بررسی جادوی مجاورت در امثال عامیانه

1396/8/14 ۰۸:۵۶

مَثَل ها که از بیت، مصراع، جملات موجز استعاری و بیشتر آهنگین تشکیل می شوند، یکی از انواع ادبی زبان فارسی هستند. یکی از دلایل رواج امثال، دلالت آنها بر اندیشه یا تجربه ای کلی و فراگیر در کوتاه ترین عبارات است.

علیرضا اسدی؛ محمدرضا خمان

چکیده: مَثَل ها که از بیت، مصراع، جملات موجز استعاری و بیشتر آهنگین تشکیل می شوند، یکی از انواع ادبی زبان فارسی هستند. یکی از دلایل رواج امثال، دلالت آنها بر اندیشه یا تجربه ای کلی و فراگیر در کوتاه ترین عبارات است. افزون بر این، عامل موسیقایی (استفاده از توازن های صوتی در کلام) نیز در پرورش و رواج مثل تأثیر شگرفی دارد و موجب لذت شنونده و جادوی کلام می شود. گاه عامل موسیقایی چنان قوی است که حافظۀجمعی جامعه، بی توجه به معنا و مفهوم پاره ای از واژه ها در کنار هم از آهنگ و موسیقی موجود در آنها لذت می برد. شفیعی کدکنی از این مسئله با عنوان «جادوی مجاورت» یاد می کند. در تحقیق پیش رو، از این زاویه، کتاب داستان نامۀ بهمنیاری که مشتمل بر شش هزار مثل جمع آوری شده از منابع گوناگون است، بررسی شده است. نتایج بررسی نشان می دهد که حدود پنجاه مثل از این کتاب از انواع توازن های موسیقایی بهره مند هستند و صنایعی مانند سجع متوازی، جناس، واج آرایی و تکرار، بیشترین سهم را در آهنگین شدن امثال دارند. همچنین در این بررسی با ارائۀ نمونه های متعدد، نظریۀ شفیعی کدکنی دربارۀ شکل گیری برخی از امثال بر اساس جادوی مجاورت، اثبات می شود.

فرهنگ و ادبیات عامه، دوره 2، شماره 4، بهمن و اسفند 1393

دریافت مقاله