از فرجام برجام تا شکوه انتخابات

1394/12/24 ۰۷:۲۳

سال 94 با همه فراز و نشیبی که در حوزه فکر و فرهنگ داشت رو به اتمام است، اینک فرصتی مغتنم است تا به سراغ اهالی فکر برویم و سؤال کنیم که چه موضوعی در سال گذشته دغدغه فکری‌شان شده بود؟ هدف ما در این نوشتار مرور وقایع اندیشه‌ای سال گذشته نیست بلکه صرفاً می‌کوشیم به اظهار نظر چند تن از استادان این حوزه بسنده کنیم.

دغدغه فکری اهالی اندیشه در سالی که گذشت
 

  مهسا رمضانی: سال 94 با همه فراز و نشیبی که در حوزه فکر و فرهنگ داشت رو به اتمام است، اینک فرصتی مغتنم است تا به سراغ اهالی فکر برویم و سؤال کنیم که چه موضوعی در سال گذشته دغدغه فکری‌شان شده بود؟ هدف ما در این نوشتار مرور وقایع اندیشه‌ای سال گذشته نیست بلکه صرفاً می‌کوشیم  به اظهار نظر چند تن از استادان این حوزه بسنده کنیم.
برجام پرشی تاریخی برای رسیدن به توسعه‌ای پایدار
نخست به سراغ کاظم موسوی بجنوردی رفتیم؛ او که ریاست مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی را بر عهده دارد معتقد است که «برجام» مهمترین موضوع محل تأمل او در سال 94 بوده است. وی با بیان اینکه برجام یک پرش تاریخی مهم برای رسیدن به توسعه پایدار است، تصریح کرد: «توسعه پایدار در سایه به کار‌گیری تکنولوژی، جذب سرمایه‌های خارجی و قانون‌مند کردن جامعه محقق می‌شود و برجام علاوه بر کمک به تحقق توسعه پایدار به رشد و تعالی معنوی و نهادینه شدن اخلاق در جامعه نیز کمک می‌کند؛ چراکه پیش شرط نهادینه کردن اخلاقیات در هر جامعه، نداشتن دغدغه‌های اقتصادی است و تعالی اخلاقی بدون تأمین نیازهای مادی و مسائل اقتصادی در جامعه امری دور از ذهن است». او  بر این باور است که به فرجام رسیدن برجام می‌تواند گامی بلند در رسیدن به توسعه پایدار و به دنبال آن تعالی اخلاقی در جامعه باشد و تصریح کرد که حدود 60 سال است که مردم ایران در آرزوی توسعه پایدار به سر می‌برند و اقدام رئیس‌جمهوری دولت یازدهم در جریان برجام، این امکان را فراهم آورد تا ایران بار دیگر با حفظ منافع ملی در عرصه بین‌المللی ظاهر شود.

برجام مجدداً دروازه‌های فرهنگی را به روی ایران باز کرد
دکتر غلامرضا اعوانی، چهره ماندگار فلسفه و از اعضای پیوسته فرهنگستان علوم، در پاسخ به این پرسش که دغدغه فکری او در سال 94 متمرکز بر چه مباحثی بود، گفت: «در بعد خارجی مسأله برجام و در بعد داخلی انتخابات موضوعاتی بودند که به شخصه مرا در سال گذشته بسیار مشغول داشتند و می‌دانم که بسیاری از استادان دانشگاه و فلاسفه هم پیگیر این موضوع ملی بودند و پیرامون مباحث آن و روزگار پسابرجام می‌اندیشیدند.» وی برای برجام اهمیت بسیاری قائل شد از این جهت که حاصل سعی و کوشش چند ساله ایرانیان برای احقاق حقوقشان بود.
او از این هم فراتر رفت و تصریح کرد که برجام و به نتیجه رسیدن آن بر بسیاری از حوزه‌های فکری و آکادمیک ما اثرگذار خواهد بود به همین دلیل است که در کانون توجه دانشمندان و نخبگان ما قرار گرفت. امروز کشورها پیوسته با هم در تعامل هستند و فرهنگ‌ها به محدوده جغرافیایی‌شان منحصر نمی‌شوند. برخلاف گذشته که ارتباطات، اغلب به شکل میان فردی و میان گروهی بود و ارتباطات فرهنگی میان کشورها چندان معنا نداشت، اما امروزه گفت‌وگوی بین‌المللی و تعامل فرهنگی و فکری بسیار اهمیت یافته است به طوری که گویی فرو رفتن فرهنگی در دنیای خود، خطری بزرگ برای آن فرهنگ بشمار می‌رود؛ بویژه فرهنگ ما که همواره در طول تاریخ پل میان فرهنگ‌ها بوده است.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران، با بیان اینکه فرهنگ ما، در طول تاریخ، فرهنگی جهانی بوده ‌است، تصریح کرد: «فرهنگ ایران همواره از طریق حکمت، فلسفه و علوم دینی توانسته است هم در جهان اسلام و هم در دنیا اثرگذار باشد تا آنجا که برخی بر این باورند که اسلام از طریق فرهنگ ایران به هند، چین و اروپا انتقال پیدا کرده ‌است. اما متأسفانه به دنبال تحریم‌ها در چند سال اخیر، قدری از آن رسالت فرهنگی‌ فاصله گرفته‌ایم. بنابراین موضوع برجام و توافق هسته‌ای که باز شدن دروازه فرهنگ‌ها و تمدن‌ها را به همراه داشت، باعث شد تا ایران جایگاه گذشته‌اش را در میان فرهنگ‌های دنیا، بازیابد.»
اما موضوع برجسته در بعد داخلی از دید دکتر اعوانی بحث انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان در 7 اسفند ماه بود که چگونگی و کیفیت برگزاری آن بسیار بر حوزه فکری ما اثرگذار شد.
اهمیت این موضوع از نگاه اعوانی از این رو است که امروزه از ویژگی‌های یک جامعه پویا «مشارکت اجتماعی و سیاسی» است و از آنجا که اهالی فکر، پل میان مردم و حکومت هستند، می‌کوشند تا ضمن تهییج آحاد مردم برای حضور و مشارکت سیاسی و برای داشتن انتخابی اصلح به آنها کمک کنند.

افزایش وحدت میان گروه‌‌های سیاسی
مهندس عباس عبدی از پژوهشگران و تحلیلگران عرصه سیاست، چگونگی رسیدن به انسجام و وحدت در میان تنش‌های سیاسی را موضوعی دانست که در سال گذشته ذهن او را به خود مشغول کرده ‌بود. او در این میان، بر نقش نخبگان تأکید گذاشت و معتقد است که نخبگان در سال 94 توانستند تا حدی با مشارکت سیاسی و اجتماعی‌شان در جریان انتخابات به کاستن تنش‌های داخلی و رسیدن به توازنی میان نیروهای سیاسی در جامعه کمک کنند.
اما با این حال، او بر این باور است که به بار نشستن تلاش‌های این قشر از جامعه زمانی محقق می‌شود که صلاحیت نمایندگانی که به مجلس راه‌یافته‌اند در آینده محرز شود. به هر حال، اهالی فکر، دین خود را به جامعه ادا کرده‌اند و باید منتظر بود و دید که چقدر نمایندگان به این اعتماد مردم پاسخ مثبت می‌دهند.  وی تصریح کرد که همیشه امیدوار است و انتخابات را در جهت رسیدن به وحدتی میان گروه‌های سیاسی یک گام به جلو می‌داند.

تبیین مفهوم مصالحه
دکتر مجتبی مقصودی، رئیس انجمن علوم سیاسی ایران نیز بیش از هر موضوعی بر «مصالحه سیاسی» تأکید کرد و معتقد است که این مسأله در سال 94 از آنجا که مبنای یکسری تفاهمات و مذاکرات بود، ظرفیت این را دارد تا به موضوعی برای بحث و بررسی در میان اهالی فکر بدل شود. او معتقد است که اتفاقاً اهالی فکر باید در سال پیش رو بیش از سال 94 بر این مسأله تمرکز کرده و ابعاد آن را تبیین کنند و از این طریق به جذب مشارکت نیروهای اجتماعی و سیاسی، جامه عمل بپوشانند.  وی ابعادی را که در بحث مصالحه سیاسی باید مورد بررسی قرار گیرد مصالحه به مثابه فضیلت، ایثار و گذشت، مصالحه به مثابه آینده‌نگری برای داشتن جامعه‌ای بهتر و حقوق بیشتر، مصالحه به مثابه همدلی و همزبانی میان دولت و ملت و همچنین مصالحه به مثابه تمرکز بر مطالبات اجتماعی و سیاسی مردم، نخبگان و سیاستگذاران دانست و تصریح کرد که باید این موضوعات به مداقه گذاشته شود تا ابعاد آن بیشتر تبیین گردد.

سیاست در میدان تفکر
اگر بخواهیم برجسته‌ترین مسائلی که در سال گذشته محل تأمل اهالی اندیشه قرار گرفت را دسته‌بندی کنیم، باید بگوییم که ابعاد مختلف برجام فارغ از اینکه بیشتر ماهیتی سیاسی دارد، بسیار مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که نشست‌های متعددی پیرامون موضوع‌های پسابرجام و فرهنگ، پسابرجام و سیاست، پسابرجام و اجتماع و ... برگزار شد تا ابعاد و پیامدهای این توافق مورد بررسی قرار گیرد.  انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان نیز از دیگر بزنگاه‌های تأمل برانگیز در سال 94 بود که بحث‌ها و اظهار نظرهای بسیاری چه قبل و چه بعد از انتخابات را به همراه داشت.  به نظر می‌رسد در سال گذشته وزنه مسائل سیاسی در مقایسه با مسائل اجتماعی و فرهنگی سنگینی بیشتری داشته است، هر چند که شاید جامعه آماری ما در این گزارش، بیشتر به اهالی سیاست اختصاص یافت اما واقعیت این است که وقتی این موضوع را با سایر صاحبنظران در حوزه‌های دیگر مطرح کردیم یا پاسخ روشنی نداشتند یا به سنگینی وزنه مسائل سیاسی معترف بودند.

منبع: ایران