بررسی و تحلیل سیر معتزله پژوهی در قرن بیستم میلادی

1395/6/16 ۰۷:۵۶

کشف و انتشار نسخه‌های خطی معتزله و در رأس آن‌ها دو کتاب «الانتصار» و «المغنی» در اوایل قرن بیستم میلادی، باعث شد مذهب معتزله که از قرن‌ها پیش مورد بی‌توجهی قرارگرفته بود، بار دیگر کانون توجه محققان قرار گیرد و در این راستا تحقیقات بی‌شماری در جهت معرفی اندیشه‌های معتزله انجام شود. در این مقاله، سیر معتزله پژوهی در قرن بیستم در سه مرحله‌ی زمانی بررسی می‌شود؛ مرحله اول، نیمه‌ی نخست قرن بیستم یعنی زمان انتشار کتاب «الانتصار» و سایر تحقیقاتی است که در پی آن صورت گرفت.

کشف و انتشار نسخه‌های خطی معتزله و در رأس آن‌ها دو کتاب «الانتصار» و «المغنی» در اوایل قرن بیستم میلادی، باعث شد مذهب معتزله که از قرن‌ها پیش مورد بی‌توجهی قرارگرفته بود، بار دیگر کانون توجه محققان قرار گیرد و در این راستا تحقیقات بی‌شماری در جهت معرفی اندیشه‌های معتزله انجام شود. در این مقاله، سیر معتزله پژوهی در قرن بیستم در سه مرحله‌ی زمانی بررسی می‌شود؛ مرحله اول، نیمه‌ی نخست قرن بیستم یعنی زمان انتشار کتاب «الانتصار» و سایر تحقیقاتی است که در پی آن صورت گرفت. مرحله دوم، آغاز دهه‌ی 60 تا اواخر دهه‌ی 80 میلادی است که سرآغاز و نقطه‌ی عطف آن، کشف «المغنی» قاضی عبدالجبار در یمن است که به دنبال آن نسخه‌های خطی دیگری از عبدالجبار و سایر متقدمان معتزله منتشر شد و تحقیقات متعددی نیز ناظر بر آراء عبدالجبار نگاشته شد. مرحله‌ی سوم نیز دو دهه‌ی پایانی قرن بیستم با ویژگی افزایش گستره‌ی موضوعی تحقیقات است.

حسن زرنوشه فراهانی و سهیلا پیروز فر نویسندگان این مقاله اند که در دوره 16، شماره 63، بهار 1394، صفحه 53-74 پژوهش های فلسفی کلامی منتشر شده است.

دریافت مقاله

منبع: بساتین