سرمشق میرعماد بر دفتر خوشنویسی ایران

1397/4/25 ۱۳:۴۰

تار و پود واژه‌ها از تراوش قلم میرعماد چنان به نظم، رنگ گرفته‌اند که پس از گذشت چهار قرن سیر و تطور خط نستعلیق، همچنان مکتب استاد بر دفتر خوشنویسان سرمشق می‌شود. میرعماد حسنی قزوینی مشهورترین و بزرگترین خوشنویس در خط نستعلیق است که در قرن دهم هجری قمری و در دوره صفویه زندگی می‌کرد و به دلیل خط خوبش به «میر» معروف شد و آثار فراوانی از وی در موزه های ایران و جهان نگهداری می شود.

تار و پود واژه‌ها از تراوش قلم میرعماد چنان به نظم، رنگ گرفته‌اند که پس از گذشت چهار قرن سیر و تطور خط نستعلیق، همچنان مکتب استاد بر دفتر خوشنویسان سرمشق می‌شود.

میرعماد حسنی قزوینی مشهورترین و بزرگترین خوشنویس در خط نستعلیق است که در قرن دهم هجری قمری و در دوره صفویه زندگی می‌کرد و به دلیل خط خوبش به «میر» معروف شد و آثار فراوانی از وی در موزه های ایران و جهان نگهداری می شود.

میرعماد با پالایش خطوط پیشینیان و زدودن اضافات و ناخالصی‌ها از پیکره نستعلیق گامی بلند در اعتلای هنر نستعلیق برداشت و با ایجاد یک الگو در تار و پود حروف و واژه‌ها «مکتب نستعلیق میرعماد» را پایه گذاری کرد.

مکتب نستعلیق میرعماد از اثرگذارترین شاخص های فرهنگی و هنری ایران و نشانه ای مکتوب از هویت ملی است که پس از گذشت چهار قرن، مَدهای زیبا و مقام بی‌بدیل‌اش همچنان بر صدر کرسی افتخار خوشنویسی ایران جلوس کرده است؛ آنچنان که صاحب نظران خطوط اسلامی آن را عروس خطوط نامیدند.

محسن میر حسینی مدرس و مدیر روابط عمومی انجمن خوشنویسان ایران در گفتگو با خبرنگار ایرنا گفت: میرعماد حسنی، فخر و قله نستعلیق است و تلاش های میر در ظرافت همراه با صلابت قلم سبب شد که نستعلیق به عنوان عروس الخطوط افتخاری ملی شود که گستره‌اش فرا ملی است.

مدرس انجمن خوشنویسان تهران از تلاش‌های انجمن خوشنویسان ایران برای ثبت بین المللی مکتب میر خبر داد و افزود: با توجه به فراگیری و ظرفیت‌های موجود در مکتب میرعماد و خط نستعلیق در آینده، امیدواریم که این میراث را در جهان معرفی کنیم.

وی گفت: میراث میرعماد از سوی جوانان با اقبال چشمگیری روبروست و انجمن خوشنویسان به عنوان تنها متولی و خاستگاه خط و خوشنویسی فضایی مهیا کرده است تا این هنر ناب که ریشه در ادبیات و تاریخ ایران زمین دارد به نسل جوان منتقل شود تا در بستر خلوت نشینی این هنر مسیری برای خودشناسی در سرمشق های مفاخر وبزرگان فرهنگ و ادب این مرز و بوم برای خوشنویس مهیا شود.

استاد انجمن خوشنویسان ایران گفت: مکتب میرعماد متعلق به همه ادوار است و نمی توان آن را به یک دوره تاریخی خاص محدود کرد. این مکتب به واسطه تاثیر عمیقی که پس از خود به جای گذاشت در تمامی دوره های تاریخی مسیر تکامل را طی کرد و امروز نیز شاهد آن هستیم که در آثار استاد غلامحسین امیرخانی عصاره‌ای آمیخته از دوره‎های صفویه، قاجاریه، پهلوی و معاصر دیده می‌شود و باید به این استاد بزرگ افتخار کرد.

وی که روح لطیف هنرمند را در اثرش جاودان می داند، معتقد است: خطوط حاصل از نرم افزارهای کامپیوتری، ابزاری کاربردیست که نمی تواند داعیه هنر را داشته باشد و تنها برای انجام امور روزمره مورد استفاده قرار می گیرد درحالی که خوشنویسی هنری است که باعث تکامل روح و روان فرد می شود.

میرحسینی به جالی خالی نامه‌های دست‌نویس در ادارات اشاره کرد و افزود: جایگزین شدن مکاتبات سازمان‌ها و ادارات توسط سامانه‌های رایانه‌ای سبب شده است که هر روز کمتر بنویسیم و همین امر تهدیدی برای فراموشی هنر خوش نوشتن است که سابقه‌ای دیرین در فرهنگ ما ایرانیان دارد.

غلامرضا سپهری رئیس انجمن خوشنویسان تهران نیز در گفتگو با ایرنا افزود: میرعماد حسنی شناسنامه خوشنویسی ایران است و با توجه به خلق اصول و مقررات خط نستعلیق، نقشه راهی را برای آیندگان ترسیم کرد و تا به امروز خط نستعلیق در اصول در حال پیروی از مکتب میر است.

سپهری افزود: میرعماد حسنی به صورت علمی هندسه میان خطوط را تشریح کرد؛ آرایش کلمات و حروف در زیبایی شناسی از رابطه ای ریاضی پیروی می کند.

«اگر در نوشتن به اندازه کاهی از مقررات سرپیچی شود در پایان مشکل به (شکل) کوهی خود را عیان می کند»

رئیس انجمن خوشنویسان تهران افزود: در دوره قاجار به دلیل ورود چاپ سنگی، نستعلیق میرعماد با تغییرات جزئی همراه بود و به اصطلاح خطوط کمی چاق شدند ولی ستون‌های این مکتب آنچنان استوار بنا شده است که در اساس و اصول قابل بازنگری نیست و همین ظرافت و دقت در کار میر مهمترین دلیل ماندگاری و جاودانگی این مکتب تا به امروز است.

سپهری ورود تکنولوژی در عرصه خوشنویسی را ناگزیر دانست و افزود: همانطور که فرش ماشینی نتوانست جایگزین فرش دستبافت شود، اثر خوشنویس هم با هیچ نرم افزاری قابل کپی نیست و شاید در نگاه اول صاف و تمیز بودن کلمات در نرم افزارها دلربا به نظر آید ولی زیبایی کار دست خوشنویس در تفاوت نوشتن دو الف کاری هنرمندانه است.

استاد یدالله کابلی خوانساری چهره ماندگار و پیشکسوت این هنر نیز در گفتگو با ایرنا گفت: میرعماد حسنی در سیر تکامل زیبایی شناسی خوشنویسی و جامعیت این هنر در سطح جهان بسیار موثر بوده است و تاثیرعمیقی بر گسترش نستعلیق داشته است.

وی افزود: مکتب میرعماد حسنی نتیجه تلاش های اساتید به نامی در گذشته بوده است و ذکاوت وی سبب شد آموخته‌ها و تجربه‌های شخصی خود را به صورت منسجم برای شاگردان خود به قوانین و قواعد خوشنویسی درآورد و چراغی به دست آیندگان در مسیر نستعیلق دهد.

کابلی خوانساری افزود: تمامی کسانی که در مسیر نوشتن خط نستعلیق گام نهادند وام دار مکتب میر هستند و زیر سایه وی ادامه حیات دادند و بدون مکتب میر خط نستعلیق هویت و اساس خود را از دست می‌دهد.

وی از حسین و حسن میرخانی به عنوان اساتیدی که پلی میان هنرمندان بزرگ و معاصر ایجاد کردند نام برد و گفت: تلاش‌های دو برادر بستر شکوفایی خوشنویسی معاصر شد تا امروز دیگران بتوانند پاسخگوی این میراث و رسالت بزرگ باشند.

میرعماد الحسنی قزوینی در شصت و سه سالگی در اصفهان دیده از جهان فرو بست و مزارش در همان شهر است.

وی مردی آزاده و بزرگمنش بود که هنر را برای هنر دوست می‌داشت و برای رسیدن به حد والای هنر خود و دیگران را فراموش می‌کرد تا جایی که می‌گویند مدت 3 سال سر خود را اصلاح نکرد.

پرونده ثبت مکتب نستعلیق میرعماد الحسنی در فهرست آثار معنوی ایران مورد تائید کارشناسان عالی و داوران دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی (میراث ناملموس) سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قرار گرفت و در تیرماه امسال به ثبت ملی رسید.

منبع: ایرنا