1394/11/24 ۱۰:۳۳
مهر انگشتر یکی از متداول‌ترین مهرهای سلطنتی در تشکیلات دیوانی و اداری دوران صفویه است. با این حال، مطابق مهرنامۀ شاه سلیمان صفوی، این مهر از دوران شاه عباس اول ابداع شده و در دوران شاه عباس دوم نمونۀ ثانی آن نیز ساخته و استفاده می‌شده است. استفادة همزمان از دو مهر انگشتر در میان مهرهای دیوانی دوران صفویه تاکنون مطرح نبوده است و شناخت دقیق آنها می‌تواند در مطالعات سندشناسی و مهرشناسی اسلامی مفید واقع شود.
هدف پژوهش: هدف این مقاله بررسی مشخصات ظاهری و دیوانی مهر انگشتر سلاطین صفوی از شاه عباس اول تا شاه سلیمان است.
روش/ رویکرد پژوهش: این مقالۀ، با ماهیت و روش تحقیق تاریخی-توصیفی و تطبیقی، و بر پایۀ منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است.
یافته‌ها و نتایج پژوهش: مهر انگشتر سلاطین متأخر صفوی، در متون تاریخی و منشآت دیوانی، بیشتر با عنوان «مهر کوچک» یا «مهر کوچک انگشتر» شناخته شده است. هویت دیوانی این مهر در دوران شاه عباس اول بسیار برجسته شده است و بیشتر مخصوص مهر کردن ارقام و احکامی بود که به‌صورت شفاهی از سوی پادشاه صادر می‌شد. همچنین، شغل «واقعه‌نویس»(مجلس نویس) و «دواتدار مهر انگشتر آفتاب اثر» مهم‌ترین مناصبی است که بهطورمستقیم با مهر انگشتر سلاطین صفوی مربوط بوده است و طغرای سیاه‌رنگ «حکم جهان مطاع شد» بارزترین نشانۀ حضور این مهر در پای اسناد و مکاتبات به شمار می‌رود. به این مهر می‌توان «مهر رقم یا «مهر فصول» نیز گفت. به‌نظر می‌رسد مهر انگشتر دیگری که از روی این مهر در دورۀ شاه عباس ثانی با عنوان «مهر انگشتر کوچک» ساخته شده، برای مدتی به‌جای مهر کوچک انگشتر در تهیۀ جواب‌های فصول مورد استفاده قرار گرفته است. در عین حال، استفادۀ نامنظم و عمر کوتاه دیوانی این مهر از جمله نشانه‌هایی است که جایگاه و کارکرد واقعی آن را در نظام دیوانی صفوی تا اندازۀ زیادی کاهش داده است.
دریافت مقاله
منبع: بساتین
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید