در سایه‌سار سنت

1396/1/19 ۰۸:۱۵

امروز سید‌حسین نصر وارد 85 سالگی خود می‌شود. او متفکری است که به نزدیک‌ترین ارتباط را با کانون‌های قدرت سیاسی و نظام حکومتی ایران پیش از انقلاب 1357 داشته است. البته به نظر می‌رسد علاوه‌بر این اذعان سهل که البته در صحت آن تردیدی نمی‌توان روا داشت، باید دقیق‌تر به ماجرا نگریست و درنگی در حضور سید‌حسین نصر در سیاست عصر پهلوی دوم داشت. نصر برخاسته از یک بستر نیمه‌اشرافی و بالیده در فضایی نخبه‌گرایانه است. مروری بر فضای خانه و همچنین خانواده پدری و مادری او این نکته را مبرهن می‌سازد. فهرست اولین‌ها و بهترین‌ها و تنها‌ترین‌ها در خانواده نصر بسیار طولانی است. شجره‌نامه خانوادگی نصر به خوبی می تواند نمایشی از یک سلسله آریستوکرات در اواخر دوران قاجار و دوره پهلوی باشد.

 حامد زارع : امروز سید‌حسین نصر وارد 85 سالگی خود می‌شود. او متفکری است که به نزدیک‌ترین ارتباط را با کانون‌های قدرت سیاسی و نظام حکومتی ایران پیش از انقلاب 1357 داشته است. البته به نظر می‌رسد علاوه‌بر این اذعان سهل که البته در صحت آن تردیدی نمی‌توان روا داشت، باید دقیق‌تر به ماجرا نگریست و درنگی در حضور سید‌حسین نصر در سیاست عصر پهلوی دوم داشت.  نصر برخاسته از یک بستر نیمه‌اشرافی و بالیده در فضایی نخبه‌گرایانه است. مروری بر فضای خانه و همچنین خانواده پدری و مادری او این نکته را مبرهن می‌سازد. فهرست اولین‌ها و بهترین‌ها و تنها‌ترین‌ها در خانواده نصر بسیار طولانی است. شجره‌نامه خانوادگی نصر به خوبی می تواند نمایشی از یک سلسله آریستوکرات در اواخر دوران قاجار و دوره پهلوی باشد.
ظاهرا سید‌حسین نصر در طول حضورش در ایران بارها از پذیرش مسئولیت‌های سیاسی و پست‌های حکومتی سر باز زده است. یکی از منصب‌های حاکمیتی که چندین بار و از طرق مختلف به نصر پیشنهاد شده و نصر آن را نپذیرفته، مقام سفارت و نمایندگی ایران در خارج از کشور بوده است. او در بیان خاطرات خود در گفت‌وگو با راقم این سطور گفته است: «چندین بار درصدد بودند که مرا سفیر کنند مخصوصا در عربستان سعودی که از زیر آن هم شانه خالی کردم. اگر چه به علت فعالیت‌های فرهنگی‌ام در سطح جهانی، مقام سفیر فرهنگی به من داده شده بود. یادم می‌آید وقتی جیمی کارتر به ریاست‌جمهوری ایالات متحده رسید، اولیای امور در ایران می‌خواستند بنده سفیر ایران در ایالات متحده شوم و من زحمت زیادی کشیدم تا بتوانم در ایران بمانم و کارهای علمی و فرهنگی خود را دنبال کنم. در نتیجه در طول حضورم از سال 37 تا 57 خورشیدی از همه ریاست‌ها و مقامات سیاسی گریختم، جز پذیرفتن ریاست دفتر ملکه که اولا در شرایط خاصی انجام یافت و ثانیا بیشتر جنبه فرهنگی داشت.» پیش از این آوردیم که نصر، پذیرش ریاست دفتر فرح را تصمیمی نسنجیده از سوی خود خوانده است. اما این نسنجیدگی مانع دفاع نیم بندش از تصمیمش نمی‌شود. او در فراز دیگری از گفت‌وگویش با نگارنده، دلایل خود را می‌آورد و می‌افزاید: «یکی از دلایلی که باعث شد راضی شوم مقام ریاست دفتر مخصوص ملکه را بپذیرم این بود که تعداد زیادی از مراکز فرهنگی و هنری زیر نظر این دفتر بود، از موزه رضا عباسی گرفته تا موزه هنرهای معاصر تهران؛ از حفظ بافت سنتی اصفهان گرفته تا محافظت از فرهنگ سنتی یزد، از مراقبت و توسعه کارگاه‌های کاشی کاری ایرانی گرفته تا رسیدگی به مدرسه خان شیراز و میدان نقش جهان و صدها طرح و برنامه‌های دیگر که همگی آنها در راستای حفظ هویت فرهنگی ایران بود. در روزهایی که مملکت رو به متشنج شدن پیش می‌رفت، من بیش از هر چیز نگران این میراث فرهنگی بودم که سال‌ها وقت خود را مصروف آن کرده بودم و از این لحاظ بار سنگینی روی وجدان خودم احساس می‌کردم.» با این وجود به نظر می‌رسد، تصویری که نصر امروزه از شرایط پذیرش ریاست دفتر مخصوص فرح پهلوی در سال 1357 به دست می‌دهد، با گذر از سال‌های هجرتش از ایران و تبعید خودخواسته‌اش در آمریکا به دست آمده است و برای روشن شدن شرایطی که او پیشنهاد دربار را می‌پذیرد، باید زمینه و زمانه تصمیم نصر را مورد بررسی قرار داد؛ نکته‌ای که در یادداشت دیگری مورد بررسی قرار خواهد داد.

منبع: فرهیختگان