اسلامی ندوشن؛ اندیشمند چند وجهی

1394/11/26 ۰۷:۳۳

محمد علی اسلامی ندوشن یکی از اندیشمندان برجسته و چند وجهی ایران است. نگاه او به مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران اگر چه مبتنی بر مواجهه دنیای قدیم و جدید است و خواهان آن است که جایگاه ما در دنیای جدید کجاست و پرسش‌ها و گزاره‌های مهمی را در معرض مطالعه و داوری‌مان قرار می‌دهد، اما در دوره‌ای که بیش از 90 سال از زندگی او می‌گذرد، نگاه او به راهی برای برون رفت از وضع امروز جامعه با اهمیت است.

درباره متفکر معاصر عصر ما
 

 محمدحسن علیپور: محمد علی اسلامی ندوشن یکی از اندیشمندان برجسته و چند وجهی ایران است. نگاه او به مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران اگر چه مبتنی بر مواجهه دنیای قدیم و جدید است و خواهان آن است که جایگاه ما در دنیای جدید کجاست و پرسش‌ها و گزاره‌های مهمی را در معرض مطالعه و داوری‌مان قرار می‌دهد، اما در دوره‌ای که بیش از 90 سال از زندگی او می‌گذرد، نگاه او به راهی برای برون رفت از وضع امروز جامعه با اهمیت است.
از این رو، در بیشتر این سال‌ها که کمتر به دموکراسی فکر می‌شود و کمتر دموکراسی منشأ پیشرفت و ترقی بشر در دنیای جدید و پیش روی انسان دانسته می‌شود، اسلامی ندوشن 66 سال پیش کتاب «پیروزی آینده دموکراسی» نوشته توماس مان از نویسندگان برجسته و تبعیدی دوره آلمان نازی را با یک مقدمه خوب و مهم به فارسی ترجمه کرد. این در حالی است که در این سال‌ها به دموکراسی اهمیت چندانی داده نشده یا اینکه نادیده گرفته شده است. اسلامی ندوشن پس از گذشت همه این سال‌ها، از اینکه این کتاب نخستین ترجمه و اثر او به فارسی است، خوشحالی خود را در کتاب «سیمای یک فرهنگ‌مدار» آشکار می‌کند: «نخستین کتاب من، ترجمه پیروزی آینده دموکراسی بود... آن را با مقدمه مفصلی انتشار دادم... ولی از آن خوشوقتم که نخستین نوشته خود را با موضوع دموکراسی شروع کردم. آن را به عنوان سرآغاز کار به فال نیک گرفتم. در همان مقدمه خط فکری‌ام ترسیم شد که بعدها هم ادامه یافت.»بنابراین، برای روشنفکری که دغدغه اصلی‌اش همواره فرهنگ و زیست مبتنی بر جامعه باز برای ایران بوده، کوشش او برای ورود به دنیای نو از راه دموکراسی است که می‌تواند فضایی آزاد برای گفت‌وگو و نقد در عرصه عمومی جامعه پدید آورد و از این راه زمینه رشد و پیشرفت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی فراهم شود.
او در کتاب «ایران چه حرفی برای گفتن دارد»، تأکید می‌کند که دموکراسی یعنی همدست شدن همه مردم با حکومت و می‌نویسد: «در این صورت حکومت هر گناهی بکند، شرکایی چون مردمش را با خود دارد و مردم از طریق اظهار و انتقاد، این بار گناه را از دوش خود سبک می‌کنند.»از نظر نگارنده، بر خلاف آن چه که گاهی از اسلامی ندوشن یک روشنفکر محافظه‌کار نام برده می‌شود، اما او را باید در شمار روشنفکران چند وجهی قرار داد که بر نگرش مبتنی بر عقلانیت، آزادی، رواداری، برابری، دگر پذیری و دموکراسی در ساخت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تأکید دارد.

منبع: ایران