نگاهی به مطالبه غرامت های جنگ جهانی دوم / دکتر صالح نیک بخت

1393/1/24 ۱۱:۰۲

به‌طور کلی بحث غرامت‌های جنگ زمانی مطرح می‌شود که یک کشور در خارج از موازینی که سازمان ملل متحد مطرح کرده مورد حمله کشور یا کشورهای دیگر قرار گیرد یا از خاک یک کشور به عنوان مسیر حمله به کشور دیگر استفاده شود. به عنوان مثال در جنگ جهانی دوم کشور ایران، به عنوان تنها راه بی‌خطر برای کمک‌رسانی به اتحاد جماهیر شوروی آن زمان محسوب می‌شد. با آن‌که پادشاه وقت ایران اعلام بی‌طرفی میان متحدین (دول محور آلمان، متفقین، فرانسه، انگلیس، امریکا و شوروی) کرده بود، اما بدون اجازه و موافقت کشور ایران از شمال و جنوب مورد حمله نیروهای مسلح شوروی و انگلیس قرار گرفت.

به‌طور کلی بحث غرامت‌های جنگ زمانی مطرح می‌شود که یک کشور در خارج از موازینی که سازمان ملل متحد مطرح کرده مورد حمله کشور یا کشورهای دیگر قرار گیرد یا از خاک یک کشور به عنوان مسیر حمله به کشور دیگر استفاده شود. به عنوان مثال در جنگ جهانی دوم  کشور ایران، به عنوان تنها راه بی‌خطر برای کمک‌رسانی به اتحاد جماهیر شوروی آن زمان محسوب می‌شد. با آن‌که پادشاه وقت ایران اعلام بی‌طرفی میان متحدین (دول محور آلمان، متفقین، فرانسه، انگلیس، امریکا و شوروی) کرده بود، اما بدون اجازه و موافقت کشور ایران از شمال و جنوب مورد حمله نیروهای مسلح شوروی و انگلیس قرار گرفت. با این بهانه که ایران بی‌طرفی قوانین میان دولت‌های محور و متفقین را نقض کرده و به مستشاران نظامی و غیر نظامی آلمان اجازه داده است که در بخش صنایع نظامی و ارتش و صنایع خصوصی و بخش خدمات دولتی فعالیت کنند. این امر اگر به همین صورت ادامه پیدا می‌کرد چون نقض بی‌طرفی ایران بود و دو دولت مهاجم بدون موافقت کشور ایران خاک این کشور را اشغال کرده بودند می‌توانست در خصوص خسارت‌هایی که بر اثر حمله این دو کشور اعم از تلفات انسانی یا هرگونه خسارت‌های مادی که بر اثر هجوم و تخریب به کشور ایران وارد شده بود و خسارت‌های ترانزیت تجهیزات نظامی از کشور ایران به سایر کشورهای حامی متفقین، مطالبه غرامت جنگی کند. اما با توجه به این‌که پس از حمله نیروهای متفقین از سوم شهریور 1320 و اشغال خاک ایران، دولت وقت با عدول از اعلام بی‌طرفی قبلی از متفقین حمایت کرد و به‌طور عملی در صف دولت‌های متفق قرار گرفت، از این رو ایران یا دولت‌های قبلی یا فعلی ایران از لحاظ حقوقی نمی‌توانند مدعی خسارات ناشی از اشغال کشور ایران از سوی متفقین شوند؛ زیرا اگر چنین چیزی مورد مطالبه قرار گیرد مبانی حقوقی ندارد و مانند معامله حضوری است که اگر صاحب مال فروش آن را از سوی دیگران تنفیذ کند معامله واقع می‌شود. در اینجا هم دولت وقت ایران با اعلام حمایت از متفقین به شکل عملی از بی‌طرفی خود عدول کرده و نمی‌تواند به عنوان غرامت جنگی مطالبه خسارت نمایند. در نهایت چنانچه نیروهای متفقین در اشغال خاک ایران از قوانین متعارف خارج شده و بدون نیاز مناطقی را اشغال کرده یا به منابع طبیعی و صنایع و بنادر و راه‌های زمینی کشور و هر چیزی دیگر خسارتی وارد کرده باشند این حق دولت ایران است که تحت هر عنوان حقوقی که متضمن آن است خسارت و زیان‌های وارده را مطالبه کند، چرا که کشور ایران از سال 1320 تا 1359 به صورت رسمی و پایدار مورد اشغال هیچ کشور بیگانه دیگری غیر از عراق نبود.  البته برخی از مسائلی که هنوز تاریخ ایران آن را هضم نکرده است مربوط به جنگ‌های تحمیلی ایران و روسیه است که منجر به 2 قرار داد ظالمانه گلستان و ترکمانچای شد که در ذهنیت تاریخی مردم ایران باقی است و مردم ایران هنوز نتوانسته‌اند آن را فراموش کنند.

منبع: روزنامه ایران