1396/7/2 ۱۱:۱۱
پس از تأسیس حکومت ایلخانی در ایران (654 ه.ق) مسألۀ مناسبات با سایر اولوس های مغولی به یکی از مسائل مهم این حکومت تبدیل شد. از جمله مهم ترین این اولوس ها، اولوس جغتای در شمال شرقی ایران بود که حدود سه دهه پیش از تأسیس حکومت ایلخانی در ماوراء النهرشکل گرفته بود.
جواد عباسی - حسن دهنوی
چکیده: پس از تأسیس حکومت ایلخانی در ایران (654 ه.ق) مسألۀ مناسبات با سایر اولوس های مغولی به یکی از مسائل مهم این حکومت تبدیل شد. از جمله مهم ترین این اولوس ها، اولوس جغتای در شمال شرقی ایران بود که حدود سه دهه پیش از تأسیس حکومت ایلخانی در ماوراء النهرشکل گرفته بود. به همین دلیل جغتاییان نوعی حق تقدم در حاکمیت بر نواحی شرقی ایران، که در آن زمان فتح شده بود، برای خود قائل بودند. در نتیجه، این دو حکومت با وجود ریشۀ خاندانی ِ مشترک، در مجموع مناسباتی پرفراز و نشیب با یکدیگر داشتند. ایلخانان بیشتر به دنبال حفظ مرزها و حق حاکمیت خود در شرق ایران بودند و به همین دلیل الویت آنها حفظ آرامش و صلح میان دو طرف بود؛ حال آنکه تمایل جغتاییان به تسلط بر شرق ایران، که از نظر آنان منبع ثروت مادی و انسانی بود، موجب بروز یک رشته درگیری ها میان دو طرف گردید که تقریباً در سرتاسر عصر ایلخانان ادامه داشت. با این حال، گاه ضرورت های پیش آمده برای هر یک، آنها را به سازش هایی هر چند کوتاه مدت و شکننده وادار می کرد. مجموعه ای از تحولات داخلی در قلمرو هر یک از این دو حکومت و نوع مناسبات آنها با قدرت های دیگر زمانه بر مناسبات این دو قلمرو مغولی تأثیر گذار بود. دورۀ حکومت سلطان محمد الجایتو، هشتمین ایلخان مغول، در ایران از نظر برداشتن اشکال مختلف مناسبات این دو حکومت اعم از برخورد نظامی، دخالت سیاسی و صلح، دوره ای با اهمیت به شمار می آید؛ به گونه ای که آن را به مثابۀ نمادی از مجموع تاریخ روابط این دو قلمرو مغولی نیز می توان در نظر گرفت. در عین حال، این دوره را یکی از حساس ترین مقاطع در روابط آنها و آخرین دورۀ مهم آن می توان به شمار آورد؛ چرا که مناسبات دو طرف در سال های پس از آن؛ یعنی، دورۀ فرمانروایی ابو سعید، فرزند و جانشین اولجایتو و آخرین ایلخان ایران، در واقع نتیجه و ادامۀ تحولات این عصر بود. مقالۀ حاضر می کوشد تا بر اساس چنین دیدگاهی، ابعاد مختلف مناسبات این دو حکومت و عوامل تعیین کننده در آن را در عهد فرمانروایی این ایلخانان بررسی کند.
پژوهش های تاریخی دانشگاه اصفهان، دوره سوم، بهار 1390 شماره 1
دریافت مقاله
منبع: پرتال جامع علوم انسانی
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید