نقش میراث مکتوب در غنی سازی زبان فارسی و تکمیل فرهنگ های فارسی

1395/11/25 ۰۹:۴۳

نسخه های خطی که ما اصطلاحاً به آن میراث مکتوب می‌گوییم، شناسنامۀ فرهنگی، هنری و علمی و به عبارت دیگر، بخشی از حافظۀ تاریخی هر ملتی است. مرکب و محمول این دانش و فرهنگ، خط و زبان است که از تاریخ شکل‌گیری و سیر تحول و تطور آن می‌توان به شکوه، مانایی و استحکام آن دو پی برد.

نسخه های خطی که ما اصطلاحاً به آن میراث مکتوب می‌گوییم، شناسنامۀ فرهنگی، هنری و علمی و به عبارت دیگر، بخشی از حافظۀ تاریخی هر ملتی است. مرکب و محمول این دانش و فرهنگ، خط و زبان است که از تاریخ شکل‌گیری و سیر تحول و تطور آن می‌توان به شکوه، مانایی و استحکام آن دو پی برد.

در کنار زبان پهلوی که زبان رسمی و نگارشی ایران در دورۀ ساسانی بود رفته رفته زبان فارسی نو حدوداً از اواخر این دوره در میان مردم به کار می رفت و زبان تودۀ مردم بود؛ اما به دلایل گوناگون زبان پهلوی – و خط آن – تا پایان دورۀ ساسانی و حتی مدتی پس از اسلام همچنان در ایران به عنوان زبان نگارش به کار می رفت. با این حال چون این زبان در میان مردم کاربردی نداشت و ضمناً پشتیبانی سیاسی و فرهنگی خود را از دست داده بود، رفته رفته رو به خاموشی نهاد و از قرن سوم – چهارم هجری فارسی دری در گسترۀ ایران بزرگ فرهنگی، به کار گرفته شد. بی گفت و گو این زبان در حوزه های جغرافیایی مختلف این سرزمین کاربردی یکسان نداشته است و به دلیل آمیختن و ترکیب شدن با گویش ها و بعضاً زبان های ایرانی، در هر یک از حوزه های زبانی، از ویژگی های واژگانی و ساختاری و آوایی ِ ویژه و متفاوتی، برخوردار شده است.

این مقاله نگاشته دکتر اکبر ایرانی است که در یادنامۀ استاد فقید دکتر رشید عیوضی با عنوان «پیر گلرنگ» منتشر شده است که به اهتمام محمد طاهری خسروشاهی از سوی نشر  کتابخانۀ تخصصی ادبیات به چاپ رسیده است.

دریافت مقاله