از جمله تدابیر حضرت است.امام صادق (ع) می‌فرماید«در آن مقطع کسی موردی برای انفاق و صدقه پیدا نمی‌کند زیرا همه مومنان غنی و بی نیاز خواهند شد{ترجمه ارشاد المفید/همان}امام علی(ع) فرموده:»در آن زمان...کشاورز 700 برابر کاشت خود محصول بر داشت می‌کند{سیره 14 معصوم/ص 1037}امام صادق (ع) می‌فرماید:«..جاده‌ها را توسعه می‌دهد... و مزاحمت‌های مردم را مرتفع می‌سازد...»{اصول کافی/ج1/ص339}
*گفتمان صلح یا سیطره جنگ؟
نمی توان انتظار داشت دست ظالمان قطع شود اما مقاومتی از سوی اصحاب زر و زور و تزویر شکل نگیرد.دشمنان عدالت که قبل از ظهور همه را در خدمت خود می‌خواستند آزادی مردم را از یوغ خود تاب ندارند و بالاخره مخاصماتی در خواهد گرفت.اما با دلالت کلیت روایات نمی‌توان تصور کرد که رفاه و امنیت و علم اندوزی و رشد خردها در شرایطی که نزاع و خونریزی سیطره دارد حاصل شود.جنگ در مقطعی شکل می‌گیرد. اما نه در متن که در حاشیه و حرکت کلی چنانچه بشر در طول تاریخ مطالبه دارد آرامش و صلح و رفق و انسان دوستی با کمترین خسارات و تلفات خواهد بود.
*مدارا و تعامل،استراتژی یا تاکتیک؟
اسلام بر خلاف آنچه برخی نمی‌خواهند،دین مدارا و تعامل است و سو گیری روایات،حکایت گر دورانی مشحون از مدارا و زندگی مسالمت‌آمیز مردمان در کنار هم است.حضرت با هر دین و زبانی متناسب با خودش به گفتگو می‌نشیند و دست خردها را می‌گیرد تا بر آیند و پیراهن جهل بدر آورند.این رفتار نه برای جذب مردم و یک تاکتیک برای سیطره حکومت جهانی است بلکه استراتژی مهدوی و مقتضای انسان دوستی پذیرش تفاوت‌ها و مدارا ورزی حداکثری است. امام صادق (ع) می‌فرماید:«سوگند به خدا اختلاف از میان بندگان خدا و ادیان برداشته می‌شود...»{بحار الانوار/ج13/ص203}همچنین فرموده:«میان امت و قائم نامه رسان نخواهد بود او خود با آنها گفتگو خواهد کرد و همگان سخنش را می‌شنوند...»{بحارالانوار/ج 53/ص336}
*ظهور و مقتضیات اسلام رحمانی:
دین اسلام در عصر ظهور سایه گستر می‌شود.این امر نه با اکراه و اجبار و سرنیزه بلکه ادبار مردم از مظلمه گذشته و اقبال همگانی به حقیقت دین رحمه للعالمین محقق می‌شود.دینی که مبنای آن رحمت و لطف و عنایت باریتعالی است می‌تواند همه بشر را سر یک سفره بنشاند و جاذبه‌ای فراگیر داشته باشد.آنچه بر طبل اسلام هراسی کوفته می‌شود قطعا مغایر با اقبال همگانی به دین خواهد شد.روش پیامبر رحمه للعالمین،دوست داری خلق خدا و مهرورزی عمومی بود و ایشان نیز بر این قاعده خواهند بود{رجوع شود به:کمال‌الدین/ج1/باب 24}از امیر مومنان نقل است که در آن دوران«...کینه‌ها از دل‌ها رخت بر می‌بندد و هم در کنار هم آرامش می‌یابند»{بحارالانوار/ج52/ص316}
* آزادی یا اجبار، سازوکار حکومت بر قلب‌ها
حکومت موعود جابر نیست.مسیطر بر خلق الله به هر قیمتی نیست.آزادی بشر در حوزه عمومی و عرصه خصوصی به فرموده قدر قدرت‌ها تضییق نمی‌شود.کار حضرت حکومت بر دل‌ها و ترغیب خردها و تنویر وجدان‌هاست. نیازی به اکراه و اجبار نیست.بفرموده امام رضا (ع)مردم وقتی حقیقت را بی‌شائبه درک می‌کنند بدان روی می‌آورند مگر قلیلی زیاده طلب.خداوند اراده کرده زمین از عدالت و فضیلت و حقیقت سرشار شود و این پروژه بدست ولی خدا و همراهی قلوب و خردهای مردم به اجرا در خواهد آمد و قواعد خلقت به آن سوی حرکت خواهد کرد.در آن مقطع مردمان به تنگ آمده و از بن دندان خواستار تغییر وضع موجود می‌شوند و بدنبال گمشده‌ای می‌گردند که یاریشان کند.البته خداوند سرنوشت ایشان را تغییر نخواهد داد الا اینکه نفوسشان متغیر گردد{رعد/11}.شیخ صدوق در مقدمه کتاب کمال الدین و تمام النعمه می‌گوید:«...ظهور حجت الهی در مقام پیشوایی خود برسبیل امکان و تدبیر نسبت به مردم زمان خودشان است.آنگاه که مردم پذیرا باشند و حال مردم طوری باشد که بتوانند بپذیرندظهور لازم خواهد شد...»
* راه انتظار از نادیده انگاری حقوق انسان نمی‌گذرد:
مسلما نمی‌توانیم خود را ذی نسبت با امام موعود بدانیم و ناوایی را روا انگاشته و ظلمی را مرتکب شویم.در روایات ما «حتی ارش الخدش»یعنی کوچکترین آسیب‌ها حساب دارد و تعبیر قرآن از مواخذه مظالم «نقیرا» و «فتیلا» به معنای محاسبه ظلم حتی به اندازه نخ وسط هسته خرما یا پوسته هسته خرماست.ظالم هیچگاه در اردوگاه موالیان امام جای نداردچه برسد در رکاب آن عدالت ممثل!
امید آنکه ما در رعایت حق الله و حقوق دیگران پیشگام و متعهد گردیم تا در زمره ملازمان پاکباز و مخلص ایشان باشیم.
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید